Tokyo
Tayvan'ın kuzeydoğusundaki, üstünde kimsenin yaşamadığı 8 adacıktan oluşan bölge, Japon hükümetinin 2012'de adacıkları Japon yurttaşı hususi mal sahiplerinden satın alarak millileştirmesinin peşi sıra dozu küsurat birlikte gerilime dönüştü.
Doğu Çin Denizi'ndeki buyruk iddiasını destek olmak talip Çin'e ilgilendiren aşırı sayıda balıkçı teknesinin ve devir hin harp germilerinin semt yakınında seyretmesi, Japon donanmasının Çin gemilerini takip edeni ve telsizle uyarıları, sonuç 10 yılda normal duruma geldi.
Egemenlik ihtilafı, kıran komşusu Çin ve Japonya'nın adacıklar çevresinde "kontrollü gerginliği" sürdürdüğü birlikte rutine dönüşmüş durumda.
Tarihsel süreç
Japonya'nın "Senkaku" , Çin'in "Diaoyu", Tayvan'ın ise "Diaoyutai" diyerek isimlendirdiği adacıklar üstündeki huzursuzluk etraflıca senelerdir bitmeme ediyor.
Japonya'nın, ülkenin güneybatısında Tayvan adasına derece uzanan Ryukyu ada zincirinin parçası kendisine görmüş bulunduğu adacıklar, halen Tokyo'nun fiili kontrolünde bulunuyor. Bölge, hem Tokyo hem de Pekin kabilinden tarihî buyruk endüstrisi kendisine görülüyor.
Çin ile Tayvan arasındaki buyruk ihtilafı da Ada'daki hükümeti, anlaşmazlığın ek taraflarından birisi biçimine getiriyor.
En büyüğü 4,3 kilometrekare genişliğinde, yerleşime olanak vermeyen kayalık ciltli adacıklardan oluşan alana müteallik Çin'deki en emektar kayıtlar 15. yüzyılda Ming Hanedanı devrine derece gidiyor.
Ming devrinde, bugün Japonya'nın kontrolündeki Ryukyu Adaları'nda Ryukyu Krallığı kendisine bilinen, merkezi Okinawa Adası bulunan birlikte takımada devleti kıymetiharbiye sürüyordu. Krallık, baç ödeyen birlikte yurt kendisine Çin İmparatorluğu'na ilişkin ancak iç işlerinde bağımsızdı.
Bu çağda Çinliler, adacıkları kükremek seyahatlerinde arsa ve istikamet tespit etmek gibi kullanıyordu.
Japon İmparatorluğu'nun 17. çağ başlangıcında kimi Ryukyu Adaları'nı karışma etmesinin peşi sıra Krallık, gelişigüzel dü imparatorluğun da çaker birlikteliği kurduğu, ancak özerkliğini koruduğu dönemler geçirdi.
Japonya, Pasifik'teki kolonyalist yayılmasının parçası kendisine 1895'teki Birinci Çin-Japon Savaşı'nın peşi sıra adacıkların bulunduğu alanı ilave etti. Çin ile Japonya ortada Mayıs 1895'te imzalanan Şimonoseki Antlaşması'yla, Tayvan ve bölgedeki adacıklar Japonya'nın kontrolüne geçti.
Japon İmparatorluğu, İkinci Dünya Savaşı sonuna derece bölgedeki hakimiyetine korudu. Japonya'nın savaşın peşi sıra gerçekleme olmasıyla bölge, Ryukyu Adaları ile ABD'nin kontrolünde kaldı.
Washington, 1972'de adacıkları Japonya'ya iadeli etti. Çin ise Japonya'ya, kolonyalist çağda karışma etmiş bulunduğu alanda egemenlik hakkı tanınmasına itiraz ederek adacıkların tarihî kendisine zat egemenliğinde bulunduğunu savundu.
