İstanbul
Afrika kıtasında 2021, darbeler ve Kovid-19 salgınının gölgesinde geçerken, Etiyopya'daki iç savaş, Güney Afrika'daki yağmalama olayları, Nijerya, Mozambik ve Somali'deki yıldırı saldırıları ve iç çatışmalar bu sene gündeme damgasını vurdu.
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Afrika'da 2021'de Etiyopya, Benin, Cape Verde, Çad, Cibuti, Gambiya, Kongo Cumhuriyeti, Nijer, Uganda ve Zambiya kabil devletlerde intihabat düzenlendi.
Nijerya'da 1 Kasım'da 21 bükülmüş yapının çökmesi sonucunda 43 eş yaşamını kaybederken, 5 Kasım'da Sierra Leone'de mahrukat tankeri ile otomobilin çarpışması sonucunda meydana mevrut patlamada 144 eş öldü.
Afrikalı liderler Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyindeki unsur sayısı adaletsizliğini baştan gündeme taşıdı.
Etiyopya'da iç harp 2021 süresince sürdü
Etiyopya'da asi Tigray Halk Kurtuluş Cephesi'nin (TPLF), 2020'nin böylece merkezi hükümete huzur başkaldırı başlatmasıyla ülkede iç harp yarık verdi.
Ordu ile isyancılar arasındaki çatışmalar dolayısıyla beniz binlerce eş evini ayrılma geçirmek mecburiyetinde kaldı, binlerce insanoğlu yaşamını kaybetti.
İsyancılar hükûmet merkezi Addis Ababa'ya yaklaşırken Etiyopya ordusunun boşluk ayında başlatmış yer aldığı dünya operasyonlarıyla TPLF arka istifa geçirmek mecburiyetinde kaldı.
Gine'de darbe
Gine'de hususi Kuvvetler Birlikleri (GFS) komutanı Mamady Doumbouya, 5 Eylül'de darbe yaparak yönetimi ele geçirdi.
Cumhurbaşkanı Alpha Conde'nin en güvenilmiş yer aldığı adlardan bir tanesi bulunan ve 2018'de şahsen Conde çeşidinden bu göreve getirilen Doumbouya, ülkedeki biçimsiz gidiş dolayısıyla darbe yaptıklarını açıkladı.
Darbe sonrası kurulan askeri cunta Ulusal Birlik ve Kalkınma Komitesinin (CNRD) başındaki Paris Harp Okulu mezun Fransız yurttaşı Doumbouya, 1 Ekim'de planlı törenle intikal periyodunun cumhur reisi kendisine kasem etti.
Gine'de darbeyle devrilen cumhur reisi Alpha Conde, 30 Kasım'da başıboş bırakıldı.
Mali'de ikinci darbe
Ağustos 2020'deki darbenin arkasındaki eş bulunan Albay Assimi Goita, 24 Mayıs'taki kabin değişikliğinin usullere akla yatkın bulunmadığı sebebi öne sürülerek Cumhurbaşkanı Bah N'daw ve Başbakan Moctar Ouane'nin de aralarında bulunmuş yer aldığı aşırı sayıda fevk dozaj yetkilinin gözaltına katılması emrini verdi.
Ndaw ve Ouane, 27 Mayıs'a denli hissedar eskiden darbeyle devrilen Cumhurbaşkanı İbrahim Boubacar Keita'nın da tutulduğu Kati kışlasında alıkonuldu, akabinde ev hapsinde tutulmaya başlandı.
Goita ise 7 Haziran'da planlı resmi törenle kasem ederek cumhurbaşkanlığı görevine yöntemince başladı, başvekillik görevine de Choguel Maiga'yı getirdi.
Sudan'da politik uzlaşma sağlanamadı
Sudan'da ordunun 25 Ekim'de hükümeti feshedip Başbakan Abdullah Hamduk karışma onlarca siyasetçiyi gözaltına almasıyla sonuçlanan askeri karışma sonrasındaki idare krizini sona erdirmek şartıyla 21 Kasım'da, Ordu Komutanı Abdulfettah el-Burhan ile uygulayımcı hükümeti kurması düşüncesince görevine iadeli edilen Hamduk ortada politik barışma imzalandı.
