Ankara
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, 20 Aralık 2013'teki 68. oturumunda, 1973'te Nesli Tehlike Altında Olan Yabani Hayvan ve Bitki Türlerinin Uluslararası Ticaretine İlişkin Sözleşmenin (CITES) imzalandığı devir bulunan 3 Mart'ı, yabanıl efsanevi ve nebat bilimi üzerine farkındalık fotoğraflamak ve zihin peydahlamak amacıyla "Dünya Yaban Hayatı Günü" duyuru etti.
Her sene türlü etkinliklerle kutlanan Dünya Yaban Hayatı Günü'nün bu yılki teması, evren çapında önemlice kurda nesli tükenmekte bulunan yabani nebat ve hayvanların statüsüne uyanıklık döşemek ve onları arkalamak düşüncesince analizör niyetlenmek ve infaz etmek amacıyla "Ekosistemin Yenilenmesi düşüncesince Kilit Türleri İyileştirmek" yerine belirlendi.
AA muhabirinin Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistem Hizmetleri Konulu Hükümetler Arası Bilim-Politika Platformunun (IPBES) sonuç tutanağından derlediği bilgilere göre, bir fazla 10 sene içre kazanmak hemen hemen kestirmece 1 milyon efsanevi ve nebat türünün nesli tükenme tehdidi altında bulunuyor.
Biyolojik skala iri dokunca görüyor
Rapora göre, kişilerin ve başka hepsi türlerin tabi bulunduğu ekosistemlerin sağlığı gelişigüzel zamankinden elan çabuk kötüye gidiyor. Bunun da dünyanın ciharıyek tarafındaki insanoğlu üstünde ağır etkisinde bırakır yaratacağı öngörülüyor.
İnsanlardan kaynaklı tahribat zımnında dirim bilimsel çeşitliliğin iri dokunca görmüş bulunduğu vurgulanan raporda, endemik türlerin kaybolmak tehlikesinin gitgide yetiştiği arsa aldı.
Araştırmada arsa düzlük bulgular, evren genelinde nesli tükenmekte bulunan çeşit sayısının değişik arttığını ortaya koyuyor.
Özellikle insanoğlu nüfusunun ikiye katlandığı sonuç 50 salname devir dilimindeki tahribatın tarihte benzeşim bulunmadığı kaydediliyor.
Araştırmada, günümüzdeki nesli tükenmekte bulunan aktif şekli oranının evren üstünde sonuç 10 milyon yılda tanıdık oranın yüzlerce büküm üstünde bulunduğunun altını çiziyor.
Rapor, 2016'ya sincap besin ve ekincilik amacıyla evcilleştirilmiş 6 bin 190 memeli hayvandan 559'unun soyunun tükendiğini ve minimum 1000'inin de gözdağı altında bulunduğunu ortaya koydu.
Yerli türlerin sayı farkı bolluğu, beledi habitatlarda 1900'den buyana minimum yüzdelik 20 azaldı. Amfibi türlerin yüzdelik 40'ından fazlası, resif meydana getiren mercanların az elan yüzdelik 33'ü ve hepsi bahir memelilerinin üçte birinden dahası ise gözdağı altında.
Böceklere bağlı kemiksiz verilere ulaşılmazken, bulunan veriler kurt türlerinin kararlama yüzdelik 10'unun tehlikede olduğuna ayraç ediyor.
Rapora göre, 16. yüzyıldan buyana minimum 680 omurgalı türünün nesli tükendi.
Denizlerdeki avlu da gözdağı altında
Rapor, su üstünde bitmeme fail ekosistemin de insanoğlu tesiri zımnında ağır müşterek tahribata uğradığını ortaya koyuyor.
Dünya üstünde arsa düzlük okyanusların sadece yüzdelik 3'lük bölümü insanoğlu etkisinden ırak kalabiliyor. Yaklaşık yüzdelik 66'lık kısmıysa insanoğlu etkisiyle dokunca görüyor. Bu kısımlarda zihayat bahir canlıları düşüncesince ömür elan da zorlaşıyor.
İklim değişikliği, mahveden tercihleri, kentleşme, demografinin değişmesi, arsa kullanımında değişiklikler, kirlilik, baş döndürücü hasat ve istilacı türlerin yayılımı hemen hemen unsurlar, dirim bilimsel çeşitliliği negatif etkiliyor.
Rapora göre, beledi çevrenin dörtte üçü insanoğlu eylemleri kabilinden ehemmiyetli seviyede değiştirildi, sulak alanlarınsa yüzdelik 85'i namevcut oldu.
Ülke başına istilacı ecnebi türlerin sayısı, detaylı verilere erbap 21 ülkede 1970'ten buyana kestirmece yüzdelik 70 artım gösterdi.
Raporda, karada yaşayan, uçamayan memelilerin az elan yarısının (yüzde 47) ve hava değişikliğinden doğrusu negatif müteessir olabilecek kuşların yüzdelik 23'ünün gözdağı altında bulunduğu belirtiliyor.
Ayrıca karada yaşayan, lezzetli su ve bahir omurgalıları, omurgasızlar ile nebat gruplarının yüzdelik 25'i de nesli tükenme tehdidiyle dirlik karşıya.
Öte yandan, yerleşme kaybı ve bozulmasının sebep bulunduğu toptan berri yerleşme bütünlüğü de yüzdelik 30 azaldı.
Kıyı bölgelerinde yaşanmış bulunan yerleşme kaybı ile mercan balığı balığı kayalarının namevcut olması zımnında 300 milyona yaklaşan insanoğlunun yaşamış bulunduğu bölgelerdeki su taşkını ve sıkıntı riski kalık durumda.
2030 hedeflerine ulaşılması ağır görünüyor
BM'nin Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, Paris Anlaşması ve Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi hemen hemen kez haritaları, tabiat ananın ömür örgüsünün ve dirim bilimsel çeşitliliğin korunmasında fazla ehemmiyetli gösteriş oynuyor.
IPBES'e göre, doğayı dulda ve politikaları yürütüm mevzusundaki ilerlemelere rağmen, doğayı arkalamak ve sürdürülebilirliği bildirmek düşüncesince toptan hedefler bulunan yönergelerle karşılanamayabilir ve 2030 ve ötesindeki hedeflere fakat ekonomik, sosyal, siyasi ve teknolojik faktörlerdeki transformatör değişimlerle ulaşılabilir.