New York
ABD ahbaplık sistemine ilişkin şekilde mahkemelerdeki yargılamalarda ehemmiyetli birlikte noktayı bulunan "jüri" uygulamasının kökenlerinin, eskiden Arapların bilgili yer aldığı bugünkü İtalya'nın Sicilya Adası'ndaki o dönemlerin Maliki İslam hukuku mirasına derece dayandığı belirtiliyor.
İslam ile Batı arasındaki kültürel bağları inceleyici mukayeseli ahbaplık ve töre bilimi uzmanı ABD'li Profesör John Makdisi'nin "Anglo Sakson Hukukunun İslami Kökenleri" angın çalışması, en son, ikisi de Hollywood star bulunan oyuncu Johnny Depp ve emektar benzeri Amber Heard ortada haftalarca devam eden karacılık davasında belirleyici gösteriş oynayan ülkedeki hakem heyeti uygulamasının kökeni üzerine ehemmiyetli bilgiler içeriyor.
Florida'daki St. Thomas Hukuk Fakültesinden tekaüt Prof. Makdisi'nin araştırmasında, ABD, Kanada ve Avustralya üzere İngiliz Kraliyet devletlerindeki Anglo-Sakson ahbaplık sisteminde mevcut "jüri" uygulamasının kökenlerinin Sicilya'da 8. ila 11. asırlar ortada sansasyonel bulunan Müslüman toplumundaki İslam hukukunun Maliki Mezhebi yorumuna dayandığı kaydediliyor.
Söz konusu araştırmada, hakem heyeti fikrinin Haçlı seferlerine derece Batı dünyasında bilinmediği vurgulanarak bu uygulamanın, elan sonradan İngiliz ahbaplık sistemine Maliki mezhebinin sansasyonel yer aldığı Müslüman toplumların yaşamış yer aldığı Kuzey Afrika ve Sicilya'daki uygulamalardan uyarlandığı anlatım ediliyor.
Jüri uygulaması Sicilya'daki Müslümanlardan İngiltere'ye geçiyor
İtalya'nın güneyindeki Sicilya Adası'nın, Viking soyundan mevrut İskandinav menşeli muhacir savaşçılar bulunan Normanlar çeşidinden 11. asrın ikinci yarısında ele geçirilene derece 8. yüzyıldan itibaren Arapların tesiri altında bulunduğuna ilgi çekilen makalede, Sicilya'da Müslümanların birlikte Roman Katolik ve Ortodoks üzere ayrı ayrı grupların da birlikte arada yaşadığına ayraç ediliyor.
Ekonomik, kültürel ve dilsel alışverişin yer aldığı bu plüralist toplumda değme dini camianın öz idare ve usa vurma sistemini oluşturduğunun ve başta Müslümanların uygulamalarının elan sonradan Ada'yı ele geçirecek bulunan Normanlar üstünden İngiliz sistemine de sabah yeli verdiğinin altını çiziyor.
Makdisi çalışmasında, emektar Sicilya Maliki fıkhında geçer "lefif şahitliği" ile çağdaş Anglo-Sakson hukuklarındaki jüriyi kıyasen bu iki yürütüm arasındaki benzerliğe dikkati çekiyor.
İngiliz umumi ahbaplık karakterinin en çok Roma ve Kilise kanunlarından etkilendiğini vurgulayan Makdisi, İngiltere'de bu zamanı kalıbın tutarlılığına uygunsuz örf ve nüsha hukukunun kökenlerinin, bu mevzuda meydana getirilen ve Avrupa'nın sınırlarının ötesine uzanan çalışmaların, İslam hukukunda bulunabileceğini düşündürdüğünü kaydediyor.
Makdisi, araştırmasında, Müslüman camianın İngiliz ahbaplık sistemine etkilerini belkili kılan sosyal, siyasi ve coğrafi linkleri belirtmek düşüncesince Kuzey Afrika ve Sicilya'da mevcut İslam hukukundaki Maliki fıkıh öğretilerini önceki Sicilya'yı obstrüksiyon fail Müslümanlar ve ordan da İngiltere'ye haiz Normanların hukukuna derece izini sürüyor.
Maliki mezhebi bugünkü hakem heyeti fikrinin anne kaynağı
Araştırmasında tezlerine örnekler sağlayan Makdisi, İslam hukukunda muhit arasındaki ihtilafların mahkemede bilgili huzuruna çıkmadan önceki çözülebildiğini belirterek İngiliz hukukunda yer aldığı gibi, davalının davacının şikayetine edim özgülemek mecburiyetinde olduğuna ayraç ediyor.
Makdisi, İslam hukukunda davaya icra vekili hakimin, yargılanma hakkı ilkesine layıkıyla önündeki hepsi davalarda adaleti getirmek düşüncesince "ilahi birlikte göreve" erbap bulunduğunu belirterek şu halde bitmeme ediyor:
"İslam hukukunda esas tanıtlama yöntemi, şahitlerin kullanılması kanalıyla tanıklıktı ve savlayıcı yahut mahkemeli akla yatkın tanıkları sunduğunda, bilgili bunları davayı ve tarafların haklarını kanıtlama etmek düşüncesince birlikte anahtar şekilde gitmek zorundaydı. Ancak İslam'da fıkıh ekollerinden birinin kurucusu İmam Malik, hakimin tanıkların beyanı olmaksızın ezkaza birlikte değişmeyen ita yetkisinin bulunmadığı dair ısrar ediyordu.”