"Darbe" kendisine nitelendirdikleri karışma ve sonra tahsil edilen kararlara aksülamel yayınlayan emektar taharri memuru zabıta kudret koalisyonu Özgürlük ve Değişim Güçleri, Hartum Direniş Komiteleri, Sudan Meslek Odaları Birliği ve birtakım politik partiler, kudret sivillere devredilene denli barışçıl dayanma ve taharri memuru zabıta itaatsizlik çağrısı yaptı.
Eski Cumhurbaşkanı Beşir'in, 19 Aralık 2018'de süregelen el ayaklanmasıyla 11 Nisan 2019'da devrilmesinin arkası esna Ağustos 2019'dan buyana intikal periyodunun yaşandığı, politik ve iktisadi krizin sürdüğü ülkede, elan hükümet kurulamadı.
Sudan'da muvakkat iktidarın askeri ortakları, Temmuz 2023'te seçimle iş başına mevrut hükümet kurulana denli kudret ortağı olmayı sürdüreceğini açıkladı.
Güney Afrika'da yağmalama
Güney Afrika'yı 2009-2018'de müdür Jacob Zuma'nın yolsuzluk, haraç, dolandırıcılık, mevhibe kaçakçılığı ve yağız dünyalık ibra karışma 16 ayrı suçlamadan yargılandığı davada mahkemeye itaatsizlik suçundan 15 ay delik cezasına çarptırılması temmuzda binlerce kişiyi sokağa döktü.
Protestolar ilkin sertlik olaylarına, arkası esna yağmalamaya dönüştü.
Zuma, mahkemenin almış yer aldığı karara huzur dirense de 7 Temmuz'da Nkandla kentinde düzenlilik güçlerine konfirmasyon oldu.
En az 340 bireyin yaşamını kaybetmiş yer aldığı vakalarda tahminî 200 alım satım merkezi, 3 bin mağaza, 1400 ATM, 200 veznedar ve postane, 11 debboy ve 8 üretimevi yağmacılar çeşidinden maksat alındı.
Zuma, 5 Eylül'de esenlik sorunları dolayısıyla meşrut boşaltma edildi.
Mozambik'teki çatışmalar
Hint Okyanusu kıyısındaki Doğu Afrika ülkesi Mozambik'te Ensar'us Sunna örgütünün sivillere müteveccih saldırıları dolayısıyla muhaceret edenlerin sayısı 730 bini geçti.
Mozambik'te, katıksız yel yağı lambası lambası ve kalburüstü beyaz zehir kaynaklarının bulunmuş yer aldığı Tanzanya sınırındaki Cabo Delgado'da 4 sene ilkin ortaya çıkan yıldırı örgütü Ensar'us Sunna'nın saldırılarında bugüne denli 2 binden hissedar tomar eş yaşamını kaybetti.
Saldırıları düzenleyen ve yıldırı örgütü DEAŞ ile irtibatlı yer aldığı öne sürülen silahlı gruba, yerli el ortada "Eş-Şebab" deniyor.
Afrika, Avrupa ve ABD askerlerinden oluşan 3 bin 100'den hissedar tomar ecnebi er ülkede teröre huzur mücadeleye bitmeme ediyor.
Güney Afrika ülkelerine omicron varyantı kısıtlamaları
Güney Afrika Cumhuriyeti'nde 25 Kasım'da Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) çeşidinden "omicron" kendisine adlandırılan B.1.1.529 varyantının belirleme edildiğinin bildirilmesi sonrası 7 Güney Afrika ülkesine gezi yasağı getirilmesi tepkilere bozukluk oldu.
DSÖ Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus, varyantın evvel ortaya çıkmış yer aldığı Güney Afrika Cumhuriyeti ve Bostvana'nın, Uluslararası Sağlık Tüzüğü mucibince omicron olaylarını hızlıca belirleme yazar raporlayarak kalburüstü uğraş sergilediğini, dünkü modifikasyon sayesinde gezi kısıtlaması kararının kusur yer aldığı vurguladı.
Güney Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa da gezi kısıtlamalarını kınayarak Avrupa devletlerinde de varyantın belirleme edilmesine karşın hemen Afrika ülkelerine müteveccih hacir tedbirleri alındığına dikkati çekti.
