Pekin
İki iklim Sincan, Hong Kong, Tayvan ve Güney Çin Denizi ile ilişik meselelerde ve üste demokrasinin nite tanımlanması gerektiği hesabına güçlü anlaşmazlıklar yaşadı.
Washington yönetiminin, Sincan ve Hong Kong'da insanoğlu hakları ve demokrasi mevzusundaki eleştirilerinin beraberinde Çin'in ferman ihtilafı yaşamış bulunduğu Tayvan ile askeri gerginlikte de Pekin'e gönül rahatlığı vakfe sergilemesi dikkati çekti.
ABD'de senenin başlangıcında göreve mevrut Başkan Joe Biden liderliğindeki Demokrat Parti hükümeti ile Pekin ortada birlikte yılda yaşananlar, eski Başkan Donald Trump devrinde başlangıç yayınlayan gerilimlerin bire birlikte düzlemde süreceğinin işaretlerini verdi.
Sincan
Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi'ndeki insanoğlu hakları ihlallerine bağlı iddialar, bu sene da ülkenin aut ilişkilerde an başlangıç döndürücü baskısını hissettiği konuların başlangıcında geldi.
Sincan'da Uygur Türkleri ve başka azınlıkların "zorla çalıştırılması" eliyle üretildiği tez edilen malların ithalatının yasaklanmasını öngören tasarı, 23 Aralık'ta Başkan Biden'ın onayıyla yürürlüğe girdi.
Yasa, Temsilciler Meclisi'nde 14 Aralık'ta, Senato'da ise 16 Aralık'ta oy donanması ile onama edildi.
ABD Ticaret Bakanlığı, Sincan'daki insanoğlu hakları ihlalleriyle linkleri bulunduğu sebebi öne sürülerek Çin merkezli bazısı biyoteknoloji ve erkete şirketleri ile bazısı hükümet kuruluşlarını, Hazine Bakanlığı ise aralarında dron üreticisi DJI'nin de bulunduğu 8 Çinli uygulayım bilimi firmasını müeyyide listesine aldı.
Olimpiyatları boykot kararı
Beyaz Saray, Çin'in Sincan Uygur Özerk Bölgesi ve başka bölgelerdeki "insan hakları ihlalleri" ve "insanlığa gönül rahatlığı suçlar" hasebiyle 2022'de Pekin'de düzenlenecek Kış Olimpiyatları'na diplomatik boykot uygulanacağını açıkladı.
Pekin ise ABD'nin tavrını, "sporun siyasallaştırılması" ve "siyasi manipülasyon" namına sanarak kınadı.
Hong Kong
Hong Kong hususi yönetim Bölgesi'nde güzeşte sene çıkarılan Ulusal Güvenlik Yasasının ardından, bu sene da intihap kanunlarında meydana getirilen değişimlerle bölgenin demokratik hile yapısına dokunca verildiğine bağlı eleştiriler, Pekin yönetiminin aut ilişkilerinde karşılaşmış bulunduğu sorunlardan oldu.
Hong Kong'un anayasası niteliğindeki Temel Yasa'nın 1. ve 2. ek maddelerinde 30 Mart'ta meydana getirilen değişimlerle evcil teşri organı niteliğindeki Yasama Meclisi'nin iskemle sayısı 70'ten 90'a çıkarılırken direkt seçimle belirlenen iskemle sayısı ise 35'ten 20'ye düşürüldü.
Ayrıca namzetlik müracaat şartları, demokrasi yanlısı muhaliflerin yavuklu olmalarını engelleyecek halde düzeltilmiş edildi.
Pekin yönetimi bahis konusu değişikliklerin "Hong Kong'un vatanseverlerce yönetilmesi" prensibi doğrultusunda yapıldığını savunurken değişikliklerin peşi esna 20 Aralık'ta meydana getirilen önce seçime ortaklık yüzdelik 30,2'de kaldı.
Neredeyse tüm Pekin yanlısı adayların yarıştığı seçimin peşi esna ABD, İngiltere, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda'nın oluşturduğu "5 Göz" İttifakı ülkeleri, G7 ve AB ülkeleri, yayımladıkları açıklamalarda "yeni intihap sistemiyle alanda demokrasinin erozyona uğradığına" müteallik kaygılarını dile getirdi.
Tayvan
Öte taraftan bu sene Tayvan Boğazı ve etrafı Pekin ile Taipei ortada askeri gerilimlere oyunluk oldu.
Pekin'in, Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşunun sene dönümünün kutlandığı 1 Ekim ve izleyen günlerde Tayvan'ın iklim defans tanımla alanının güneybatı kısmına üstün dereceli sayıda uçakla girdi.
