İstanbul/Isparta
Uzmanlar, Çırağan Caddesi'ndeki çınar ağaçlarının "kanserli" oldukları nedeni öne sürülerek İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) çeşidinden kesilmesini AA muhabirine değerlendirdi.
Kabaktepe'den İBB'nin Çırağan Caddesi'ndeki ağaçları kesmesine tepkiOrmancılardan 'çınarları kanser değil boşlama öldürdü' tepkisiUzmanlardan abide çınarlar düşüncesince kurtarma aracı hal önerileriTürkiye'de 27 senedir fidan rahatsızlıkları üstünde icraat tay tay arabası Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Orman Botaniği Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hatice Tuğba Doğmuş Lehtijarvi, çınar kanseriyle mücadelede kâffesi dünyada eş müşterek duraç olduğunu, öbür çınar kanserine cemaat devletlerde ne yapılıyorsa Türkiye'de de aynısının yapılması icap ettiğini söyledi.
Çürüklüğe ne bulunan mantarların ağaçlarda doğrusu bulunduğunu ve çınar ağaçlarında da yayılmış yerine görüldüğünü tamlayan Lehtijarvi, tomografi aleti benzeşim yöntemlerle ağacın içerisindeki çürüklüğün belirleme edilebildiğini lakin çınar kanserinin ağacın konveksiyon demetinde, kökünde, toprağında bulunması zımnında durumun muaddel bulunduğunu anlattı.
Uluslararası Bitki Koruma Organizasyonunun kurallarının Türkiye'de uygulandığını anlatım fail Lehtijarvi, laflarına şu biçimde bitmeme etti:
"Bu kavait niye geçerli? Çünkü şayet sizde müşterek çor varsa, karantina dibine katılması müstelzim yabacı istilacı müşterek türünüz var ise o hastalığın bulunmuş olduğu nebat materyalini ithal edemezsiniz. O hastalığın bulunmuş olduğu ülkelerden nebat yada fidan ithal edemezsiniz, ihraç edemezsiniz. dışalım ve dış satım dair sert kuralları var. Hastalık görüldüğü devir uygulanacak yöntemlerden bir tanesi bulunan ağacın uzaklaştırılması, bunun yanı esna tarafındaki ağaçların da yanında uzaklaştırılması, yapılabilecek en akla yatkın yollar arasında. Bunu üzülerek söylüyorum, İstanbul'daki ağaçların ne derece eskiye dayandığını biliyoruz. Osmanlı İmparatorluğu yada Cumhuriyet'in evvel dönemlerine dayanıyor. Oldukça nemli abide ağaçlar bulunmakta. Eğer bunlar müşterek defa rahatsızlığı kökle yada budama kanalıyla aldılarsa bünyelerine, bu ağaçları maatteessüf kesmekten apayrı rastgele müşterek formül yok."
İlk ABD'de görüldü
Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Orman Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Yılmaz Çatal ise çınar kanserinin evvel yerine 1930'lu senelerde ABD'de görüldüğünü, kalas ihracatı, 2. Dünya Savaşı'nda askerlerin kullandığı ekipmanlar ve birtakımı derya transfer araçlarıyla Avrupa'ya yayıldığını anlattı.
Bugün çınar kanserinin Avrupa'da Fransa ve İtalya'da yayılmış görüldüğünü, İngiltere'de de ayrı ayrı noktalarda rastlandığını aktaran Prof. Dr. Çatal, kanserin 2003 senesinde Yunanistan'da, 2011 yılından itibaren de İstanbul'daki çınar ağaçlarını öldürdüğünün ortaya çıktığını söyledi.
Çınar kanserinin ağaçların aracısız gövdesinde değil, içerisindeki konveksiyon demetlerine dokunca verici müşterek yalan bulunduğunu kaydeden Prof. Dr. Çatal, "Bu kanser konveksiyon demetlerinin arasına girerek, bu iletimi müşterek nevi durdurmakta. Aslında ağacın altı ve üstü arasındaki su ve gıda maddesi iletimini kesmektedir. Burada yapmış olduğu, müşterek nevi damarları tıkaması ve alışkanlık tıkanıklığıyla ağacın önemli faaliyetlerine bitmeme edememesi durumudur." dedi.
Prof. Dr. Çatal, hastalığa erinç mekanik ve kimyevi hal önerilerinin getirildiğini belirterek şu biçimde bitmeme etti:
"Kullanılan birtakımı ilaçlar olmaktadır lakin bunlar konveksiyon demetlerine bu kanserin ulaşmasını durdurmamakta, hoppadak arızi müşterek müddet ulaşımını yavaşlatmaktadır. Bu kanser etmeni, müşterek biçimde konveksiyon demetlerinde kendine arazi edinmektedir. Bu hastalık, ağaca bulaştıktan sonraları konveksiyon demetlerinin arasına girmekte ve bu iletimi kesmektedir. Bu hastalığın ağaçtan ağaca yayılmasını insanoğlu etmenleri ve natürel etmenler yerine sınıflandırabiliriz. Doğal etmenler, böcekler, kuşlar ve öbür kemiricilerdir. Bunlar suretiyle çor ağaçtan ağaca geçebilmekte yahut fidan diplerinin ötekisi içerisine girmesiyle bu kanser rahatsızlığı geçmektedir. En yayılmış yerine tanıdık faktör, insanoğlu müdahalesiyle kanserli ağaçtan öbür kanserli ağaçlara mantarın geçmesidir."
"Budama faaliyetleri bu mevzuda en şişman düşman"
Budama faaliyetlerinin bu mevzuda en şişman antagonist olduğuna dikkati çekici Prof. Dr. Çatal, budama mevzusunun önemine bağlı şu detayları aktardı:
"Şu an düşüncesince budama faaliyetlerinin minimal seviyeye düşürülmesi ayrıca bu bölgelerde budama faaliyetlerinin yapılmaması gerekir. Beşiktaş'taki Sinan Paşa Camisi'nin önündeki çınar ağaçlarında budama faaliyetlerinin yürütülmüş olduğu gözlemlendi. Uzmanlar aceleten karışma ederek budama faaliyetlerini durdurdular. Burada bilincin ön plana çıkması gerekir. Bir budama faaliyetinde zihin olması lazım. Bir fidan budandıktan sonraları öbür ağaca geçilirken budama aletlerinin behemehâl dezenfekte edilmesi lazım. Çünkü bu mantarın şu biçimde müşterek ayrıcalığı var; 6-12 ay süresince o budama aletleri üstünde kalabilmektedir. Şu anda ağaçlarda meydana getirilen kesimler esnasında şu gözlemimiz de var: Rüzgarlı havada kesimlerin yapılmaması gerekiyor. Aksi takdirde ağaçlardan uçar tozların apayrı ağaçlara geçtiğini görmekteyiz. Bu da patojenin yayılmasına faktör olmaktadır. Dingin ve dingin havalarda budama yapılması gerekir. Kesim esnasında yere linolyum serilmeli, doğranan parçaların tozları alandan uzaklaştırılmalıdır."