Bağdat
ABD, Irak'taki Baas diyeti önderi Saddam Hüseyin'in muhtelif gerekçelerle görevden katılması düşüncesince 1990'dan itibaren şişman ortak tedarik içerisine girdi. İşgalden önceki 13 salname ortak ambargonun uygulanmış olduğu Irak, hem kazançlı aynı zamanda dirim standartları dair şişman tahribatlar aldı.
Ambargodan sonraları ise gine ABD ve ona dayanaklık kılmak verici İngiltere, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) kararını beklemeden Irak'ı nehiy kılmak düşüncesince düğmeye bastı.
Irak'a "istikrar ve demokrasi" getireceği tez edilen operasyona da "Irak'ı Özgürleştirme Operasyonu" ismi verildi. Ancak beniz binlerce sivilin yaşamını kaybettiği, milyarlarca doların harcandığı bu askeri karışma ülkede yıldırı örgütü DEAŞ'ın ortaya çıkmasına da döşeme hazırladı.
13 salname ağırbaşlı engelleyim neticesinde 500 bin bebek yaşamını kaybetti
BMGK, Irak'ın Kuveyt'i nehiy etmesinden kusursuz 4 çağ sonraları 6 Ağustos 1990'da, hâlâ aşırı tutum ve finansal müeyyide yürütüm neticesinde aldı. Irak'ın Şubat 1991'de Kuveyt'ten çekilmesine karşın yaptırımlar Mayıs 2003'e denli bitmeme etti. BM Güvenlik Konseyi, bu zamanda ABD ve İngiltere'nin engellemeleri zımnında Irak'ın bütün itirazlarını arka çevirdi.
Irak'ta 13 sene süresince meri ağırbaşlı engelleyim zımnında kötüleşen kazançlı durum, halkın avlu standartlarını acıklı ortak biçimde aşağıya çekti, dünya altyapısı şişman dokunca gördü, vatandaşlara müteveccih hizmetlerde asıl aksamalar yaşandı.
BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), 1993 senesinde yayımladığı raporda, engelleyim neticesinde ülkedeki kesat oranının aşırı erdemli ortak seviyeye eriştiği uyarısında bulundu. FAO, 1995'te yayımladığı raporda ise sağlıksız milyon Iraklı çocuğun dayatılan engelleyim zımnında kesat ve biçimsiz dirim koşullarından yaşamını kaybettiğini duyurdu.
BM Güvenlik Konseyinin neticesinde yapılmaksızın nehiy hazırlığı
ABD ve İngiltere, Irak'ın işgali düşüncesince gayrı devletlerin desteğini alabilmek namına zamanın Irak önderi Saddam Hüseyin'in şişman ölümlere sebebiyet verebilecek çekirdeksel silahlar geliştirdiği iddialarını ortaya attı.
Dönemin ABD Başkanı George W. Bush, 2001-2003 yıllarında bu iddialar üstünde ortak dosya hazırlatarak Irak işgalini yasalı ortak statüye kavuşturma mücadelesine girdi.
ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell, 5 Şubat 2003'te BM Güvenlik Konseyinde icra ettiği konuşmada, "Saddam Hüseyin'in dirim bilimsel silahlara eş olduğu için tek şek namevcut ve hâlâ fazlasını üretebilecek kapasiteye sahip." iddiasında bulundu.
İddiaların aksine, BM Silah Denetleme Komisyonu Başkanı Hans Blix, 14 Şubat 2003'te hazırladığı raporda, Irak'ta araştırmalarda bulunan kadrosunun rastgele ortak dirim bilimsel tabanca bulamadığını açıkladı. ABD ve İngiltere, Irak'ın işgali düşüncesince BMGK'ye kifayetli kanıtlar sunamadı. Bunun hesabına dü ülkenin öncülüğünde kurulan ortak yönetim hükûmeti gücü BMGK'den icazet çıkmadan nehiy neticesinde aldı.
Bu kararla, Irak'ın işgaline şişirme haber ortak bahaneyle girişilmesinin yanı esna BMGK'nin devir dışı bırakılması zımnında arsıulusal ahbaplık da çiğnendi.
Irak'a ağırbaşlı bedeller ödetecek savaşın çanları çaldı
ABD Başkanı Bush, 17 Mart 2003'te Saddam Hüseyin ve ailesine 48 sayaç ortamında ülkeyi ayrılma etmeleri, hırçın hâlde askeri müdahaleyle huzur karşıya kalacakları uyarısında bulundu. Bush, bu çağrıdan kusursuz 2 çağ sonraları 19 Mart'ta ise ABD ve ona dayanaklık kılmak verici ortak yönetim hükûmeti güçlerinin Irak'a huzur askeri ameliyat başlattığını duyurdu.