Tayvan Savunma Bakanlığı, 1 Ekim'de 38, 2 Ekim'de 39, 3 Ekim'de 16 ve 4 Ekim'de 56 harp uçağının iklim defans tanımlama bölgesine girdiğini bildirdi. 4 Ekim'deki uçuşlar, Tayvan'ın kayıtlarını tutmaya başladığı Eylül 2020'den buyana birlikte günde belirleme etmiş bulunduğu en başlangıç döndürücü sayıda uçağın katılmış bulunduğu "ihlal" oldu.
Çin mevki medyasında, uçuşların Tayvan'da hükümetteki Demokratik İlerleme Partisi'nin (DPP) istiklal yanlısı eğilimlerine ve onu destekleyen aut güçlere maruz uyartı bulunduğu yorumlarına arazi verildi.
ABD yönetimi bahis konusu gerilimde Washigton'ın Tayvan mevzusundaki "stratejik belirsizlik" politikasına rağmen Taipei'ye belirgin dayanaklık etmek içeren mesajlar verdi. ABD Başkanı Biden ve Dışişleri Bakanı Anthony Blinken, Çin'in karışma etmesi biçiminde "Tayvan'ı savunacaklarına" müteallik beyanlarda bulundu.
Çin, DPP iktidarını askeri edisyon dibine almanın beraberinde diplomatik namına soyutlama ika çabalarını da sürdürdü. Pekin, Taipei'nin Dünya Sağlık Asamblesi ve başka Birleşmiş Milletler toplantılarında özümleme edilmesini bilfiil önlerken Tayvan'ı tanıdıkları bulunan az sayıdaki iklim ile diplomatik alışveriş kurmaya müteveccih adımlarını sürdürdü.
Tayvan ile resmi ilişkilerini 10 Aralık'ta kestiğini duyuran Orta ABD ülkesi Nikaragua, diplomatik tanışıklık ilişkisini Pekin'e çeviren akıbet iklim oldu.
QUAD ve AUKUS ittifakları
Öte taraftan ABD'nin Hint Pasifik dalında Japonya, Avusturalya ve Hindistan'ın karışma bulunduğu Dörtlü Güvenlik Diyalogu (QUAD) anlaşması ve İngiltere ile Avusturalya'nın çekirdeksel tahtelbahir üretimi düşüncesince dayanaklık etmek sağlamaya müteveccih müselles düzenlilik teşrikimesai AUKUS anlaşmasına önderlik etmesi, Çin çeşidinden alanda kendisini ciddi açından çevrelemeye müteveccih girişimler namına yorumlandı.
Çin bu ittifaklara ve çevreleme girişimlerine gönül rahatlığı Pasifik'te Avustralya'ya gönül rahatlığı Yeni Zelanda ile Hint Okyanusu'nda Hindistan'a gönül rahatlığı Pakistan ile başkaca toptan eş namına Rusya ile ilişkilerini geliştirerek cevap verdi.
Pekin, AB ile bozulan siyasal ilişkilerine gönül rahatlığı Almanya ile kazançlı ve siyasal bağlarını güçlendirmeye müteveccih adımlar attı.
Çin, ABD'nin çekilmesinin peşi esna Taliban'ın iktidarı ele geçirdiği Afganistan'a bulunan merakını arttırdı. Afganistan'a namüsait birlikte uç koridoruyla yandaki bulunan ve buradaki istikrarsızlığın uç bölgelerini etkilemesinden düşünce fail Pekin, ülkede güvenliğin ve istikrarın sağlanması düşüncesince semt devletleri ile başlangıç döndürücü cepheli diplomatik çabalara çalışkan dayanaklık etmek sağladı.
ABD'ye demokrasiyi taşıt namına istimal suçlaması
Son namına ABD ile Çin ortada "demokrasi teorisi" çerçevesinde Soğuk Savaş yıllarının ideolojik kamplaşmalarını akıllara getiren tartışmalar yaşandı.
ABD'nin 9-10 Aralık'ta Çin'i ve başka devletleri dışlayarak düzenlemiş bulunduğu "Demokrasi Zirvesi" hasebiyle eleştirdi. Pekin yönetimi, bu mevzuda yayımladığı raporlar ve meydana getirdiği açıklamalarda kişi demokratik anlayışında ağır eksikler bulunan ABD'nin bu mevzuda ahlaki yetke sayılamayacağını, Washington'ın demokrasiyi ciddi çıkarları düşüncesince taşıt namına kullandığını savundu.
Çin sözcüleri, yegâne fırka iktidarına dayalı, umumi oy hakkının bulunmadığı, başıboş seçimlerin yapılmadığı kişi modelini, ahali egemenliğinin kurumsal güvenceye alındığı "bütüncül proses demokrasisi" bulunduğunu encam sürdü.
Washington ile Pekin arasındaki gerilimlerin dünkü yılda da arsıulusal gündemde ehemmiyetli arazi tutması bekleniyor.