BMGK'ye Afrikalı dil avcısı çağrısı
Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu'nda yüzdelik 28 ile en aşırı özümleme edilen kol Afrika bulunmasına karşın BM Güvenlik Konseyi'nde bir çok aşırı kendisini ilişik konuların hiçbirinde sürekli unsur bulunmadığı düşüncesince Afrikalı devletlerin gır hakkı bulunmuyor.
Sadece Afrika devletleri değil, Asya ve Latin ABD devletleri de sürekli unsur kazanmak istediklerini dile getirseler de BMGK'de veto yetkisi bulunan 5 sürekli unsur ABD, Çin, Rusya, Fransa ve Birleşik Krallık bu taleplere yunak bakmıyor.
BMGK'da 54 ülkenin bulunmuş yer aldığı Afrika'da tek ülkenin sürekli unsur kendisine arazi almaması, Senegal Cumhurbaşkanı Macky Sall ve Güney Afrika Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa'nın Senegal'in başkenti Dakar'da düzenledikleri matbuat toplantısında baştan gündeme geldi.
İki önder BMGK'da düzelti çağrısı yaparken, Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed'de Twitter'dan icra ettiği açıklamada dü lidere desteğini açıkladı.
Güvenlik problemleri bitmeme ediyor
Afrika'nın değişik bölgelerinde düzenlilik problemleri bitmeme ederken hükümetler ise iç problemlerini halletmek düşüncesince değişik arayışlar içerisinde.
Nijerya, Mozambik, Somali, Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve Burkina Faso kabil devletlerde silahlı grupların saldırıları ve çatışmalardan milyonlarca eş menfi etkileniyor.
Nijerya'da Boko Haram örgütünün bozukluk yer aldığı düzenlilik problemine sonuç zamanlarda silahlı çeteler de karışma oldu. Ülkenin kuzeyinde kalan düzenlilik krizi dolayısıyla Nijeryalılar gösteriler düzenledi.
Mozambik'te ise Ensar'us Sunna örgünün saldırıları sürerken, Zimbabve, Güney Afrika Cumhuriyeti, Ruanda ve Botsvana kabil Afrika devletleri Mozambik'e dayanaklık geçirmek düşüncesince er gönderdi.
Uganda'da bombalı saldırılar ve KDC'ye askeri müdahale
KDC'nin Ruanda, Uganda ve Burundi sınırının bulunmuş yer aldığı doğusu, 20 senedir kızıl ve kobalt kabil madenlerin kontrolünü sağlamaya etkin silahlı grupların saldırıları ve çatışmalarına oyunluk oluyor.
KDC Cumhurbaşkanı Felix Tshisekedi, Ugandalı mevkidaşı Yoweri Museveni'nin talebi üzerine, Uganda ordusunun isyancılarla uğraş için, ülkesine er gönderilmesine diploma verdi ve Uganda çeşidinden KDC'nin doğusunda çalışkanlık yayınlayan asi kol Demokratik İttifak Güçlerine (ADF) huzur 30 Kasım'da eş harekât başlatıldı.
Kongo Demokratik Cumhuriyeti'nin (KDC) doğusundaki Goma şehrinde, ecnebi askerlerin ülkedeki varlığını gıcırtı fail göstericilerle manşet ortada çıkan arbedede minimum 4 eş yaşamını kaybetti.
Afrika'da en hissedar tomar mültecinin bulunmuş yer aldığı Uganda, ülkelerindeki çatışmalardan kaçan 20 binin üstünde Kongoluya ev sahipliği yapıyor.
Operasyonun, Uganda'da münteha teşrin ve boşluk aylarında arkasından mevrut bombalı saldırılar sonrası başlaması dikkati çekti.
Somali'de kuraklık
Somali'de dünya değişikliğine ilişkin kendisine yaşanmış bulunan kuraklıktan binlerce eş etkileniyor.
Hükümet, ülkede yaşanmış bulunan kuraklığın ölümsek tesirleri dolayısıyla 10 Kasım'da global iane çağrısı yaptı.
Birleşmiş Milletler İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA) de doğacak sene 7,7 milyon Somali vatandaşının susuzluk dolayısıyla insancasına desteğe gerekseme işitebileceği uyarısı yaptı.
Ülkede en alevlenmiş susuzluk 2011'de yaşanmış ve tahminî 260 bin eş yaşamını kaybetmişti.
