Pekin
ABD Ticaret Bakanlığının, uzay ve havacılık teknolojisi dalında çalışkanlık yayınlayan 7 Çinli kasıntı ve şirketi, "ulusal asayiş ve aut yöntem endişelerini" esbabımucibe göstererek ihracat kontrol listesine alması, Çin'in uzay programı açısından nazik ehemmiyet taşıyor.
İhracat listesine tahsil edilen şirket ve kurumlar arasında, Çin'in uzay çalışmalarında araştırı ve ihya faaliyetlerinin temel noktasını gerçekleştiren 3 kuruluşa ilişkin araştırı enstitülerinin birlikte hususi kapital ile kurulan birlikte yonga üreticisi ve peyk operatörünün bulunması dikkati çekiyor.
ABD Ticaret Bakanlığı, 23 Ağustos'ta icra ettiği açıklamada, aralarında Çin Uzay ve Havacılık Bilim ve Teknoloji Şirketi, Çin Uzay Teknolojisi Akademisi ve Çin Elektronik Teknolojisi Grubuna ilişkin ikişer araştırı enstitüsü ile yonga üreticisi ve peyk operatörü Cuhay Orbita Kontrol Sistemleri Şirketini ihracat kontrol listesine aldığını bildirmişti.
ABD'li firmalara bahis konusu kasıntı ve şirketlere gereç ve fariza iletmek düşüncesince ihracat lisansı bildirme etme zorunluluğu getiren kararda, alakadar Çinli şirketlerin, "Çin'in askeri modernizasyon çabalarına dayanak noktası düşüncesince ABD asıllı verim ve teknolojileri elde etmiş olduğu ve elde etmeye çalıştığı" belirtilmişti.
Çin vatandaşlığına sabık Kanada yurttaşı Yan Cun çeşidinden 2000 senesinde kurulan Cuhay Orbita Kontrol Sistemlerinin ürettiği "SPARC V8" uzay uzlaştırıcı işlemcisi, Çin uzay programı açısından nazik ehemmiyet taşıyor.
Şirketin geçmiş kere 2003'te geliştirdiği işlemci, Çin'in, ABD'nin uzay muayeneleri dalında iş birliğini yasaklaması ve Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) programına katılımını engellemesine karşın insanlı uzay programı, uzay üssü yapımı ve peyk altyapısında ehemmiyetli ilerlemeler kaydetmesinde rol oynadı.
South China Morning Post gazetesinin haberine göre, firmanın kurucusu Yan, sabık sene Hong Kong'daki Cheung Kong İşletme Fakültesinde planlı söyleşide SPARC V8 işlemcisinin "ülkenin Batı'nın uygulayım bilimi alanındaki blokajını başarıyla aşmasına yardımcısı olduğunu" dile getirmişti.
2010'da bölüt sunma edilen Şıncın merkezli Cuhay Orbita, borsaya oluşturulan geçmiş bütünleşmiş devir üreticisi olmuştu. Borsa kayıtlarına göre, o tarihten itibaren iri oranda mevki sübvansiyonlarından yararlanmaya başlamış olan şirket, sabık sene amme fonlarından 25,8 milyon yuan (yaklaşık 3,76 milyon dolar) dayanak noktası almıştı.
Öte taraftan devlete ilgilendiren elektronik aygıt üreticisi Gree, 2019'da firmanın yüzdelik 15'ini satın alarak kontrol hissesine eş yatırımcı pozisyonuna gelmişti.
Şirketin kurucusu Yan, bu sene mayısta Rusya Mühendislik Akademisi üyeliğine bildirme edilmiş ve "iki abuhava ortada bireşimli zeka ve açıktan kavrama teknolojileri dalında iş birliğini destekleyeceğini" bildirmişti.
Çin'den tepki
Pekin yönetimi, ABD'nin "ulusal asayiş ve aut yöntem endişelerini" esbabımucibe göstererek Çinli şirketleri ihracat kontrol listesine almasına reaksiyon gösterdi.
Çin Ticaret Bakanlığı Sözcüsü Şu Cueting, icra ettiği açıklamada, "Çinli firmaların ve kurumların yasal haklarını ve menfaatlerini dayanak noktası olmak düşüncesince muktezi tedbirlerin alınacağını" belirtti.
Çin'in karara huzur bulunduğunu tabir fail ve ABD'ye hemen yanlıştan dönülmesi çağrısı karşıcı Sözcü Şu, "ABD, millî asayiş terimini genelleştirerek ihracat kontrol tedbirlerini suiistimal ediyor, mevki enerjisini öteki devletlerin şirketlerini ve kurumlarını eğlemek ve gelişimini engel olmak düşüncesince kullanıyor." dedi.
Şu, kararın Çinli ve ABD'li firmalar arasındaki alışılagelen kazançlı ve ticari ilişkilere dokunca verdiği, etraf kurallarını ve arsıulusal kazançlı ve ticari düzenini ihlal ettiğini belirterek toptan uran ve hazırlık zincirlerinin istikrarını yıldırma fail adımın ne dü ülkeye ne de evren ekonomisine yararı olmadığını vurguladı.
