Hartum
AA muhabiri, orduyla kudret ortağı çırçıplak dalavere arasındaki huzursuzluğun derinlemesine zamandır sürdüğü Sudan'da, ordunun yılgı hal ilanını, hükümeti feshetmesine revan süreci ve sonrasındaki yaşananları derledi.
Foreign Policy: Sudan'da kalabalık harekete geçmeden önceki Amerika temsilcisinin gitmesini beklediOrdu, 25 Ekim sabahı Başbakan Abdullah Hamduk, baş döndürücü sayıda icra vekili ve eş gözetim hükümeti ortağı partilerin liderlerini gözaltına aldı.
Sıkı dalavere duyuru fail kalabalık komutanı Orgeneral Abdulfettah el-Burhan, hükümeti feshetti, tamamı grupları kapsayacak uygulayımcı hükümetin kurulacağını duyurdu.
1- Anlaşmazlıklar ne başladı?
2018'de avlu pahalılığı dolayısıyla yurt genelindeki diyet karşıtı protestoların arkası sıra ordunun müdahalesi kararı 30 salname Ömer el-Beşir iktidarı sona erdi.
Rejimin devrilmesinde gösteriş düzlük çırçıplak eş gözetim ile yönetimi devralan Askeri Geçiş Konseyi ortada yaşanmış olan yetke krizi, Ağustos 2019'da arsıulusal topluluğun da katılımıyla eğreti çırçıplak dalavere düzenlemelerini içeren 21 ay asker, 18 ay sivillerin önderlik edeceği 39 maaş eş dalavere ön gören Anayasal Bildiri anlaşmasının imzalanmasıyla çözüldü.
İktidar ortağı sivillerin yönetimi devralmasına biraz ay kaldığında 21 Eylül'deki çarpış girişimi sonrası asker ve siviller arasındaki ağız tatsızlığı hudut safhaya ulaştı.
Bazı siyasal gruplar ve silahlı hareketler, kudret koalisyonundan ayrılarak "Misak-i Vatani" isminde acemi eş eş gözetim oluşturdu. Askerin zımnen desteklediği bu gruplar, Cumhurbaşkanlığı Sarayı uğrunda hükümetin feshi isteğiyle habitat eylemi başlattı.
Ordu, Sudan'daki krizin fakat hükümetin feshi ve intikal devri iktidarındaki paydaşlık zemininin genişletilmesiyle çözülebileceğini tabir etti.
Tarafların birbirini suçlayan tehditkar açıklamaları sonra paydaşlık çalışarak sona erdi.
2- 25 Ekim'de neler yaşandı?
Ordu, 25 Ekim sabahı Başbakan Hamduk'u ve baş döndürücü sayıda bakanı gözaltına aldı.
Ülkede telefon ve umumi ağ çizgileri kısıtlandı. Sudan'da askerler, talih radyosu ve resmi televizyonu basarak personelleri gözaltına aldı.
Başbakan Hamduk, çırçıplak dalavere destekçilerine "barışçıl protesto" çağrısı yaptı. İktidar koalisyonundaki gruplar da çırçıplak itaatsizlik ve gıcırtı düşüncesince halkı meydanlara çağırma etti.
Öğle saatlerinde talih televizyonuna mütekellim Egemenlik Konseyi Başkanı Burhan, Konseyin ve intikal hükümetinin feshedildiğini ve uygulayımcı hükümeti kurulacağını duyurdu. Olağanüstü hal duyuru edildiğini açıklanan Burhan, Temmuz 2023'teki seçimlere derece yönetimde kalacaklarını vurguladı.
3- Ordu ne kararları aldı?
Olağanüstü hal duyuru edildi. Egemenlik Konseyi ve hükümet feshedildi. Eyalet valileri görevden alındı. Geçici çırçıplak dalavere düzenlemelerini içeren Anayasal Bildiri anlaşmasının birtakımı maddeleri askıya alındı.
Bakanlıktaki umumi müdürler, nezaret işlerini yürütecek. Teknokrat hükümeti kurulacak. Seçimler, Temmuz 2023'te yapılacak. Parlamento, ihtilalci gençlerden oluşturulacak. Eski Rejimin İzlerini Ortadan Kaldırma ve Yolsuzlukla Mücadele Komitesinin emek harcamaları donduruldu.
