Denizli
Türkiye'de nice yerde leblebi üretilse de coğrafi ayraç tescili mevcut üç özek bulunan Çorum, Denizli'nin Serinhisar ve Kütahya'nın Tavşanlı ilçelerinin bu alandaki sevimli rekabeti sürüyor.
Üretim yöntemi dair birbirinden önemsiz farklarla ayrışan üç merkez, kapasitelerini yıldan yıla artırarak gayrimenkul içi ve dışına leblebisiyle adından lakırtı ettiriyor.
Türkiye'de "leblebi" denildiğinde önce akla mevrut Çorum'un sokaklarında kestirmece 300 senedir taravetli kebap leblebi kokusu kalık olmuyor.
Kentteki üreticilerce itinayla yetiştirilen nohut, usta ellerde dayanıklı sürecin peşi esna leblebiye dönüşüyor. Leblebiciler, derin talebi karşılayabilmek düşüncesince değişik illerden nohut tedbir ediyor.
Leblebi ocağından sınai sızgıt makinelerine denli türlü cihaz ve tekniklerle hazırlanmakta bulunan Çorum leblebisi, şehirde 40'tan birlikte tomar çeşidinin yanında leblebili ekmek, leblebi helvası, leblebi kebabı ve leblebili dondurmaya denli sert baş döndürücü yiyeceğin inşası dair esnafa sabah yeli deposu oldu.
Çorum'a gelenlerin almadan dönmediği, ayrıksı şehirlere gidenlerinse behemehâl hediyelik kendisine götürmüş olduğu leblebi, kıvamı, yoğunluğu ve görüntüsüyle öne çıkıyor.
Çorum Ticaret Borsası Yönetim Kurulu Başkanı Naki Özkubat, AA muhabirine, şehirde 300 senedir leblebi üretildiğini söyledi.
Bu lezzetin giderek Çorum ile anılan birlikte bedel durumuna geldiğini dile getiren Özkubat, Çorum leblebisinin 2002 senesinde coğrafi işaretle tescillendiğini kaydetti.
Çorum leblebisine tadını alanda yetişen nohudun verdiğini özetleyen Özkubat, derinlemesine devam eden istihsal aşamalarının peşi esna tüketime müheyya bir duruma mevrut ürünün lezzetiyle ötekilerden farklılaştığını söyledi.
Özkubat, "Türkiye'nin soluk altını leblebi, Çorum'un özelidir, güzelidir. Biz bu biçimde yorumluyoruz." dedi.
Çorum'dan ağırlıklı leblebi iktisap etmek az daha kebap atıştırmalık ihraç edildiğini tamlayan Özkubat, bu sene Çin özellikle iktisap etmek az daha Almanya, Hollanda ve Fas'a leblebi ihracatı yapıldığını laflarına ekledi.
Çorum'da 64 senedir leblebi kavuran Yaşar Bodur da Denizli'nin Serinhisar ilçesindeki üreticilerin leblebi yapmayı Çorumlu ustalardan öğrendiğini tez etti.
Bodur, "1972'de askerden geldiğimde Denizli'den yurttaşlar bana nohut getirip denettiler. 'Bu nohut leblebi mümkün mu?' sanarak sordular. 1972'den sonraları buralara Denizli'den, Tavşanlı'dan gelmiş, çalışmış, sanatı öğür birileri, bu işi sürdürüyor." ifadesini kullandı.
Leblebi üretiminin hüner gerektirdiğinin altını çizen Bodur, "İyi birlikte bedel var ise hepsi cemaat çıkar. Böyle birlikte unvana nahak yere cemaat çıkmaya lüzum yok. 'Kimse nohudu leblebi yapamaz. Başka ilde imalat olmaz' iddiamız da yok. Çorum leblebisinin en iyisi bulunduğunu halkımız ölçüm etti, bu unvanı bizlere Türk ulusu veriyor." sanarak konuştu.
Bakır tavalardan mevrut lezzet
Leblebi üretiminin yapıldığı Kütahya'nın Tavşanlı ilçesi de coğrafi ayraç tescilini meydan ikinci özek oldu. Tavşanlı leblebisi 2004 senesinde tescillendi.
Şeyh Murat Gazi'nin 1370-1390 yıllarında bulmuş olduğu nohudun ısıtılıp bekletilmesi yönteminin Tavşanlılı ustalarca uygulanmasıyla bugüne geldiği söylenti edilen Tavşanlı leblebisi, yılda kestirmece 20 bin titrem üretiliyor ve 7 bin tona yakını evren pazarlarına gönderiliyor.
