Bayburt
Kırmızı, dizge hayatında herhangi borda bordaya sabık devir kendisini geliştirerek mimarlık nitelikleri nedeniyle adeta medeniyetler ortada aralık açan camiden köprüye, kaleden manastıra, vakit kulesinden kiliseye yüzlerce sene evvela taş işçiliğiyle düz yazı edilen nice eserin restorasyonunda fariza aldı.
Matkap, spiral, çivi, bıçak, çekiç ve törpü üzere ayrışık taşıt gereçleri kullanarak taşlara biçim sağlayan Kırmızı, mesleğini akıbet nefesine denli sürdürmeyi hedefliyor.
Bosna Savaşı esnasında 1993'te futbolcu atışıyla yıkılan Mostar Köprüsü ile Sümela Manastırı, Erzurum Ulu Cami, İzmir Saat Kulesi, Bayburt Kalesi üzere borda bordaya baş döndürücü binanın yenileme çalışmalarında da arazi düzlük Kırmızı'nın yegâne imgesel ise memleketi Bayburt'taki Tarihi Taş Köprüyü aslına akla yatkın baştan düz yazı etmek.
"Beni en baş döndürücü bahtiyar eden, Mostar Köprüsü'nün onarımında idman oldu"
Bayburt'taki borda bordaya taş ocağında çalışmaya bitmeme fail Ömer Kırmızı, AA muhabirine, mesleğe geçmiş adımı 1970'te babasının indinde attığını söyledi.
İlk adına Erzurum Ulu Cami'nin onarımında çalıştığını özetleyen Kırmızı, "Daha sonradan Çifte Minareler, Yakutiye Medreseleri üzere yapılarda çalıştık. Babam rahmetlik olduktan sonradan ego dostlarımla bu arada işe bitmeme ettim." dedi.
Köprülere hususi merakı olduğunu, Erzurum'daki Tivnik Köprüsü'nün onarımından sonradan zamanı köprülerin restorasyonunda çalışmaya bitmeme ettiğini tamlayan Kırmızı, "Daha sonradan Kayseri'de Şahruh Köprüsü, Muratpaşa Köprüsü'nde çalıştım. Adana'da Ak Köprü'nün tamirat değil, az hâlâ temelden yaptım. Daha sonradan Sakarya'da Ali Fuat Paşa Köprüsü'nü yaptım. Bunlardan sonradan Mostar Köprüsü'ne gittim." niteleyerek konuştu.
Kırmızı, Mostar Köprüsü'nün restore edileceğine müteallik 2001'de gazetede salık okuduğunu, binanın borda bordaya tarafı yıkılmış fotoğrafını görür görmez de baş döndürücü etkilendiğini anlatım etti. Kırmızı, bunun karşı köprünün imalinde idman istediğini o çevrim beraberce iş icra ettiği şirket yetkilisine ilettiğini dile getirdi.
Türkiye, Fransa, İsrail ve Almanya'dan firmaların ihaleye girdiğini fakat tamirat işini çalışmış bulunduğu şirketin aldığını aktaran Kırmızı şunları kaydetti:
"O çevrim çalıştığım firma, benim hâlâ evvela yaptığım köprülerin fotoğraflarını biriktirerek borda bordaya dosya hazırlayıp Bosna'ya gitti. Ben de o sıralar Fransa'daydım. İhaleyi alınca beni aradılar. Fransa'da elleme mal kazanmama karşın dayanamadım, oradan Bosna'ya geçtim. UNESCO'nun 11 mühendisinin bulunduğu borda bordaya toplantıya girdim. Onlara köprüyü kesinlikle yapacağımı anlattım. Bana 'Senin ehliyetin, diploman nedir?' niteleyerek sordular. Ben de rüştiye mezunu ve usta olduğumu söyledim. Benden köprünün maketini yapmamı istediler ve icazet verdiler. Özellikle Alman mühendisler, 'Bu usta burayı yapacak.' niteleyerek beni desteklediler. Öylece başladık ve dobra borda bordaya halde tamamladık. Bunların içinde beni en baş döndürücü bahtiyar fail Mostar Köprüsü'nün onarımında idman oldu. Çünkü babam oraya aşıktı."
"Taş işçiliği vaktiyle hâlâ zordu fakat sert asar ortaya çıkıyordu"
Taş işçiliğinde en ehemmiyetli projesinin Mostar Köprüsü'nün baştan imal çalışmalarına eklenmek bulunduğunun altını çizen Kırmızı, "Ömrüm yeterse Bayburt'a da borda bordaya köprü yapmadan fevt olmak istemiyorum. Merkezdeki Taş Köprüyü gerçekleştirmek istiyorum, arzum o. Aynı köprüyü ego Kayseri'de yaptım. Şu andaki hayalim orayı yapmak." dedi.
Ömer Kırmızı, taş işçiliğinin vaktiyle hâlâ emekli bulunduğunu fakat sert asar ortaya çıktığını söyledi.
Yeni camilerdeki taşların çelimsiz müddet sonradan düştüğünü gördüğünü özetleyen Kırmızı, "İnce doğrusu 4-5 santimetrelik ahcar konuluyor. Biz 25-30 santimetrelik ahcar koyuyorduk. Ben de 4-5 santimetrelik taşlarla yaptım lakin göz boncuğu obje olmadı. Şimdi hüner bulunmayan artık. Bu makineler çıkınca hüner öldü." niteleyerek konuştu.
"Osmanlı torunusunuz değil mi? Övünüyorsunuz, Osmanlı burayı kanalıyla yonttu, yaptı"
Kırmızı, vaktiyle ustaların borda bordaya günde minareye konulacak taşlardan 9'unu emekli yontabildiğini vurgulayarak şöyleki bitmeme etti:
"Şu anda onu önleyen yok. Bayburt'ta arasan 10 usta sokak taşı baştan yontarak müheyya bir duruma getirip duvara koyacak. Hep alıştılar yazboz tahtası üzere taşları duvara koymaya. Bir-iki sene sonradan da ahcar oynamaya başlıyor. Bosna'da kılıç çalıştığımızda, 'Osmanlı torunusunuz değil mi? Övünüyorsunuz, Osmanlı burayı kanalıyla yonttu, yaptı.' dediler. Matkap, spiral görür görmez bunlara müsaade vermediler. Biz de bunu yasakladık, hepsini elimizle yaptık. Taşlar kesilip geliyordu. Bütün taşları elimizle işledik. Şu anda o işlemeler, eskinin işi yok."
Ömer Kırmızı, akıbet biraz senedir bostan işleriyle de uğraştığını fakat hâlâ ciddi bulunmasına karşın taş mesleğinde kendini bahtiyar hissettiğini anlatım etti.
Taşlarla uğraşırken yorulmadığını aktaran Kırmızı, "Yıllardır taşla yoğrulmuşum. Bazen yatarken fark aklım yaptığım aha kalıyor, diyorum ki 'Şurada borda bordaya kalıklık var, borda bordaya hatam var'. Bunları baştan sona tün hesaplıyorum. O denli bu işle özdeşleşmişim." dedi.
Kırmızı, insanoğlunun işini sevmesinin önemine de ayraç ederek şu değerlendirmede bulundu:
"Adapte olursan aldatıcı olursun. Vurdumduymaz olursan o işi başaramazsın. Hep bileğimle çalıştım. 10-15 senedir küçük işler alıyorum. İşçi çalıştırıyorum. Kendim paramı almadan, işçinin parasını veriyorum. Allah iane etti, bugüne denli bileğimle evimi de hâlâ fazlasını da yaptım. Allah'a şükür sıhhatim de yerinde."