Beyrut
Yemen, Suriye, Irak ve Lübnan, Suudi Arabistan ile İran ortada yarar çatışmalarının yaşandığı devletlerin başlangıcında geliyor.
Ezeli dü rakip ortada Lübnan üstünden ilkin 2016'dan beri ağırbaşlı çekişmeler yaşanıyor. Eski Başbakan Saad el-Hariri'nin, 2016'da Hizbullah ile ortak yönetim hükümetini kurmasından sonradan Riyad ve Beyrut ilişkileri gerilemeye başladı.
Suudi Arabistan ve Lübnan ortada iplerin kopmasına hastalık bulunan sonuç fenomen ise Suriye diyetine yakınlığı ile bildik Marada Hareketi Partisinden Enformasyon Bakanı George Kardahi'nin Suudi Arabistan'ı Yemen'deki iç harp dolayısıyla kaba müşterek dille eleştirmesi oldu.
Kardahi'yi esbabımucibe yayınlayan Riyad yönetimi, 29 Ekim'de Beyrut Büyükelçisi'ni çekti. Riyad'ın peşi sıra Bahreyn ve müşterek güneş sonradan da Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) büyükelçilerini Beyrut'tan çekeceğini duyurdu.
Lübnan lirasının sonuç 1 yılda dolar karşısında yüzdelik 90 bedel kaybetmesi ve yalıtım krizinin bitmeme etmesinin peşi sıra Körfez ambargosu, ülkedeki kazançlı krizi hâlâ da derinleştirebilir.
AA muhabiri, Lübnan ve Suudi Arabistan ortada yaşanmış bulunan bulunan kriz, bunun peşinde yatan dinamikler ve Lübnan'a mümkün yansımalarını 5 soruda derledi.
Lübnan ve Suudi Arabistan arasındaki sonuç krizin nedeni ne?
İki yurt ortada krizin yırtık vermesinin müsebbibi Lübnan Enformasyon Bakanı Kardahi'nin 27 Ekim'de gösterilen fakat hâlâ geçmiş çekilen müşterek programda, Riyad'ı Yemen'deki harp dair eleştirmesi kendisine gösteriliyor.
Kardahi, Suriye'deki Esed diyetine yakınlığı ile bildik Hristiyan Marada Hareketinin kotasından 10 Eylül'de kurulan ortak yönetim hükümetinde göreve başladı.
Katar merkezli Al Jazeera monitör kanalının programında mütekellim Kardahi, İran destekli Husilerin Yemen'de menfaatlerini savunduğunu, Suudi Arabistan'ın Yemen'de yürüttüğü savaşın da saçma bulunduğunu söylemişti.
Lübnan Başbakanı Necib Mikati ve Cumhurbaşkanı Mişel Avn, ayrımsız güneş Kardahi'nin sözlerinin hükümetin Suudi Arabistan ve öbür Arap ülkeleriyle politikasını yansıtmadığını, kendisinin de bu ifadeleri icra vekili olmaksızın geçmiş kullandığını bildirdi.
Riyad yönetimi, devrisi güneş Kardahi ve yıldırı örgütü onama ettikleri Hizbullah'ın yurt içinde küsurat hakimiyetini esbabımucibe göstererek, Beyrut Büyükelçisi'ni çektiğini ve kâffesi ithalatı da durduğunu duyurdu.
Başbakan Mikati, Riyad'ın bu tutumunu halletmek düşüncesince Kardahi'den fedakarlık yapmasını isteyerek, imalı müşterek halde ülkenin menfaati düşüncesince ya kusur dile yahut istifa et çağrısında bulunmuştu.
Ancak gelinen noktada Kardahi, kusur dilemedi, istifasının da bahis konusu olmadığını söyledi.
Lübnan Dışişleri Bakanı Abdullah Buhabib, Kardahi'yi krizin "günah keçisi" kendisine niteledi.
Beyrut, Riyad ve Tahran arasındaki çekişmenin bedelini mi ödüyor?
Suudi Arabistan ve İran ortada yıllardır, Suriye, Irak, Yemen ve Lübnan'da vekalet grupları üstünden ağırbaşlı çekişmeler ve çatışmalar yaşanıyor.
Riyad ve Tahran, bu ülkelerdeki Sünni ve Şiiler üstünden kurulan silahlı vekalet grupları, dayanaklık kılmak verdikleri politik partiler ve siyasetçilerle, akçalanmış ettikleri iletişim araçları organlarıyla birbirlerinin çıkarlarını maksat alıp, bahis konusu devletlerde politik ve askeri erk elde etmeye çalışıyor.
