Cezayir
Batı Sahra, Afrika'nın Atlas Okyanusu kıyısında kestirmece 600 bin nüfusa eş müşterek bölge. 19. yüzyılda İspanya kabilinden sömürgeleştirilen bölgenin yüzdelik 85'i 1975'ten buyana Fas'ın kontrolü altında.
Sakiyet'ul Hamra ve Vadi ez-Zeheb isminde sanlı dü anne bölgeden oluşan Batı Sahra derinliğine senelerdir Fas-Cezayir-İspanya üçgeninde çözülemeyen müşterek soruna dönüşmüş durumda.
Kendini Batı Sahra'nın "kurtuluş hareketi" adına tanıtıcı Polisario Cephesi de Batı Sahra problemi çerçevesinde şekillenen üçgenin merkezinde arazi meydan “ayrılıkçı” müşterek akım adına öne çıkıyor.
Fas, Polisario Cephesi kabilinden 1976'da bağımsızlığı duyuru edilen emektar İspanyol sömürgesi Batı Sahra problemininin çözümü düşüncesince 2007'de "genişletilmiş özerklik" önerirken, Cezayir kabilinden desteklenen Polisario bu bölgenin kaderinin tayini düşüncesince referanduma gidilmesi talebinde bulunuyor.
Cezayir'in öz kaderini atama hakkını desteklemesi ve Fas'ın Batı Sahra düşüncesince muhtariyet önermesi zımnında dü yurt arasındaki bağlar senelerdir gergin. Cezayir, Ağustos 2021’de de Fas ile diplomatik ilişkilerini kesmişti.
İspanya'nın tavrı dü ülkeyle ilişkilerini etkiliyor
İspanya'nın meselenin çözümüne ilişikli takındığı durum da dü ülkeyle ilişkilerinde sansasyonel oluyor.
Batı Sahra problemi zımnında Fas hükümetiyle aylarca devam eden diplomatik krizi doğrultmak kıl payı mart ayında harekete sabık İspanya, bu yönde attığı adımlarla bu kat Cezayir'le arasını açtı.
Başbakan Sanchez, Fas Kralı 6. Muhammed'e gönderilmiş bulunduğu mektupta, Batı Sahra sorununda Fas'ın ortaya attığı muhtariyet planını desteklediğini açıkladı. Sanchez, 7 Nisan'da da Rabat'a tedricen düet ilişkilerin normalleşme sürecine girmesini sağlayıcı düet anlaşmalara imza attı.
Madrid'in bu diplomatik atağı, o vakte denli İspanya'nın en şişman erke tedarikçisi bulunan Cezayir'i öfkelendirdi. Cezayir haziranda İspanya ile 20 salname hukuk anlaşmasını askıya aldı ve ticareti kısıtladı. Yaşanan yüklülük kararı İspanya'nın Cezayir'den meydana getirdiği erke ithalatı bu sene yüzdelik 40 düştü.
İspanya Başbakanı Sanchez’in akıbet adına BM 77. Genel Kurulunda Batı Sahra sorununda “karşılıklı adına onama edilebilmekte müşterek politik çözümü” desteklediğini ve BM kararlarına ilişikli bulunduğunu anlatım etmesi, Cezayir makamlarında müspet müşterek iklim oluştururken, dü yurt ortada gerginliği sonlandırıp sonlandıramayacağı sorusunu akıllara getirdi.
AA muhabiri, bahis konusu diplomatik değiş ve atakların İspanya-Cezayir ilişkilerine nite yansıyacağını mevzunun uzmanlarına sordu.
“İspanya tarihî sorumluluğundan kaçmıştır”
Cezayir Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Süleyman Arac, AA muhabirine meydana getirdiği açıklamada, Cezayir’in komşularıyla ilişkilerinde yazık ve güzel komşuluk esasına mebni durum ve arsıulusal hukuka hürmet ilkelerini asal aldığını belirterek, "İspanya’nın Batı Sahra ait Fas’ın tutumunu terviç hatası, esasen bu alana müteallik zamanı ve ahlaki sorumluluğundan müşterek kaçıştır. Bu durum başkaca BM kabilinden adaletli müşterek sorun adına tanıdık sömürgenin sonlandırılması ilkesini ihlaldir." dedi.
Cezayir’in birtakımı semt ülkeleriyle ilişkilerinde gerginlikler yaşanmasının sebebi adına bu devletlerin sorumluklarını hesabına getirmemesini ve diyalekt asayiş ve kalkınmaya müteallik bağlılıklarını ihlal etmesini yayınlayan Arac, Cezayir’in güzel komşuluk ilişkilerini önemsediğini ve diplomatik manevralarında ortaklarını çeşitlendirme esasına ilişikli bulunduğunu söyledi.
Arac, "Sanchez’in İspanya’nın Batı Sahra rahatsızlığına ilişikli tarihî tavrına karşıt akım ederek Fas’ın girişimini desteklemesi Fas’ın mütareke anlaşmasını ihlal etmesiyle problemi henüz da çözülemez müşterek noktaya getirmiştir." ifadelerini kullandı.