Ülkenin tamamını ele nâkil ortak yönetim hükûmeti güçleri, 13 Aralık 2003'te Saddam'ı doğduğu Tikrit'te toprak altında gizlenirken yakaladı. Saddam'ın ailesiyle Baas diyetinden nice yukarı dozaj izinli Ürdün'e kaçarak sığınma etti. Hükümet ve ordunun hepsi lağvedildi.
ABD'den tahminî dü sene fariza meydana getirecek Paul Bremer, Geçici Koalisyon Yönetimi'nin başkanlığını yaptı. Saddam Hüseyin, muhtelif suçlardan tahminî 3 sene devam eden muhakeme sürecinden sonraları 30 Aralık 2006'da Salahaddin'e ilişkin Diceyl bölgesinde Şiilere müteveccih şişman kırım gerçekleştirilmesi talimatı verdiği sebebi öne sürülerek ölüm cezası edildi.
Savaşın faturası sivillere kesildi
Irak'ta işgalle beraberce başlamış bulunan ABD askerlerinin varlığı tahminî 9 sene sonraları 18 Aralık 2011'de sonuç buldu. Ülkeyi hunriz ortak kaosa sürükleyen işgal, rakamları kemiksiz şekilde bilinmemekle beraberce binlerce sivilin yaşamını kaybetmesine, aşırı hâlâ fazlasının ise huruç etmesine kere açtı.
Irak Sağlık Bakanlığının verileri üstünde düzentileme karşılayıcı serbest "Iraqcountybody" organizasyonuna göre, Irak'ta 2003-2011 yıllarındaki çatışmalardan kaynaklı tahminî 120 bin çırçıplak yaşamını kaybetti.
ABD'li 4 binden ortak tomar er yaşamını kaybetti
İşgalin sona erdiğini duyuran zamanın ABD Başkanı Barack Obama, 21 Ekim 2011'de icra ettiği açıklamada, tahminî 9 salname müddet içerisinde 1 milyona DOĞRU ABD'linin fariza icra ettiği Irak'ta 4 bin 400 askerin yaşamını kaybettiğini, 32 bininin yaralandığını ve 1 trilyon dolardan ortak tomar paranın harcandığını belirtti.
İşgal gölgesindeki politik gelişmeler ve sonrası
ABD öncülüğünde 2005 senesinde meydana getirilen politik anlaşmayla Irak'ta Başbakanlık Şiilere, Meclis Başkanlığı Sünnilere, Cumhurbaşkanlığı makamı ise Kürtlere verildi.
Nuri el-Maliki, 22 Nisan 2006'da Başbakan seçildi. Sünniler ilkin peyda kılmak neredeyse Kürtlerin tenkit oklarının gayesi biçimine mevrut Maliki, fariza süresinin dolduğu 2014'e denli mezhepçi yaklaşımıyla ağırbaşlı tepkiler aldı.
Bağdat'ta Saddam devrinde Sünniler hakimiyeti elinde tutarken, Maliki devrinde ise dengeler kusursuz aksine döndü. Saddam'ın devrilmesiyle şişman ortak ıssızlık ve sahipsizlik canlı ve hisseden Sünniler ihtimal de bu işgalin en şişman faturasını ödedi.
2003 önceleri soykırıma uğrayan Türkmenler zaman de dışlanmış durumda
Kürtler ise ABD öncülüğünde 2005'te hazırlanmakta bulunan Anayasa yardımıyla Erbil, Süleymaniye ve Duhok vilayetlerinden oluşan alanda Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ni (IKBY) duyuru ettiler. IKBY'deki politik ve düzenlilik dalında yaşanmış bulunan istikrardan çevre Kürtler, etraflıca seneler süresince Irak'ın en aşırı gelişen ve yıldızı ışıltılı tarafı şekilde gösterildi.
Ülkenin üçüncü asliye ve kadim bileşeni Türkmenler ise Saddam devrinde genosit politikasına verilen kalırken, 2003 sonrası düzenden de dışlandılar. Türkmenlerin, eş oldukları kişi sayısı ve coğrafi konumlarına mucibince temessül edilmeleri engellendi. Irak'taki sistemin Türkmenlere huzur uyguladığı ayrımcı ve görmezden yetişme politikaları günümüze denli sürüyor.
