TBMM
Seçim ve siyasetçi partiler ile yasama kurulu hukuku dalında öne çıkan eserleriyle maruf Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. İba, AA muhabirine, altılı ganyan masanın 11. toplantısı daha sonra açıklayan bildirideki, "Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, TBMM restorasyon sonucu almadığı müddetçe seçimlerde birlikte kat hâlâ namzet olmasının muhtemel bulunmadığı ve Anayasa'ya karşıt olduğu" iddialarını değerlendirdi.
Anayasal ve siyasetçi teamüllere yer veren İba, "Türkiye'de cumhurbaşkanları, TBMM'de bulunduğu kabil teşri zamanına layıkıyla doğrusu seçme sayısına layıkıyla değil ismen sayılıyor ve adının başına kaçıncı cumhur reisi bulunduğu eklendikten sonra tabir ediliyor. Sayın Erdoğan, acemi sistemde geçmiş kat seçildiğinde mazbatayla alakadar müracaat üstünde tashih yapılmıştı." diyerek konuştu.
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçilen 2017'deki Anayasa değişikliğinin söve 7. maddesiyle, Anayasa'nın "Cumhurbaşkanı adaylığı ve seçimi"ni düzenleyen 101. maddesinin tümden değiştirildiğini hatırlatan İba, "Anayasa değişikliğinin, herhangi birlikte maddeyi değişik zikrederek üç aşama biçiminde yürürlüğe girmesini düzenleyen söve 18. maddesine göre, 101. maddedeki değişikliklerin, 'birlikte yapılacak geçmiş TBMM umumi tarzı ile Cumhurbaşkanlığı seçimine bağlı takviminin başladığı tarihte' yürürlüğe girmesi öngörülmüştür. Daha önceki, 2007 metninden taşınan 'bir kimesne en aşkın dü el cumhur reisi seçilebilir' hükmünün de arazi almış bulunduğu 101. maddenin meriyet tarihi, 30 Nisan 2018'dir. Bu tarihin geriye yürütülmesi hukuken muhtemel değil." ifadelerini kullandı.
Yasama organının abesle iştigal etmeyeceğini dile getiren İba, "Eski sistemdeki Cumhurbaşkanlığının sayılıp sayılmayacağına bağlı iare hassa düzenlemediğine göre, emektar sistemdeki cumhurbaşkanlığı periyodunu ayrıklık yakalayıp dikkate almama anlamında birlikte tercihte bulunulduğunu almak gerekir. Bu yorumun, siyasetçi gerçekliğe de hâlâ akıllıca bulunduğu ortada." değerlendirmesini yaptı.
Parlamento hukuku ve TBMM'nin düzentileme düzeni açısından lafızda duraksama var ise esbabımucibe ve komite tutanağı kabil teşri belgelerine bakıldığına dikkati çekici İba, komite raporunun, teşri organının iradesinin çarpıtılmasının önündeki çelimli maddesel bariyer bulunduğunu belirtti.
"Anayasa Komisyonu tutanağı aydınlatıcı ve minval foto birlikte mürşit metin"
Komisyon raporunun, Genel Kurulda onama edildikten sonradan kanunlaşan metnin sonuncu öne sürülen sebebi durumunda bulunduğunu özetleyen İba, şu biçimde bitmeme etti:
"Kanun tekniğinde, umumi adına teklifin imza sahiplerinin hazırladığı umumi esbabımucibe ve hassa gerekçeleri, komite ve Genel Kurul evrelerinde değişikliğe uğrayabilir. Hatta hassa metni ayrımsız kalmış bulunduğu biçimde esbabımucibe değiştirilerek de onama edilebilir. Kanun teklifinin öne sürülen sebebi teklifi hazırlayanların iradesini, komite tutanağının öne sürülen sebebi ise komisyonun iradesini yansıtır ve değişikliğe uğramadıysa en yukarı uzuv bulunan Genel Kurulun iradesi durumuna gelir. Bu açıdan ağız dalaşı konusu artı normların gereği kabil anlaşılmasına ve yorumlanmasına kudret markajcı aydınlatıcı ve minval foto niteliğe ehil 447 esna mahdut Anayasa Komisyonu raporu, musahabe ve yasalaştırma döneminin esas müracaat deposu değerinde. Çünkü anayasa imal tekniği itibarıyla Genel Kurul görüşmelerinde hâlâ işin başında komite raporu, parçalar veya aksam biçiminde değil birlikte halis muhlis adına dağıtılıyor, görüşülüyor ve olsa olsa maddeler biçiminde oya sunuluyor."
"Komisyon tutanağındaki istimara net"
Anayasa değişikliğine bağlı Anayasa Komisyonu tutanağına yer veren İba, namzetlik tartışması konusunda, "Yine yürürlükteki ve teklifte arazi düzlük Anayasa hükümlerinde 'Cumhurbaşkanı' ifadesi değiştirmeden kullanılmakla bu arada bulunan kanunlara göre, Cumhurbaşkanının fariza ve yetkileri ile icra içerisindeki konumu, teklifle getirilen hükümlerde köklü birlikte biçimde değiştirilmiş bulunduğu ve tümden değişik birlikte hükümet sistemi ortamında Cumhurbaşkanının düzenlenmiş bulunduğu açıkça birlikte özellik bulunduğu düşüncesince teklifin kanunlaşmasıyla getirilen dü fasıl seçilebilme imkanında bu düzenlemenin yürürlüğe girmesinden ilkin fariza önleyen Cumhurbaşkanlarının fariza dönemlerinin adisyona katılmayacağı tartışmasızdır." şeklindeki belirgin değerlendirmenin öne çıktığına dikkati çekti. İba, şu biçimde konuştu:
"TBMM Genel Kurulundaki Anayasa değişikliği görüşmeleri esnasında ne mukayyet ne de oral birlikte ağız dalaşı yürütülmeksizin itiraz edilmeden onama edilen ve referandumda hesaplı kampanya sürecinde de dile getirilmeyen birlikte münakaşanın gündeme taşınması, 'şaibeli seçim' iddialarına döşeme alıştırmak düşüncesince hukukun araçsallaştırılmasına ihtimam fail duman birlikte elverişsiz düşünce görünümünde. Bu kapsamda hükümet sistemini muhavvil Anayasa değişikliği kanununun ikinci etabında; 30 Nisan 2018'de yürürlüğe giren dü fasıl sınırının muteber bir duruma gelmesinden itibaren Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'nde geçmiş kat 24 Haziran 2018'de Cumhurbaşkanı seçilen Recep Tayyip Erdoğan'ın,14 Mayıs 2023'te yapılması öngörülen seçimde cumhur reisi adaylığı ikinci olacak."
Meclisin, kanunları açma yetkisinin 1961 Anayasası'ndan itibaren kaldırıldığını ve bahis konusu yetkinin umumi adına yargıya, konkre vakada ise seçme yargısına doğrusu Yüksek Seçim Kuruluna (YSK) geçtiğini kail İba, resmi açıdan muteber olacak versiyon yetkisinin YSK'ye ilişik olduğuna ayraç etti.