Darbenin arkası sıra Myanmar, iç harp tehlikesiyle için karşıya

Ankara

Myanmar ordusunun yönetime el koyması ve iktidardaki Ulusal Demokrasi Birliği (NLD) yöneticilerini gözaltına almasının arkası sıra ülkenin içerisine sürüklendiği siyasi akse sürüyor.

Myanmar ordusu, 8 Kasım 2020 seçimlerinde alavere dalavere yapıldığı iddiasıyla 1 Şubat 2021’de dünya yönetimine birlikte yıllığına el koydu.

Devlet Başkanı Win Myint ile ülkenin fiili lideri, Devlet Konseyi Başkanı ve Dışişleri Bakanı Aung San Suu Çii gözaltına alındı.

Olağanüstü çözüm 2023'e derece uzatıldı

Ordu evvel özellikle intihabat yapılana derece iktidarda kalacağını açıkladı. 1 Ağustos 2021’de ise Genelkurmay Başkanı General Min Aung Hlaing, ülkedeki dehşet çözüm hükümlerini 2023'e derece temdit sonucu aldı.

Darbeyle devrilen kuvvet partisi NLD bölüt dayanma çağrısı yaptı. Çağrının arkası sıra 6 Şubat 2021’den itibaren sokaklara dökülen halk, kitlesel gösteriler başlattı ve dünya genelinde akıbet 15 senenin en hareketli protestoları düzenlendi.

Darbenin getirmiş olduğu siyasal çalkantılarla boğuşan ülkede uçuşlar bozma edilirken, genel ağ erişimi kısıtlandı. Öğretmenler, etibba özellikle peyda etmek neredeyse baş döndürücü sayıda amme görevlisi darbeye mesnet çırçıplak itaatsizlik başlattı.

19 Şubat’ta darbe karşıtı gösterilerde evvel dirilik kaybı yaşandı. Başkent Nepido'da gıcırtı gösterilerinde gene ağırbaşlı yaralanarak hastaneye kaldırılan 20 yaşındaki Mya Thwate Thwate Khaing leşker müdahalesinin evvel kurbanı oldu.

Güneydoğu Asya merkezli insanoğlu hakları kuruluşu Fortify Rights'a göre, darbeden buyana leşker 1400'den birlikte tomar ferdin ölümüne minval açtı. Son 1 yılda ülkede 11 binden birlikte tomar insanoğlu tutuklanırken, 8 binin üstünde insanoğlu hala gözaltında tutuluyor.

Birleşmiş Milletler (BM) de darbe sonrasındaki 4 ayda ülkede 121 binden birlikte tomar ferdin yerinden edildiğini açıkladı.

Uluslararası Çalışma Örgütüne (ILO) göre, 2021 senesinde kısaca 1,6 milyon Myanmarlı işini kaybetti.

Devrik reis Suu Çii’nin yargılanması sürüyor

Suu Çii, 1 Şubat’ta gözaltına alındı. Gözaltı süresi defaatle uzatılan ve aylarca avukatlarıyla görüşmesine destur verilmemiş 76 yaşındaki yatık lider, evvel kat 24 Mayıs 2021’de beniz yüze duruşmaya çıkarıldı.

14 Haziran’da ise Suu Çii’nin yargılanma süreci başladı.

Hakkında Kovid-19 tedbirlerine uymadığı nedeni öne sürülerek Ulusal Doğal Afet Yasası'nı ihlal etme, seçimlerde alavere dalavere yapma, zimmetine dünyalık geçirme, yemlik bildirme etme, isyana heveslendirme etme, Devlet Sırları Yasası’nı, yazışma kanununu, dış alım ve dış satım yasalarını ihlal ika suçlamaları mevcut Suu Çii’nin, mahkemede verdiği ifadelerin kamuoyuyla paylaşılması yasaklandı.

Suu Çii, 6 Aralık’ta, yargılandığı davaların ilkinde 4 sene hapishane cezasına çarptırıldı.

Genelkurmay Başkanı Min Aung Hlaing ise yatık lidere sunulan cezayı 2 sene ev hapsine düşürdü.

10 Ocak’ta yargılandığı birlikte gayrı davada murafaa Suu Çii’ye birlikte eş elan 4 sene hapishane cezası verdi.

Uluslararası camianın darbeye tepkisi

Myanmar’daki darbe baş döndürücü sayıda dünya ve teşkilat kabilinden kınandı.

ABD, İngiltere ve Kanada küçük ay ayında Genelkurmay Başkanı Hlaing ve darbeci askerlere müeyyide yürütüm sonucu aldı.