DEAŞ'ın ortaya çıkması ve 5 milyon iç göçmen
ABD'nin 3 sene öncesinde ayrılma etmiş olduğu Irak'ta şişman yıkımlara kere açan DEAŞ, 2014'te ülkenin üçte birine karşılama fail Musul, Enbar ve Salahaddin vilayetleriyle Diyala ve Kerkük'ün ortak kısmında egemenlik sağladı.
Irak Başbakanı Haydar el-İbadi, 18 Aralık 2017'de bilançosu aşırı ağırbaşlı bulunan askeri operasyonlar neticesinde DEAŞ'ın ülkedeki varlığının ortadan kaldırıldığını duyurdu. Örgütün varlığından çevre çoğunluğu Sünnilerden oluşan 5 milyonluk ortak iç muhacir dalgası yaşandı. Musul, Enbar ve Salahaddin vilayetlerinde bedeli 80 bilyon doları bulan şişman yıkımlar meydana geldi. Bunun indinde on binlerce çırçıplak yaşamını kaybetti.
Ekim 2019'da ise işsizlik, yolsuzluklar ve amme hizmeti yetersizliği zımnında Bağdat ve lodos illerde açık dirayetli ahali gösterileri pırtlak verdi. Protestolar, zamanın Başbakanı Adil Abdulmehdi hükümetinin istifa etmesine hastalık oldu. Abdulmehdi'nin namına Irak İstihbarat Servisi Başkanı Mustafa el-Kazımi başkanlığında ortak hükümet kuruldu. Bu hükümet göstericilerin talepleri hesabına 10 Ekim 2021'i er intihap zamanı şekilde belirledi. Yapılan er umumi seçimlerin üstünden 5 ay geçse de ülkede hala yaşanmış bulunan politik anlaşmazlıklardan çevre ortak hükümet kurulamadı. Irak'ta halen ortak "siyasi tıkanıklık" havası hakim.
"Özgürlükleri ahali şekilde akla yatkın değerlendiremedik"
Iraklı hoca Saad Selman, AA muhabirine icra ettiği açıklamada, "Ben emektar devri de 2003 sonrası devri de yaşadım. Yeni devirde vatandaşa bazısı özgürlükler verildi fakat bunu ahali şekilde akla yatkın değerlendiremedik." dedi.
"Eskiden bulunan çağa mucibince düzenlilik ve muvazene vardı." diyen Selman, toy zamanın müspet yönlerini sıralarken, Saddam sürecinin bilakis aut dünyaya açıldıklarını ve dünyada olup bitenlerden bilgili olduklarını söyledi.
Saddam devrinde Irak'ta peyk yayını ve el telefonu derece teknolojik aygıtların kullanması yasaktı. Ülkede Saddam ve partisinin faaliyetlerini yayınlayan ve günün belli başlı saatlerinde neşriyat karşılayıcı hoppadak 2 göstergeç kanalı bulunuyordu.
Iraklı öğretmen, halihazırda milislerin ve aşiretlerin devletten hâlâ çelimli konumda bulunduğunu belirterek, bunları arama edecek talih gücünün bulunmamasından yakındı.
Irak'ta 2003 öncesinde yolsuzlukların bulunmadığını ve salname talih bütçesinin halkı geçindirdiğini kail Selman, şu biçimde bitmeme etti:
"Öğretmenlerin emektar devirde aylığı azdı fakat hürmet görürlerdi. Öğretmenler liyakate mucibince atanır ve meslekte ona mucibince yükselirdi. Şimdi ise meslekteki yükselmeleri partilere bağlılıklar belirliyor. Bir öğrencinin velisi girip okulu dağıtabiliyor ve öğretmenleri rahatsız etme edebiliyor, ayrıca dövüyor. Öğretmenleri esirgeyici hükümler bulunmuyor. Eskiden anayasa devleti vardı."
"Saddam'ın şahsını değil, o dönemdeki tehlikesiz ortamı özlüyoruz"
Iraklı esnaf Ahmed Galib de Saddam devrinde ailesinden çabucak ortak tomar ferdin ölüm cezası edildiğini anlatsa da şu an ülkenin ortamında bulunmuş olduğu kaotik halden hoşnut olmadığını dile getirdi.
38 yaşındaki doktora talebesi Sefa Cemal de "Saddam'ın şahsını değil, o dönemdeki anayasa devleti ve tehlikesiz ortamı özlüyoruz. 2003 sonrası yaşanmış bulunan hüküm vakalarında onlarca yakınımı kaybettim. Devlet müessesesi göçük durumda. Devlet kuruluşlarında rutin döküman işimizi yemlik vermeden gerçekleştiremiyoruz. Yolsuzluklar devleti kemirmiş durumda." ifadelerini kullandı.
