Cenevre
Birleşmiş Milletler (BM) İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, derinlemesine süredir muhtemel Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki insan hakları ihlallerine müteallik tutanağı açıkladı.
Yüksek Komiser Michelle Bachelet'in fariza süresi bitmeden açıklayacağı sözünü verdiği rapor, Bachelet'in sonuç fariza gününde İsviçre saatiyle 23.48'de yayımlandı.
48 sayfalık raporda Sincan'da canlı 23 Uygur, 16 Kazak ve 1 Kırgız Türküyle etraflıca görüşme yapıldığı, konuşulan adlardan 26'sının 2016'dan beri makul aralıklarla ya tadı tutuklandığı ve ya Çin'in baştan terbiye kamplarında çalıştırıldığı bilgisi paylaşıldı.
Raporda Sincan dalında "terör ve aşırılıkla savaşım ismi altında ciddi insan hakları ihlalleri işlendiği" ve bu ihlallerin "insanlık suçu oluşum edebileceği" vurgulanırken, "Hak ihlallerinin dayandırıldığı terörle savaşım kanunları, arsıulusal insan hakları düzgü ve standartları açısından enikonu sorunludur. Bölgedeki yetkililere enli soruşturma, yasaklayıcı ve edisyon olanağı tanıdığı olan bu yasada anlaşılan belirsiz, enli ve ucu açıkça tanımlamalar bulunmaktadır." ifadesi arazi aldı.
Kamplardaki prosedür ide verici
Bölgedeki baştan terbiye kamplarında tutulanlara müteveccih muamelenin ide donör olduğu, işkence, çirkin prosedür ve mecburi tıbbi otama uygulandığına müteallik raporların emniyetli bulunmuş olduğu belirtildi.
Komiserliğin ulaştığı belgelerin, bahis konusu hak ihlallerinin belirgin bilançosunu çıkarmaya yetmeyeceği ancak "yeniden terbiye kamplarındaki ayrımcı ortamın, bu tesislerde insan hakları ihlallerinin enli eksende yaşandığını doğrulayacak yeterlilikte olduğunun" altı çizildi.
Yeniden terbiye kamplarında tutulan Müslüman azınlığa mensup şahısların asliye insan haklarından yoksun edilmiş olduğu kaydedilerek, "Dini kimlik, ifade, gizlilik ve akıntı özgürlükleri usulsüzce yasaklanmıştır." denildi.
Çin hükümetine çağrılar
Çin'in Sincan'daki kısıtlayıcı ve ayrımcı uygulamalarının tesirinin sınırları aştığı, tutuklamalar ve terbiye kamplarında güçlükle çalıştırmalardan dolayı nice bireyin ailesinden ayrı düşmüş olduğu yahut edisyon ortamından dolayı yurtlarını bırakma geçirmek durumunda kalmış olduğu vurgulandı.
Raporun böylecene Çin hükümetine, "yeniden terbiye kampları, cezaevleri ve benzer alıkonulma merkezlerinde tadı tutulanların hemen başıboş bırakılması", "Sincan'da fasile personellerinin salık alamadığı şahısların nerede olduğuna müteallik bilgelik verilmesi", "terörle mücadele, millî asayiş ve ekalliyet haklarına müteallik yasaları gözden geçirecek emek vermek planı oluşturulması", "yeniden terbiye kamplarındaki hak ihlallerinin ivedilikle araştırılması" ve "bölgedeki cami, ibadethane ve mezarlıkların yıkıldığına müteallik iddialara konkre veriler sunularak duruluk getirilmesi" çağrıları yapıldı.
Rapor 8 ay tehirli açıklandı
Komiserlikten 10 Aralık 2021'de meydana getirilen açıklamada, Sincan Uygur Özerk Bölgesi'nde Çin'in uygulamalarına bağlı raporun haftalar süresince açıklanacağı duyurulmuştu.
Açıklamanın peşi sıra aylar geçmiş olmasına karşın raporun yayımlanmaması, Uygur Türkleri ilkin edinmek kadar arsıulusal hak gruplarından reaksiyon görmüştü.
23-28 Mayıs'ta Çin'e revan ve Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ni de görüşme fail Bachelet, ziyaretin peşi sıra Çin'in başkenti Pekin'de düzenlemiş olduğu matbuat toplantısında, raporun ne devir açıklanacağına bağlı bilgelik vermekten kaçınmıştı.
Çevrim içi ortamda planlı matbuat toplantısına BM'ye akredite gazetecilerin genel ağ eliyle katılımına müsaade verilmemesi de tepkileri çekmişti.