Afganistan
Afganistan'da Taliban çağında evren kamuoyunun gündemine yerleşen "kadın" konusu, Afgan topluluğunda anlaşma sorunu ve yetişek imkanlarının sürmesi üstünden kritik edilmeye bitmeme ederken, camianın muhtelif gözyaşı gruplarındaki hanımlar acemi devre dair ayrımlı görüşler anlatım edebiliyor.
AA muhabiri, Afganistan'ın başkenti Kabil'de, hanımlara ve kız öğrencilere Taliban periyodunun önceki zamanlarını nite değerlendirdiklerini sordu.
Kabil'de hususi Afgan Mersi Hastanesi'nde eş tevellüt doktoru yerine fariza önleyen Dr. Musemma Destegir, hanımefendilerin habbe geçimine araştırma görevlisi olduklarından çalışmaya gerekseme duyduklarını belirterek, Taliban'ın kendilerine koyu biçimde müdahalede bulunmadığını söyledi.
Taliban'ın yönetime gelmesi sonrası hükümetin hanımlara müteveccih tutumunu değerlendiren Destegir, hanımefendilerin çoğunluğunun Taliban hakimiyetinden mutlu bulunduğunu savunarak, "Taliban, doktorlara iş başı yapmaları izni verdi. Bu anlamda bizim uğur boncuğu sorunumuz olmadı." dedi.
Taliban aleyhine meydana getirilen eş gösterilerinin peşinde hâlâ baş döndürücü iktisadi sebepler bulunduğuna yer veren Destegir, "Taliban'a aksülamel yayınlayan hanımefendilerin çoğu Afganistan'ın ekonomisinin çirkin olması zımnında başağrısı içindeler. Ülke ekonomisinin bozulması ve maaşlarını alamamaları hasebiyle nice ailede eş olsun eş olsun sıkıntıya düştü." ifadelerini kullandı.
Taliban karşıtı tanıtım gösterisi düzenleyen hanımefendilerin birlikte çoğunun talih dairelerinde çalıştıklarına ayraç fail Destegir, "Bazıları eş öğrencilerin okullarında öğüt sağlayan öğretmenlerdi. Taliban, lüzumlu tensikat yapılana genişliğinde işe gelmemelerini söyledi. Genelde bu hanımlar emek vermek haklarının elinden alınmasından endişeleniyor." değerlendirmesinde bulundu.
"Taliban makyajıma karışmadı"
AA muhabirinin "Taliban'ın makyajınızla ait müdahalesi olmadı mı?" sorusunu Destegir şu biçimde cevapladı:
"Hayır, bana birlikte eleştiride bulunmadılar. Bir obje demediler. Son basamak hürmetkâr davrandılar. Günde 7-8 Taliban üyesinin otama düşüncesince geldiği eyyam oldu. Bazıları cerrahi dahil oldu. Ben tevellüt doktoruyum. Taliban üyeleri, yüklü eşlerini getirdiler. Kadınlar tevellüt yaptı. Ben demincek nasılsam (makyajlı) öyleydim. Bir aksülamel göstermediler. Teşekkür ettiler. Hatta ego şifahane harcamalarını ödemezler sanarak düşünüyordum. Fakat kâffesi harcamaları ödeyip gittiler. Bize sonuç basamak güzel davrandılar. 'Makyaj yapmayın' sanarak birlikte obje söylemediler."
Özellikle Batı kamuoyunda Taliban'ın hanımlara müteveccih uygulamalarının açık aksülamel uyandırdığının hatırlatılması üstünde Destegir, "Şu an bu mevzuda birlik bilim sahibi değilim. Ama şurası biliyorum ki Taliban söylentilerde bulunduğu kabilinden bizlere dahil etmiyor. Kadınların tepkisi hâlâ baş döndürücü idman ve konutlarını geçindirmekle ilgili." ifadelerine toprak verdi.