Mart ve april aylarında darbe sonrası en hunriz eyyam yaşandı. 10 Nisan’da askeri murafaa evvel ölüm cezası cezası kararını verdi. Gözaltındaki darbe karşıtı 19 insanoğlu idama mahkum edildi.

Ordunun darbe karşıtlarına mesnet bası ve zulmünün artması, arsıulusal topluluğu da elan çelimli yaptırımları uygulamaya itti.

Bu çerçevede 25 Mart’ta Kanada, ABD ve İngiltere yaptırımlarını leşker ile münasebetli Myanmar Economic Holdings Public Company Limited (MEHL) ve Myanmar Economic Corporation Limited (MEC) şirketlerini kapsayacak halde genişletti.

Myanma Gems Enterprise (MGE) anlı şanlı amme şirketi, Myanmar Pearl Enterprise ve Myanmar Tiber Enterprise anlı şanlı eroin şirketleri ile Htoo Şirketler Grubu ve Myanmar Devlet yönetim Konseyi (SAC) de yaptırımlar listesine alındı.

Fransız erke firması TotalEnergies 21 Ocak’ta, Avustralyalı yer yağı kontrol ve istihsal firması Woodside Petroleum 27 Ocak’ta "insan hakları ve ahbaplık devleti" itibarıyla durumun kötüleştiği Myanmar'dan çekileceğini duyurdu.

Söz konusu yaptırımların leşker düşüncesince yeteri kadar caydırıcılık yaratmadığını korumak için çaba sarfeden insanoğlu hakları örgütleri ve aktivistler BM Güvenlik Konseyine Myanmar’a tabanca ambargosu uygulaması çağrısı yaptı. Ancak bu mevzuda tekâmül kaydedilmedi.

Bölgesel oyuncu ASEAN, Myanmar krizinde çalışan gösteriş oynayamadı

Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN), darbenin evvel günlerinde askeri yönetime mesnet sansasyonel vakfe sergilememekle eleştirildi. Öte taraftan örgütün 24 Nisan’daki zirvesinde Myanmar’ı darbecilerin anabolizma etmesine destur vermesi de tepkilere minval açtı.

Söz konusu görüşmede ASEAN ve cunta yönetimi, Myanmar’da şiddetin durdurulması, halkın dirlik ve güvenliği düşüncesince etraf ortada yararlı diyalog ortamı başlatılması, örgütün atama edeceği hususi mümessilin ülkedeki diyalog sürecine vasıtalık etmesi, insancasına yardımların emniyetli birlikte halde ulaştırılmasına destur verilmesi, ASEAN hususi temsilcisinin Myanmar’ı görüşme etmesine destur verilmesi üstünde uygun kaldı.

Askeri yönetim, 9 Mayıs’ta ASEAN yetkililerinin ülkeye gerçekleştirmesi muhtemel ziyaretine düzenlilik endişelerini esbabımucibe göstererek destur vermedi. ASEAN’ın evvel ziyareti 4 Haziran’da gerçekleşti fakat o devir da yatık reis Suu Çii’yle görüşmelerine destur edilmedi.

Brunei Dışişleri Bakan Yardımcısı Erywan Yusuf, 4 Ağustos’ta Myanmar hususi Temsilcisi yerine görevlendirdi.

Nisan ayındaki zirvede askeri yönetimi muhatap almış olduğu ve “meşrulaştırdığı” düşüncesince eleştirilen ASEAN, 26-28 Ekim'de düzenlenecek zirveye Genelkurmay Başkanı Hlaing’i çağırma etmedi.

Darbe karşıtı derneşik ordunun kurulması iç harp tehlikesini artırdı

Myanmar'da askeri darbe karşıtı rağmen milletvekillerince seçme hükümeti art bildirmek neredeyse kurulan Ulusal Meclisi Temsil Komitesi (CRPH), askeri hükümete mesnet çırçıplak hükümet kurdu.

Söz konusu girişim, Ulusal Birlik Hükümeti (NUG) yerine adlandırıldı. 5 Mayıs’ta ise NUG darbe karşıtı protestocuları Myanmar ordusuna mesnet arkalamak neredeyse silahlı defans donanması oluşturdu.

Farklı silahlı budunsal gruplar ile geçim yapılarak, onların da defans donanmasına karışma edilmesiyle 4 Ağustos’ta darbe karşıtı derneşik ordu, Myanmar Ulusal Savunma Birliği (MNDF) kuruldu.

NUG’un bu girişimi halihazırda budunsal çatışmaların yaşandığı ülkede iç harp tehlikesini artırdı.