Tavşanlı'da leblebi üretip ihraç fail birlikte şirketin dümen müesses başkanı bulunan Zeynel Korkmaz, AA muhabirine, ilçede leblebi üretiminin 1800'lü zamanlarda başladığını ve usta-çırak ilişkisiyle geliştiğini söyledi.
Özellikle Çukurköy Mahallesi'nde üretimi münteşir bulunan leblebinin, Cumhuriyet'in önce yıllarında İstanbul özellikle iktisap etmek az daha Marmara Bölgesi'ne ve yer illere pazarlandığını tamlayan Korkmaz, leblebi yardımıyla alanda nohut üretiminin de arttığını kaydetti.
İlçedeki leblebi üretiminin birlikte açıklık gerilemesine karşın akıbet zamanlarda kurulan uran siteleriyle baştan toparlandığını özetleyen Korkmaz, arsıulusal ezgi ödüllerinin kazanılmasıyla Fransa, Almanya, Hollanda ve Orta Doğu pazarlarına da açıldıklarını söyledi.
Bu sene devletin sağlamış olduğu teşviklerle nohut önce teşrin alanlarının arttığını anlatım fail Korkmaz, leblebilik nohudun yemeklik nohuttan değişik kendisine ateşe henüz dayanabilen ve dolgun kabuklu bulunduğunu dile getirdi.
Nohudun süreli termik işlemlerin peşi esna 1-1,5 ay bekletildiğini, olgunlaştıktan sonraları akıbet termik işlemle sonuncu ürüne dönüştürüldüğünü tamlayan Korkmaz, bakır tavalarda meydana getirilen istihsal nedeniyle Tavşanlı leblebisinin henüz içimli bulunduğunu savundu.
"Çorum'a da gönderiyoruz"
Leblebi üretiminde günce 115 tonluk kapasitesiyle Türkiye ve evren pazarlarında ehemmiyetli paya cemaat bulunan Denizli'nin Serinhisar ilçesinde ise kestirmece 165 işletmede nohut kavruluyor.
Leblebisi 2010 senesinde tescillenen ilçedeki Seyfullah Hacı Müftüoğlu Leblebi İmalatçıları Küçük Sanayi Sitesi'nde kümelenen işletmeler, 40'a andıran çeşitte istihsal yaparak kestirmece 40 ülkeye dış satım gerçekleştiriyor.
Antalya ve Muğla az daha gezim merkezlerine intikal güzergahında bulunması nedeniyle günce adanmış sayıları da epey efdal bulunan leblebi işletmeleri dünyaca maruf birlikte bellik iktisap etmek düşüncesince çalışıyor.
Denizli Ticaret Borsası Başkanı İbrahim Tefenlili, AA muhabirine, Serinhisar kazasının Türkiye leblebi üretiminin yüzdelik 80'ini gerçekleştirdiğini savundu.
Leblebi üretiminin ilçede kestirmece 100 salname birlikte geleneğinin bulunduğunu özetleyen Tefenlili, piyasada değişik istihsal bölgeleri ismi altında satışa verilen nice ürünün Serinhisar'da üretildiğini bildiklerini söyledi.
Serinhisarlı üreticilerin Çorum'da gitmek az daha de istihsal yaptığını korumak için çaba sarfeden Tefenlili şu biçimde konuştu:
"Çorum birlikte pazardır, önünden minimum 20 il geçiyor. Onun düşüncesince orada ağır açıdan birlikte alışveriş ve istihlak var. Orada perişan satılmış olduğu düşüncesince Çorum leblebisi bilinir. Biz de bundan tasalı değiliz, bilinsin. Çorum leblebisi olması ehemmiyetli değil ehemmiyetli bulunan metin birlikte ürünün satılmasıdır. Biz Serinhisar leblebicisi kendisine metin birlikte verim üretiyoruz ve onlara da gönderiyoruz. Onlar da pazarlıyorlar."
Leblebi üreticisi Musa Yılanlı da Serinhisar kendisine bugüne denli işin istihsal boyutunda kaldıklarını, birlikte tomar reklam yapmadıklarını belirterek "Çorum, reklam boyutunu baş döndürücü dobra meydana getirdiği düşüncesince ismen ön plana çıkıyor. Serinhisar kalite, istihsal ve evren pazarına para sevk yönünde bu işin merkezi. Dünyada leblebi işiyle uğraşan hepsi ülkeler, şirketler bu işin merkezinin Denizli bulunduğunu biliyor." sanarak konuştu.