Son devirde dü yurt arasındaki en kaba çekişmenin yaşandığı yurt Yemen. İran destekli Husiler sahada askeri aksiyon kaydedip çoğunlukla Suudi Arabistan topraklarındaki sınıra benzeyen askeri ve çıplak yerlere bomba hamile İHA'larla saldırılar düzenliyor.
Lübnan'da ise Riyad yönetimi, İran destekli ve Suudi Arabistan kabilinden yıldırı örgütü kendisine onama edilen Hizbullah'ın küsurat askeri ve politik nüfuzundan rahatsız.
Riyad, İran destekli Hizbullah'ı, Yemen'e kavgacı gönderip, ülkesinin millî güvenliğini gözdağı etmekle suçluyor.
Problem gerçekleştiren müşterek öbür özellik da Hizbullah'ın Lübnan'daki kâffesi talih limanlarını arama yazar Körfez ülkelerine narkotik sevkiyatı yapması kendisine gösteriliyor.
Açık raporlara göre, İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani'nin öldürülmesinden sonradan Hizbullah'ın Suriye, Irak ve ilkin Yemen'deki görevi hâlâ da güçlendi.
Suudi Arabistan, bulunan krizin asliye nedeninin Lübnan'ın kendisi değil İran'ın oradaki küsurat Hizbullah hegemonyası bulunduğunu dillendiriyor.
Bunu açıkça müşterek halde anlatım fail Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan oldu.
Bin Ferhan, 30 Ekim'de meydana getirdiği açıklamada, "Lübnan'la rastgele müşterek buhran yok. Bilakis Lübnan'daki kriz, İran'a vekalet edenlerin hegemonyası nedeniyledir. " dedi.
Hizbullah'ın güçlendiği politik mekanizmada Lübnan talih kuruluşlarının zayıfladığını korumak için çaba sarfeden Bin Ferhan, "Bu boyut da Lübnan hükümetini halkının çıkarlarının bilakis akıntı etmeye zorluyor." ifadelerini kullandı.
Hizbullah "Lübnan'ı arama ediyor" ifadesi ne denli doğru?
Suudi Arabistan yönetimi, Lübnan ile diplomatik ve ticari ilişkilerini kestiğini açıklamak düşüncesince yayımladığı yazılmış açıklamada, "Hizbullah ülkenin kâffesi limanlarını arama ediyor" iddiasında bulundu.
Riyad'ın bu iddialarına cevap Lübnan Dışişleri Bakanı Abdullah Buhabib'den geldi.
Hizbullah'ın ülkenin esasi bileşenleri ortada toprak aldığını tamlayan Buhabib, "Ancak kâffesi Lübnan, Hizbullah değil. Lübnan'ı da domine etmiyor." niteleyerek konuştu.
Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) Abu Dabi merkezli "The Emirates Policy Center (EPC)" ide kuruluşunda Lübnan uzmanı kendisine etkin Hanin Ghaddar, Hizbullah'ın talih içinde talih bulunduğunu ayrıca Lübnan devletinden hâlâ çelimli bulunduğunu belirtiyor.
Ghaddar imzasıyla EPC kabilinden piyasaya çıkan tutanağa gereğince Hizbullah, güçsüz talih kurumu üstünden devletin ordusu, para ve toplumsal sistemine koşut kendisine büyüdü.
Suriye'nin 2005'te Lübnan'dan çekilmesinden sonradan ülkedeki askeri ve politik boşluğu Hizbullah'ın doldurduğuna toprak sunulan raporda, örgütün arsıulusal camianın tepkisini çekmemek düşüncesince Lübnan'ı doğrudan arama kılmak adına arkada durarak değişik mezheplerden öne sürdüğü erkek oyuncular ve siyasetçilerle hükümeti yönetmeyi yeğleme etmiş yer aldığı öne sürülüyor.
Hizbullah, 2018'de umumi seçimlerde 128 sandalyenin bulunmuş yer aldığı Meclise 12 saylav gönderdi. mühim müşterek parçası yer aldığı 8 Mart Bloku ortak yönetim hükümetinde toprak aldı.
Mikati başbakanlığındaki ortak yönetim hükümetinin ehemmiyetli ortağı bulunan Hizbullah, İran ve Suriye diyeti destekli 8 Mart Bloku da az hâlâ 24 bakanın 22'sini elinde bulunduruyor.