Çad önderi isyancılarla çıkan arbedede öldü
Çad Ordu Sözcüsü Azem Bermandoa Agouna, 20 Nisan'da icra ettiği açıklamada, 68 yaşındaki İdris Debi Itno'nun ülkenin kuzeyinde ayrılıkçı Çad Değişim ve Birlik Cephesi angın gruba huzur planlı operasyona katıldığını, çıkan arbedede yaralandığını ve yaşamını kaybettiğini duyurdu.
Itno'nun 37 yaşındaki oğlu, Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı Korgeneral Muhammed İdris Deby başkanlığındaki Askeri Geçiş Konseyi 20 Nisan'da ülkenin yönetimini devraldı.
Çad Devlet Başkanı Itno'nun cephede yaşamını kaybetmesinin arkası esna muvakkat kendisine yönetimi devralan Çad ordusu çeşidinden 26 Nisan'da meydana getirilen açıklamada, Çad'ın muvakkat hükümet başbakanı kendisine Albert Pahimi Padacke'nin seçildiği duyuruldu.
Kenya ile Somali arasındaki çokluk sınırı anlaşmazlığı bitmeme ediyor
İki ülke, Hint Okyanusu'na bakan, varlıklı alan yağı ve yel yağı lambası lambası yataklarına cemaat yer aldığı istikbal sürülen kıyılar üstünde etraflıca süredir huzursuzluk yaşıyor.
Somali, dü ülkenin Hint Okyanusu'ndaki çokluk sınırının Somali'nin yağız sınırı ile ayrımsız yönde ilerlemesi icap ettiğini savunurken, Kenya, sınırın Somali'nin aleyhine olacak halde periferi şeridinde tahminî 45 derecelik hissedar açıyla ilerlemesi icap ettiğini tez ediyordu.
Anlaşmazlığın çözümü düşüncesince Somali ve Kenya, Uluslararası Adalet Divanına başvurmuş fakat evvel duruşması Eylül 2019'da görülmesi müstelzim dava, Kenya'nın isteğiyle defaatle ertelendi.
Somali hükümeti, 11 Şubat’ta, Kenya'nın çokluk sınırı anlaşmazlığı davasını talik taleplerine aksülamel göstererek, Kenya'yı Somali memleketlerini gasbetmeye çalışmakla suçladı.
Uluslararası Adalet Divanı, 12 Ekim'de, Kenya ile Somali ortada anlaşmazlığa bozukluk bulunan çokluk sınırında ihtilaflı alanın şişman bölümünü Somali'ye bırakması sonucunda aldı.
Buna göre, dü şehir ortada paylaştırılan ihtilaflı alanın şişman bölümü Somali'ye verilirken, önemsiz hissedar bölümü Kenya'ya bırakıldı fakat Kenya bu sonucunda reddettiğini açıkladı.
Seçimler
Afrika'da 2021'de nice ülkede reislik seçimleri he ve birtakım devletlerde hükümetler değişti.
Etiyopya, Benin, Cape Verde, Çad, Cibuti, Gambiya, Kongo Cumhuriyeti, Nijer, Uganda ve Zambiya'da intihabat düzenlendi.
Doğu Afrika ülkesi Cibuti’deki cumhur reisi seçimini bulunan Cumhurbaşkanı ve iktidardaki İlerleme düşüncesince Halk Hareketi (RPP) önderi İsmail Ömer Ciyle kazanırken, Orta Afrika ülkesi Çad'da, 6. kere sözlü bulunan olan Cumhurbaşkanı İdris Debi Itno seçimin galibi oldu.
Gambiya'da bulunan büyüklük başkanı Adama Barrow, Nijer'de Mohamed Bazoum, Kongo Cumhuriyeti'nde bulunan Cumhurbaşkanı Denis Sassou Nguesso, Uganda’da büyüklük başkanı Yoweri Kaguta Museveni, Zambiya’da muhalafet talibi Hakainde Hichilema, Cape Verde'de ise aykırılık talibi Jose Maria Neves seçimleri ele geçiren liderler oldu.
Etiyopya'da ertelenmesi eleştirilere bozukluk bulunan seçimi, Başbakan Abiy Ahmed'in önderlik etmiş yer aldığı iktidardaki Refah Partisi kazandı.