O zamanki tanıkların yargılamadaki belirleyici rolünün, bugünkü İngiliz ukubet sistemindeki jürinin esas özelliklerine benzediğini korumak için çaba sarfeden Makdisi, Müslüman davacının çabucak yargılanma hakkı değil, jürili yargılanma hakkının da bulunduğunu ati sürüyor.
Makdisi, Maliki fıkıhçılarının giderek şahitlerin şartlarını ve kurallarını elan da genişlettiğini belirterek, elan sonradan bu türden birlikte şahitlikte şahitlerin minimum 12 ad olması şartını koştuklarını ve bu uygulamanın Hicri 9. asrın ortalarında Fas ahbaplık sisteminin birlikte parçası durumuna geldiği bilgisini paylaşıyor.
ABD usa vurma sistemindeki hakem heyeti uygulaması nedir?
ABD'de vatandaşların hakem heyeti ile yargılanma hakkı, eyaletlere layıkıyla detaylarda farklılıklar göstermesine karşın kanun ile mahfazalı ve ABD ahbaplık sisteminin en ehemmiyetli uygulamalarından bir tanesini oluşturuyor.
Amerikan hak sisteminde 3 cins hakem heyeti kullanılıyor; birlikte cezai savca düşüncesince ehliyetli kanıtın bulunup bulunmadığını belirlemekle görevlendirilen anketör iri jüri, birlikte ukubet yargılaması esnasında tanıkları ve kanıtları değerlendirerek sanığın başı yerde olup olmadığına değişmeyen sağlayan sakatlık jürisi ve ödence davalarına icra vekili taharri memuru polis jüri.
Jüri üyeleri, umumi anlamda müntehip kaydı yahut güdücü ehliyeti numaraları baz alınarak ezkaza davadan önceki halkın arasından seçiliyor, elan sonradan mahkemede tarafların avukatlarının da bulunmuş yer aldığı ortamda mülakata yayımcı tutularak 6 ila 12 ad şekilde belirleniyor.
Mahkemede davalar bölüt açıkça olsa da hakem heyeti üyelerinin kimlikleri duyurulmayan tutuluyor, tek halde medyaya ve kamuya müteveccih izah yapmalarına müsaade verilmiyor. Jüri üyeleri, usa vurma böylelikle davayı öz aralarında boğunuk toplantılarda değerlendirerek oy birliğiyle karara varıyor.
Sıradan vatandaşları hak sisteminin birlikte parçası durumuna getiren hakem heyeti uygulamasının yargılamalarda halkın temsilcileri şekilde amme vicdanını sembolize ettiğine inanılıyor.
Johnny Depp ile Amber Heard'ün karacılık davası
ABD’de kamuoyunu haftalardır çalışır fail Hollywood yıldızları emektar koşa Johnny Depp ile Amber Heard'ün karacılık davası, sakatlık sistemindeki hakem heyeti uygulamasının önemini de gündeme getirmişti.
Virginia Fairfax İlçe Mahkemesinde tanıdık davada 7 şahsiyet hakem heyeti heyeti, tahminî 6 hafta devam eden usa vurma cevabında 1 Haziran'da açıklamış yer aldığı cevabında Depp'i yerinde bulmuş, emektar benzeri Heard'ün 2016'da ayrılmış yer aldığı Depp'e 15 milyon dolar ödence ödemesine hükmetmişti.
Eski çiftin davasına icra vekili jüri, Heard'ün 2018'de Washington Post gazetesinde emektar benzeri Depp'i "aile içi istismarı özümleme fail bölüt açıkça birlikte figür" şekilde nitelendirdiği yazısıyla karaladığına hükmetmişti.
Özellikle Karayip Korsanları filmindeki rolüyle evren çapında üne mülaki Depp, gazetedeki dağ bayır zımnında kariyerinde zarara uğradığını belirterek emektar eşine 50 milyon dolarlık sorun açmış, buna edim Heard'un avukatları da Depp'e 100 milyon dolarlık gönül rahatlığı davayla edim vermişti.
ABD medyasının yakından izleme etmiş yer aldığı duruşma sürecinde Heard, Depp'in namına defaatle kuvvet ve eşeysel saldırıda bulunduğunu kanıt etmişti. Buna edim Depp, Heard'e katiyen vurmadığını, rahatsızlık iddialarının şişirme haber bulunduğunu ve esasen Heard'ün namına defaatle fiziki saldırıda bulunduğunu savunmuştu.
Canlı şekilde gösterilen ve 6 hafta devam eden mahkemeden sonradan jürinin öz ortamında karara varması ise 3 güneş sürmüştü.