Hizbullah'ın hükümetteki politik gücü dolayısıyla kabineden çıkan kararlardaki etkinliği kaçınılmaz. Bunun en bariz örneği de 4 Ağustos 2020'deki Beyrut Liman patlaması vakasında görülüyor.
Hizbullah ve onun müttefiki Şii Emel Hareketi'nin icra vekili ve milletvekilleri, soruşturmayı yürüteç bilge Tarık Bitar'ın kâffesi çağrılarına karşın ifadeye gelmediği kabilinden Bitar'ın görevden alınmasını arzu ediyor.
Beyrut Limanı patlamasına bağlı soruşturmaya aksülamel yayınlayan Hizbullah ve Emel Hareketi, 12 Ekim'den beri kabin toplantılarına katılmıyor. Bu sebeple Mikati de hükümet toplantılarını düzenleyemiyor.
Ayrıca Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah'a gereğince yalnızca Lübnanlı 100 bine benzeyen kavgacı ülkede mümkün müşterek harbe müheyya durumda.
Suudi Arabistan'ın Lübnan ile ilişkilerini bozmasının ehemmiyetli nedenlerinden bir tanesi de Hizbullah'ın Suriye'deki iç muharebede Esed diyetinin birlikte toprak alması.
Suriye'deki iç savaştan sonradan Yemen'e de militan gönderilmiş yer aldığı tez edilen Hizbullah'ın, Irak'taki Haşdi Şabi çatısı altında Irak Hizbullahı'nı kurduğu ve binlerce milisi eğittiği çoğunlukla gündeme getiriliyor.
Uyuşturucu meselesinde ise Suudi Arabistan'ın Beyrut Büyükelçisi Velid el-Buhari, Nisan 2021'de toplumsal iletişim araçları hesabından meydana getirdiği açıklamada, sonuç 6 yılda Lübnan'dan Suudi Arabistan'a sokulmaya çalışılmış bulunan 600 milyon narkotik hapın ele geçirildiğini aktarmıştı.
Beyrut nite müşterek hal dolayısıyla başvurdu ve ki nerede duruyor?
Krizin yaşandığı andan itibaren Başbakan Mikati, Riyad'ın diplomatik ve ticari ilişkilerini kesmesinden sıkıntı duyduğunu belirtti ve kararın gözden geçirilmesini istedi.
Mikati, Kardahi'den ülkenin menfaatleri düşüncesince fedakarlık yapmasını arzuladı fakat Hizbullah Kardahi'nin peşinde durarak, istifa etmesinin ülkenin egemenliğinin ihlal edilmesi anlamına geldiğini duyurdu.
Hizbullah'ın, Mikati'yi Kardahi'nin istifa etmesi biçiminde kabineden bakanlarını çekmekle gözdağı etmiş yer aldığı encam sürüldü.
Kardahi'ye Hizbullah'tan sonradan üyesi yer aldığı Marada Hareketi önderi Süleyman Franciye'den dayanaklık kılmak geldi.
Ancak emektar Lübnan Başbakanı ve Müstakbel Hareketi önderi Saad Hariri, Dürzi İlerici Sosyalist Partisi önderi Velid Canbolat, Hristiyan Lübnan Güçleri önderi Semir Caca ise Kardahi'yi Arap ülkeleriyle ilişkileri bozmakla suçlayıp istifa etmesi çağrısında bulundu.
Uluslararası kurda ise Beyrut yönetimi, probleminin çözümü düşüncesince ABD'nin kapısını çaldı.
Lübnan Dışişleri Bakanı Buhabib, ABD'nin problemi çözebilecek güçte bulunduğunu belirterek, iane talebinde bulunduklarını bildirdi.
Krizin yaşanmasından doğrudan sonradan Amerika Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Bin Ferhan'ın evvel Yemen ve lehçe gelişmelere bağlı müşterek telefon görüşmesi geçekleştirmesi dikkati çekti.
İran ve Yemen'de Kardahi düşüncesince dayanaklık kılmak gösterileri düzenlendi
Lübnan'ın Tahran Büyükelçilik binası uğrunda müşterek araya mevrut İranlılar, Kardahi'nin posterini taşıyarak el birliği eylemi düzenledi.
Yemen'de Husilerin kontrolündeki Sana'da Kardahi'nin Suudi Arabistan düşüncesince harcama etmiş yer aldığı ifadeler ve fotoğrafı reklam panolarına asıldı.
