Baki
Sovyetler Birliği'nde fevk dozaj görevlerde bulunan, bağımsızlıktan sonradan iç harp tehlikesi, Karabağ Savaşı ve kazançlı krizlerle savaşım fail ülkesinin başına geçerek kurtarma aracı görevi oynayan Aliyev, Azerbaycan'da hürmet ve gönül borcuyla hatırlanıyor.
Ömrünü hem Sovyet tıpkı zamanda istiklal çağında ülkesine ve halkına adayarak Azerbaycanlıların sevgisini elde eden Haydar Aliyev'in hatırası, halkın namına verdiği millî lider anlamındaki "Umummilli Lider" unvanıyla yaşatılıyor.
Haydar Aliyev'in halkına işlev ve Azerbaycan düşüncesince mücadeleyle geçirdiği kırcı kırcı 80 salname ömrü, 10 Mayıs 1923'te Azerbaycan'a ilişkin Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nde başladı.
Nahçıvan Pedagoji Teknik Okulundan 1939'da yetkilendirilmiş bulunan Aliyev, henüz sonradan Azerbaycan Sanayi Enstitüsü Mimarlık Fakültesine eşya yaptırdı ancak İkinci Dünya Savaşı'nın çıkmasıyla buradaki eğitimini tamamlayamadı.
Aliyev, 1941-1944 çağında Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti İçişleri Komiserliği Gizli Arşiv Dairesinin Müdürü ve Nahçıvan Halk Komiserliği Konseyinde Şube Müdürü görevlerinde bulundu.
Başarılı emek harcamaları ve çözümleme kabiliyetiyle yöneticilerin merakını çekici Aliyev, 1944'te SSCB Devlet Güvenlik Komitesinde (KGB) işe alındı. Kariyerini KGB'de sürdüren Aliyev, 1967'de Azerbaycan KGB'si Başkanı şekilde tayin edildi ve namına ferik rütbesi verildi.
Aliyev, 1969'da Azerbaycan Komünist Partisi Merkezi Komitesi Genel Sekreteri seçildi ve 1982'ye derece bu görevde bulunarak Azerbaycan'ı yönetti.
Moskova'ya çağırma edilerek 1982'de SSCB Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosu üyeliğine seçilen Aliyev, SSCB yönetiminde yalan sahibi 19 insandan birisi he ve bire ortak sene SSCB Bakanlar Konseyi Başkanı Birinci Yardımcısı görevine atandı.
Aliyev, 1987'de SSCB Komünist Partisi Merkez Komitesi Siyasi Bürosunun ve SSCB Sekreteri Mihail Gorbaçov'un yürüttüğü politikalara itiraz ederek istifa etti ve 1990'da Azerbaycan'a döndü.
SSCB'nin infisah sürecinde ülkesinin problemlerine lakayıt kalmayan Aliyev, baştan siyasa sahnesine atıldı ve 1990'da hem Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti tıpkı zamanda Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti mebus seçildi.
Dağlık Karabağ'da Ermenilerin yer talebine huzur SSCB yönetiminin yüze gülücü politikasına itiraz ederek 1991'de Komünist Partiden istifa fail Aliyev, 1991'de yasama kurulu niteliğindeki Nahçıvan Yüksek Konseyi Başkanı seçildi ve ilgilendiren hukuklar gereği Azerbaycan Yüksek Konseyi Başkan Yardımcısı oldu.
Azerbaycan'ı istikrara kavuşturdu
Azerbaycan bağımsızlığını duyuru edince de Nahçıvan'daki vazifesini sürdüren Aliyev, 21 Kasım 1992'de, çağ iktidarda bulunan Yeni Azerbaycan Partisini kurdu.
Haydar Aliyev, iç harp tehlikesini kaldırılmış etmesi düşüncesince ahali çeşidinden Bakü'ye çağırma edildi ve 15 Haziran 1993'te Azerbaycan Yüksek Konseyi Başkanı seçildi.
Aliyev, 3 Ekim 1993'te meydana getirilen seçimleri kazanarak cumhur reisi he ve ülkesinin problemlerini halletmek düşüncesince birlik kuvvetiyle çalışmaya başladı.
Dağlık Karabağ'da, 1991'de başlamış bulunan savaşın bitmeme etmiş olduğu ve Ermenilerin Azerbaycan memleketlerini nehiy etmiş olduğu güç ortak çağda cumhur reisi seçilen Aliyev, orduyu güçlendirmekle işe başladı.
Silah ve cephane teçhizatı henüz dobra bir vaziyete getirilen Azerbaycan ordusu, huzur hamlelerde bulunarak Ermenistan ordusunun saldırılarını önledi.
Bişkek'te 4-5 Mayıs 1994'te, Azerbaycan ve Ermenistan ortada mütareke yapılması dair tören düzeni imzalandı ve alevlenmiş çatışmalar durduruldu.
Yönetimi gayrikanuni yollarla ele etmek talip birtakımı güçlerin çıkarttığı isyanları diplomatik manevralarla bastıran Haydar Aliyev, halkın desteği ile iç karışıklıklara sonuç verdi ve ülkenin muvazene sürecine aşama atmasını sağladı.
Ekonomik kalkınmanın temel noktasını attı
Haydar Aliyev, 7 ülkeden 11 şirketle Azerbaycan'ın en şişman yer yağı yatağı Azeri-Çırak-Güneşli (AÇG) havzasının işletilmesini ve petrolün evren pazarlarına çıkartılmasını öngören "Asrın Anlaşması"nı imzalayarak ülkenin kazançlı gelişiminin temel noktasını attı.
Cumhurbaşkanlığı çağında referandumla üniversal demokratik değerleri yansıtan kanun ikrar edildi ve Haydar Aliyev, ölüm cezası cezası cezası cezasını kaldırdı.
Yönetimi çağında ilkin Türkiye edinmek neredeyse Türk dili mütekellim ülkeler, Rusya, Amerika ve Avrupa ülkeleriyle dobra münasebat kurarak ülkesinin arsıulusal arenadaki yerini pekiştirdi.
Aliyev, 11 Ekim 1998'de meydana getirilen seçimde yüzdelik 76,1 oy alarak baştan cumhur reisi seçildi. 15 Ekim 2003'te meydana getirilen seçimlerde de sözlü he ancak esenlik sorunları zımnında adaylığını İlham Aliyev lehine art çekti.
Haydar Aliyev, 12 Aralık 2003'te otama görmüş olduğu ABD'de yaşamını yitirdi ve 15 Aralık'ta Bakü'deki Fahri Hiyaban'da defnedildi.
Vasiyeti hesabına getirildi, topraklar işgalden kurtarıldı
Haydar Aliyev'in en şişman arzusu, Karabağ'ın Ermenistan işgalinden kurtarılması ve Azerbaycan'ın yer bütünlüğünün sağlanmasıydı ve bunu oğlu İlham Aliyev'e vasiyetname etmişti.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in başkomutanlığındaki Azerbaycan ordusu, memleketlerini işgalden kurtararak Haydar Aliyev'in vasiyetini hesabına getirdi.