4- Olağanüstü hal mi, çarpış mi?
Feshedilen hükümet ve iktidardaki çırçıplak koalisyonun üyeleri, yaşananları "askeri darbe" adına nitelendirirken, kalabalık ise ülkede iç harp tehdidi bulunduğunu, kargaşa ve bunalım ortamını sonlandırmak düşüncesince yılgı hal duyuru ettiklerini ve yaptıklarının çarpış değil "devrimin gidişatını düzeltmek" bulunduğunu savundu.
5- Uluslararası maşer ne aksülamel verdi?
Birleşmiş Milletler (BM), darbeyi kınayıp gözaltındaki yetkililerin başıboş bırakılmasını isterken, Arap Birliği ve İslam İşbirliği Teşkilatı, tamamı taraflara "Anayasal Bildiri'ye ve intikal devri anlaşmalarına ilişkin kalmaları, ölçülülük ve diyalog" çağrısı yaptı.
Avrupa Birliği (AB), Başbakan Hamduk ile birtakımı çırçıplak yöneticilerin kalabalık kabilinden gözaltına alınmasını kınadı.
ABD, aksülamel adına 700 milyon dolarlık yardımı, Afrika Birliği de Sudan'ın tamamı faaliyetlere katılımını askıya aldı.
Türkiye ise Sudan'da çarpış teşebbüsünde bulunulduğu yönündeki haberlerin yoğun endişeyle karşılandığını bildirdi.
6- Asker ve sivillerin beklentileri neler?
Asker, yatık şef Ömer el-Beşir’in partisi Ulusal Kongre dış ülkedeki tamamı siyasal güçlerin ve silahlı hareketlerin toprak almış bulunduğu şümullü uygulayımcı hükümetin kurulmasını istiyor.
Mevcut çırçıplak iktidar, koalisyonun ülkedeki mahsus eş azınlığı anabolizma ettiğini belirtiyor.
İktidar koalisyonu ise intikal dönemindeki yönetimin sadece Beşir diyetinin devrilmesinde gösteriş düzlük siyasal öğür ve grupların hakkı bulunduğunu belirterek askerin tek halde yönetimde toprak almaması icap ettiğini savunuyor.
7- Asker ve sivilleri destekleyen gruplar hangileri?
Sivil kudret koalisyonu Özgürlük ve Değişim Bildirgesi Güçleri (ÖDBG) İttifakı çatısı altındaki, ayrımlı düşünce ve ideolojiye cemaat onlarca siyasal grup, çırçıplak maşer kuruluşu ve silahlı hareketin eş hedefi, Beşir rejimini yuvarlamak ve çırçıplak eş dalavere kurmaktı. Bu koalisyonda, sendikalar ve dizge örgütlerinden oluşan ve gıcırtı gösterilerine önderlik fail Sudan Meslek Odaları Birliği öne çıkıyor.
Beşir’in devrilmesinin arkası sıra koalisyonun bileşenleri arasındaki ideolojik farklılıklar dolayısıyla ittifaktan kopuşlar yaşandı.
Bu ay ÖDBG ittifakından ayrılan 16 grup, "Misak-ı Vatani" isminde acemi eş nesiç kurarak ÖDBG'yi esas anabolizma edenin kendileri olduklarını tez etti.
Cumhurbaşkanlığı Sarayı uğrunda hükümetin feshi isteğiyle eylemler düzenleyen Misak-ı Vatani grubunun da orduya sponsor bulunduğu biliniyor.
8- Olayların bilançosu ve sonuç gidiş ne?
Sudan'da binlerce isim askeri müdahaleye huzur sokaklara indi. Ordu karargahı yakınında ve ayrışık noktalarda birleşen göstericilere askerin esas mermiyle müdahalesinde 7 isim öldü, 140’tan eş tomar isim yaralandı.
Dördüncü gününde askeri müdahale karşıtı gösteriler ve eylemler sürüyor.
Asker karşıtları, 30 Ekim’de yurt genelinde demonstrasyon çağrısı yaptı.