"Asıl dava anlaşma derdi"
Kadınların gerçek problemininin anlaşma derdi bulunduğunu dile getiren Destegir, "Eğer hanımlar düşüncesince lüzumlu döşeme oluşturulur, iş ve aylık verilirse probleminin çözüleceğini düşünüyorum." dedi.
Taliban'ın geldiği önceki günlerde hanımefendilerin sokağa çıkmaktan çekindiğini, Taliban üyelerinin dahil edeceğini düşündüklerini dile getiren Destegir şunları kaydetti:
"İlk ilkin kimesne benzeri olmaksızın sokağa çıkamadı. Fakat hâlâ sonradan gördük ki birlikte dahil bahis konusu değil. Kimseye illet biricik başınıza dışarıdasınız demediler. Hatta şurası söyleyebilirim ki onların (Taliban) gelmesiyle birtakım şeyler düzeldi. Artık kimesne algı alamıyor. Torpille işe duhul devri sonuç buldu. Güvenlik bilge oldu. Bu açılardan baş döndürücü güzel oldu. Taliban’ın korkusuyla ne algı alabiliyorlar ne de arakçılık oluyor."
"Beklentimiz, kızların kıraat ve çalışmalarına müsaade vermeleri"
Hukuk fakültesi 4'üncü dershane öğrencisi, 23 yaşındaki Melike ise Taliban yönetiminin gelmesi sonrasında hanımefendilerin durumunun kötüleştiğini söyledi.
Melike, "Şu an hanımefendilerin vaziyeti güzel değil. Eskiden hanımlar okula ve işe gidebiliyorlardı. Kızların okulları başlamadı, işe müsaade vermiyorlar. Kadınlar bu mevzularda endişeli. Durumumuzun güzel olmadığını söyleyebilirim. Beklentimiz, kızların kıraat ve çalışmalarına müsaade vermeleri zira eş ve rical denk haklara sahip."
"Taliban'dan beklentimiz hanımlara haklarını vermesi"
Kabil’de ortaöğretim öğrencisi, 16 yaşındaki Uranga Mayar da Taliban'ın kızların okula gitmeleri ve iş hayatıyla ait getirmiş bulunduğu sınırlamalardan şikayetçi.
Taliban'ın gelmesiyle 6. sınıftan sonradan kızların okula gitmesine müsaade verilmediğini hatırlatan Mayar, "Bizim geleceğimiz mahsus değil. Bir camianın biricik hevesi hemen asayiş değildir. Biz Taliban'dan okula gitmeyi ve emek vermeyi istiyoruz. Bazı hanımlar mevcut ki evde biricik etkin yerine eve nan getirirdi, demincek onlar çalışamıyor." dedi.
Mayar, Taliban yönetiminden talepleriyle ait şunları kaydetti:
"Bizim Taliban'dan beklentimiz yetişek ve çalışmaya müsaade vermesi, yetişek ve tutum dalında gelişmeler sağlaması ve hanımlara haklarını vermesi."
"Taliban'dan hususi birlikte beklentim yok"
Verdek kentine dair Çek ilçesinde canlı 18 yaşındaki Sayda ise bölgelerinin levent boylu zamandır Taliban kontrolünde bulunduğunu ve rastgele birlikte sorunla karşılaşmadıklarını söyledi.
Sayda, "Biz Taliban'dan memnunuz. Zaten birlikte vakitler de tığ onların bilge bulunduğu alanda yaşıyorduk. Bizce uğur boncuğu sorunu yok." dedi.
Kendi bölgelerinde Taliban'ın kızların okumalarına müsaade vermediğini tamlayan Sayda, bu yüzden 3. sınıfa genişliğinde okuyabildiğini anlatım etti.
"Taliban’dan beklentiniz nedir?" sorusunu Sayda, "Özel birlikte beklentim yok. Biz onlardan birlikte fenalık görmedik. Bizim isteğimiz vatanımızda harp olmasın, apayrı birlikte beklentimiz yok." dedi.