Krizin peşi sıra Kardahi, İran öncülüğünde "direniş cephesinin" kahramanlarından bir tanesi kendisine anons edildi.
Körfez ülkelerinin yaptırımı Lübnan ekonomisini nite etkiler?
Suudi Arabistan ve öbür Körfez devletleri Lübnan'daki taşınmazlar ve gezim sektörüne en baş döndürücü envestisman karşılayıcı devletlerin başlangıcında toprak alıyor.
Lübnan'da kısaca 15 sene devam eden iç savaşın sonlandırılmasında Riyad'ın ehemmiyetli müşterek görevi vardı. Taif Anlaşması'yla iç mücadelesi bütünler Riyad, ülkenin baştan kalkındırılması düşüncesince de ağırbaşlı yatırımlarda bulundu.
Dönemin Lübnan Başbakanı Refik Hariri'nin Suudi Arabistan ile kurduğu çelimli ilgiler sonucunda dü yurt baş döndürücü yakınlaştı ve bilyon dolarlık yatırımlar Lübnan'a geldi.
Başta Beyrut iktisap kılmak derhal derhal Cebel-i Lübnan'a Körfez'den nice gezgin atak etti ve taşınmazlar satın aldı.
Riyad ve Kuveyt, 2006'da İsrail ve Hizbullah savaşının peşi sıra Lübnan lirasının çöküşünü engel iktisap kılmak düşüncesince 1 bilyon 500 milyon dolarlık ücreti Lübnan Merkez Bankası rezervine ekledi.
Paris'te planlı dayanaklık kılmak konferansında Riyad, Lübnan'a 7,6 bilyon dolarlık mali dayanaklık kılmak taahhüdünde bulunmuş oldu ve bunun 1,1 bilyon dolarını gerçekleştirme etti.
Saad Hariri'nin, Hizbullah ile 2016'da hükümeti kurmasından sonradan Suudi Arabistan mali desteğini incizap sonucu aldı. Riyad, Beyrut'u İran'ın uydusuna girmekle suçladı.
Riyad ve Beyrut ilişkileri 2016'dan beri kötüleşti. Aynı sene Lübnan'ın, Suudi Arabistan'ın Tahran'daki Büyükelçiliğine saldırıyı kınamaması üstünde Lübnan ordusuna verilecek bulunan 3 bilyon dolarlık mali dayanaklık kılmak kesildi.
Lübnan'da 2019'da yırtık sağlayan kazançlı krizden sonradan Körfez yatırımcısı ülkeden sermayesini çekti.
Suudi Arabistan'ın düzenlilik nedeni öne sürülerek vatandaşlarını Lübnan'a gezi etmemesi anlamında uyarması üstünde Körfezli gezgin sayısı ağırbaşlı halde azaldı.
Lübnan'da 2019'da yırtık sağlayan kazançlı krizden sonradan Körfez yatırımcısı ülkeden sermayesini çekti. Suudi Arabistan'ın düzenlilik nedeni öne sürülerek vatandaşlarını Lübnan'a gezi etmemi düşüncesince uyarması üstünde Körfez'den gezgin gelişi ağırbaşlı müşterek halde azaldı.
Lübnan'ın 2020'deki dış satım kütlesi 3 bilyon 500 milyon dolar civarında. Ülkede, 250 milyon dolarlık dış satım kütlesi ile İsviçre ve BAE'den sonradan Suudi Arabistan 3'üncü tam toprak alıyor.
BAE'ye meydana getirilen dış satım ise kısaca 400 milyon dolar. İlişkisini kesen müşterek öbür yurt bulunan Kuveyt'e 100 milyon dolarlık dış satım uydurma konusu.
Lübnan'ın ağırbaşlı yalıtım krizi sorununu halletmek düşüncesince Suudi Arabistan'ın bölgedeki dü müttefiki bulunan Ürdün ve Mısır'dan iane talebinde bulunması da ehemmiyetli konuların başlangıcında geliyor.
Riyad yönetimi halihazırda Ürdün ve Mısır'ın Lübnan'a Suriye diyeti üstünden yalıtım ve natürel patırtı yağı lambası lambası ihracına itiraz etmiyor.
Ancak gelinen noktada Hizbullah ve İran'a erinç Lübnan'ın müşterek yaşlı kendisine kullanılması durumunda, yalıtım ve natürel patırtı yağı lambası lambası ihracatında teessürat da yaşanabilir.