Sanchez’i bu noktaya getiren sebebin Fas’ın ağır aksak muhacir kartını kullanımı bulunduğunu korumak için çaba sarfeden Arac, "Bir günde binlerce ağır aksak göçmenin Septe (Ceuta) ve Melilla kentleri üstünden İspanya’ya akış etmesi ve Kovid-19 salgınıyla meydana mevrut kazançlı sorunlar, Sanchez’i Batı Sahra ait değişime gitmeye gönderme etti." dedi.
Sanchez’in BM Genel Kurulunda meydana getirdiği konuşmayla "Batı Sahra rahatsızlığına müteallik işlediği hatayı düzeltmeye çalıştığını" ve BM’yi Afrika’daki akıbet koloni problemininin çözümünde çalışkan gösteriş oynamaya çağırdığını aktaran Arac, şöyleki bitmeme etti:
"Avrupa Birliği'nden (AB) mevrut finansal dayanaklık etmek ile yükü hafifleyen Sanchez, Fas’ın rivayetine dayanaklık etmek noktasında arka etap attı. Tabii AB de Batı Sahra rahatsızlığına müteallik duruşunun kemiksiz bulunduğunu ve BM’nin kararlarına ilişikli bulunduğunu teslim etti. İşte hepsi bu gelişmeler, İspanya Başbakanı’nı henüz geçmiş anlatım ettiklerinden arka dolaşım noktasında cesaretlendirmiştir."
Cezayir-İspanya ilişkilerinde acemi teşrikimesai ufukta
Arac, İspanya Başbakanı'nın BM’deki konuşmasıyla dü yurt ilişkilerinde müşterek iyilik olabileceğini belirterek, "Öyle göründüğü gibi Sanchez’in bu konuşmasının peşi sıra Cezayir, İspanya ile ilgilendiren almış bulunduğu kararları baştan gözden geçirecektir. Bu çerçevede Cezayir-İspanya ilişkilerinde acemi müşterek iş donanmasına gidilebilir." dedi.
Cezayir’in İspanya’ya ilişikli tavrının Madrid’in zamanı sorumluluğundan vazgeçmesi üstünde geldiğini vurgulayan Arac, "Cezayir’in, İspanya’ya koştuğu Batı Sahra’ya ilişikli emektar tavrına ve zamanı sorumluluğunu üstlenmeye arka dolaşım şartı, alanda istikrarı ve güvenliği sağlayacaktır. İşte bunun peşi sıra diyalekt kalkınmaya müteallik ortaklaşa iş fırsatları konuşulabilir." değerlendirmesinde bulundu.
Sanchez’in ifadeleri İspanya’nın hatasını düzeltmesinin başlangıcı
Media Yahya Faris Üniversitesi Siyaset Bilimi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Hakim Bugrara ise AA muhabirine meydana getirdiği açıklamada, AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell’in, İspanya engelleme AB’nin tavrının BM ve arsıulusal meşruiyetin Batı Sahra problemininin çözümüne müteallik kararlarına ilişikli bulunduğu şeklindeki söylemini hatırlattı.
Bu noktada Sanchez'le hatasını bilvasıta da olsa düzeltmesi ait türlü görüşmeler mamul olabileceğini kail Bugrara, "(BM Genel Kurulundaki) Bu konuşma, İspanya’nın zamanı ve ahlaki adına sorumlusu bulunduğu Batı Sahra rahatsızlığına dirlik işlemiş bulunduğu şişman hatayı tashih döneminin başlangıcı sayılabilir." dedi.
Sanchez’in bu acemi adımıyla 2023’te yapılacak umumi intihabat önceleri baş döndürücü sahih yükselişine dirlik Cezayir ile yaşamış bulunduğu krizi sonlandırarak topluluğun desteğini almaya çalıştığına dikkati çekici Bugrara, "Cezayir’in İspanya’dan müşterek beklentisi yok, yaşanmış bulunan krizin sebebi kendileridir. Dolayısıyla arsıulusal ilişkiler, uzlaşmazlıklara biçim açan hepsi sebeplerin ortadan kaldırılmasını gerektiriyor, sonunda ilişkilerin normalleştirilmesini yanı sıra getiriyor." ifadelerini kullandı.
Dostluk ve güzel komşuluk anlaşmasının baştan devreye girmesinin İspanya’nın tutumuna ilişikli bulunduğunu tamlayan Bugrara, Cezayir’in ne istediğine müteallik ise şunları söyledi:
"Aslında Cezayir, BM düzeyinde müşterek türel dosyası mevcut Batı Sahra probleminin çözümünde arsıulusal hukukun devreye girmesini ve Fas ile Polisario’nun Batı Sahra’nın öz kaderini atama etmesine ilişikli 1991’de varılan mutabakatın uygulanmasını istiyor. Cezayir, bu probleminin müşterek tarafı olmadığını belirterek, Fas’ın rivayetine maşa olmayı reddediyor. Cezayir’in bu noktadaki duruşu mühimdir ve öz kaderlerini atama etmesi noktasında Batı Sahralıların Fas’a bağlanmayı seçmesi biçiminde fark bahis konusu halkın sonucuna hürmet duyacağını anlatım ediyor. Cezayir aut politikasında rastgele sonsuz arsıulusal sözleşmelere ilişikli kalmıştır ve Dışişleri Bakanı Ramtan Lamamra akıbet BM konuşmasında da bu duruşunu yinelemiştir."