İstanbul
Uzmanlar, ABD ile rakiplik içre bulunan Çin, Rusya kabilinden nice ülkenin, Güney Çin Denizi'nde manevra esnasında düşen F-35C savaş uçağının enkazına ulaşmaya çalışacağını belirterek, enkaza kavuşması yerinde uçağa ilişik tamamı izlemsel bilgilerin bu devletlerin eline geçeceği, ABD'nin ise bunu örek olmak düşüncesince şişman tek efor harcama edeceği değerlendirmesinde bulundu.
Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın, defans politikaları uzmanı Arda Mevlütoğlu, 25 Ocak'ta ABD birliğine ilişik "F-35C Şimşek" tipi savaş uçağının Güney Çin Denizi'nde manevra yaparken düşmesini, Çin'in uçağın enkazını ulaşmaya çalıştığına müteallik iddiaları ve düşen uçaktan çevre ABD-Çin ortada çıkma muhtemel krizleri AA muhabirine değerlendirdi.
Prof. Dr. Caşın, Carl Vinson ve Abraham Lincoln tayyare gemisi filolarının Güney Çin Denizi'nde birlikte manevra icra ettiği tam meydana mevrut kazanın ilkin alanı özlük esmer suları şekilde gören Çin ile ABD'yi huzur karşıya getirerek gerilimi tırmandırabileceğini söyledi.
Pasifik'te ABD-Çin duyum savaşının başladığını, ABD'nin 110 milyon dolara dünyalık bulunan efdal uygulayım bilimi kuvvetli tayyare enkazının Çin'in eline geçişine izin vermeyeceğini kaydeden Caşın, uçağın enkazına ulaşmasının, uçağa ilişik aşırı izlemsel bilgilerin Çin'in eline geçmesi anlamına geleceğini belirtti.
Sadece Çin'in değil, ABD ile defans uran rekabetinde bulunan Rusya ve öteki devletlerin de enkaza ulaşmaya çalışacaklarını kaydeden Caşın, "Çin, enkaza kavuşması yerinde radardan gizlenme, sensörler ve data el işi donanımları, 5. kuşak encam savaş teknolojisine eş bu uçağın halis muhlis izlemsel bilgilerine ulaşır, donanımını öğrenir ve kopyalar, aynısını yapar." dedi.
Deniz hukukuna uyarınca denizde mevcut ganimetin bulmuş olana ilişik bulunduğunu kail Caşın, ABD'nin, halis muhlis sahiplik hakkı namına ilişik bulunan uçağın Çin'in eline geçişine katiyen izin vermeyeceğini vurguladı.
Caşın, Çin'in enkaza ulaşmaması düşüncesince ABD'nin uçağın düşmüş bulunduğu alanı arama dibine alabileceğini ayrıca hukuken de buna bariyer olmaya çalışacağını dile getirdi.
Benzer halde 2018-2022'de 5 uçağın düştüğünü hatırlatan Caşın, "9 Nisan 2019'da Japonya'ya ilişik tek F-35 Pasifik Okyanusu'nda, Kasım 2021'de Mısır'dan koruyucu İngiltere'ye ilişik tek F-35 Suriye açıklarında düştü. Diğer üç F-35 ABD içre ilçe yaptı, bunlarla alakadar aşırı tek tomar bilim yok." dedi.
ABD'nin en izlemsel uçakları bulunan F-35, F-22, C-17 iblağ uçağı, savaşın kaderini değiştirecek B-2 çın bombalama uçaklarının, Çinliler kabilinden aynı kopyalanarak üretildiğini kail Caşın şunları aktardı:
"Çin, 1 Nisan 2001'de ABD EP-3E duyum uçağını Hainan Adası'nda çabuk inişe zorlandı. Pilotları gözaltına aldı. Uçağın tesisat detayları kopyalandıktan sonradan mürettebat ABD'ye tasdik edildi. Dolayısıyla Çin, hem ABD'nin 7 Mayıs 1999'da vurmuş bulunduğu Çin'in Belgrad Büyükelçiliği'nin öcünü aldı aynı sürede uçağını duyum bilgilerini ele geçirdi. Çin, ABD'nin bu izlemsel silahlarını kopyalayarak bahir kuvvetlerinde bulunduğu kabilinden iklim kuvvetlerinde de ABD'ye kazanım sağladı. Bu gerçekte Çin'in 21. yüzyılda ABD'ye en şişman alan okuması oldu."
"Enkaza iktiran etmek ABD ile rakiplik içre bulunan tamamı devletler düşüncesince önemli"
Savunma politikaları uzmanı Arda Mevlütoğlu da encam teknolojiye eş uçak, gemi, tahtelbahir kabilinden sistemlerin bu çeşit kazaları böylece parçalarının ve ya tümünün ele geçirilmeye çalışıldığını anlatım ederek buna benzeşim aşırı sayıda dayanıklı bulunduğunu aktardı.
Mevlütoğlu, ABD'nin izlemsel sistemler, sensörler ve strüktürel nitelikleri zımnında çın istihbari bilgilere eş uçağın enkazına iktiran etmek düşüncesince şişman efor harcama edeceğine aksan yaparak, uçağın Çin'in eline geçmemesi düşüncesince mukteza önlemleri de alacağını aktardı.
Mevlütoğlu, "F-35C aşırı encam teknolojiler ihtiva ettiği düşüncesince enkazına tek an ilk iktiran etmek Çin kabilinden tek diyar düşüncesince aşırı izlemsel tek olay. Aynı sürede Rusya yahut ABD ile rakiplik içre bulunan devletler düşüncesince akıbet basamak önemli. Dolayısıyla bu devletlerin enkaza iktiran etmek düşüncesince rekabete girmeleri beklenebilir." dedi.
Benzer olayların hâlâ ilk de yaşandığını dile getiren Mevlütoğlu, ABD ordusuna ilişik ve bâtın durumuna eş F-117 uçağının 27 Mart 1999'da emektar Yugoslavya'da planlı NATO harekatı esnasında Sırplar kabilinden düşürüldüğünü ve Sırpların düşen uçağı Rusya'ya verdiğini anlattı.
Atlantik Okyanusu'nda 1968'de batan Golf II sınıfı tek Sovyet tahtelbahir enkazının da ABD kabilinden Glomar Explorer angın hususi donatılmış tek gemiyle ve aşırı duyurulmayan tek operasyonla 1974'te çıkarıldığını hatırlatan Mevlütoğlu, şunları kaydetti:
"Çin, 1 Nisan 2001'de ABD EP-3E duyum uçağını çabuk inişe zorlamış mürettebatı gözaltına almıştı. Uçağın istihbari bilgilerini kopyaladıktan sonradan pilotları başıboş bırakmıştı. Diğer tek dayanıklı İran, 2011 Aralık'ta ABD'nin insansız iklim aracını özlük topraklarına zorunlu inişe zorlamış hâlâ sonradan da ele geçirmişti. Araç üstünde tetkikat fail İran, hâlâ sonradan benzerini kendisi yapmıştı."