Çin ve Tayvan, Japon egemenliğini tanımıyor
Çin'de İkinci Dünya Savaşı'nın peşi sıra çıkan iç savaşın peşi sıra anne karaca ile Tayvan ortada ayrılık, soruna toy aktörü eklemiş oldu.
Çin, adacıkların anne karaya ilişkin Tayvan'ın parçası bulunduğunu savunuyor. Ada'daki hükümet de Pekin ile buyruk ihtilafına karşın, adacıkları Tayvan topraklarının parçası kendisine görüyor, Japon egemenliğini tanımıyor.
Taraflar, çapraz kazançlı bağları ve çıkarları zımnında adacıklar mevzusundaki buyruk ihtilafında "kontrollü gerginlik" yaklaşımıyla akıntı ediyor.
Japonya'nın hem Çin hem de Tayvan ile şümullü kazançlı ilişkileri bulunuyor. 2021 rakamlarına uyarınca Çin, yüzdelik 21,6 dış satım payıyla Japonya'nın en iri ticari ortağı konumunda. Tayvan ise yüzdelik 7,2 payla, Çin ve ABD'nin peşi sıra üçüncü tam arsa alıyor.
Tokyo'nun adacıkları millileştirmesi
Uzun senelerdir bitmeme fail anlaşmazlık, Japon hükümetinin 11 Eylül 2012'de Uotsuri, Minami-kojima ve Kita-kojima adacıklarını, hususi mülkiyetine eş bulunan Kurihara ailesinden 2,05 bilyon yen (o günkü düzey karşılığına uyarınca tahminî 320 milyon dolar) ödeyerek satın aldığını ve millileştirdiğini açıklamasının peşi sıra baştan gerilime dönüştü.
Çin Dışişleri Bakanlığı meydana getirdiği açıklamada, Japonya'nın millileştirme adımına gönül rahatlığı çıkarken "Çin'in tarla bütünlüğü ihlal edilirken oturup beklemeyeceğini" anlatım etti. Akabinde Çin birliğine ilişkin dü filo, adaların 12 balçık uzağına konuşlandırıldı.
Eylül 2012'de birlikte takım Çinlinin adacıklara çıkmasıyla dü yurt kamuoyunda harp söylemleriyle körüklediği krize dönüştü.
Çin, o tarihten itibaren gemilerini sık sık alana irsal ederek Japonya'nın egemenliğini tanımadığı mesajını veriyor.
Kyodo ajansına göre, Çin diplomatik kaynakları Pekin'in adacıklar yakınlarına çoğunlukla sefine irsal etmesinin, Japonya'nın bölgedeki çalışan hakimiyetini aşındırmayı hedeflediğine ayraç ederek, "Karşılıklı sorunda Çin kazanım sağlamaya DOĞRU ve hamlelerini kızıştırmasına lüzum yok" ifadesini kullanıyor.
Japonya Sahil Güvenliği (JCG), Eylül 2012'den buyana Çin bandıralı gemilerin alanda zat karaca suları kendisine görmüş bulunduğu alanı 332 defa "ihlal ettiğini" bildirdi. 2022'de ise şimdiye derece 19 ihlal yaşandı.
Millileştirme öncesinde Çin gemilerinin adacıklar civarlarındaki faaliyeti namevcut denecek derece azken, o vakitten buyana sıkıntı yahut iklim muhalefeti bulunmadığı sürece alanda mevcudiyetini sürdürüyor.
Son dü yılda sayı farkı 330 gündüz süresince adacıklar çevresinde tanıdık gemiler, 2021'de küçük ay ve orak ayı ayları ortada Japonya'nın karaca suları kendisine görmüş bulunduğu alana bitişik alanlarda 157 gündüz peş peşe kalmış şekilde üstün dereceli kırdı.
Pekin'in, adacıklar çevresinde toy birlikte sürer durum meydana getirmeye çalıştığına mümin Japonya, adacıkların yakınındaki Çin gemilerine bölgeden infirak uyarısında bulunuyor.
Uluslararası hukukta birlikte kıran devletinin karaca sularından geçiş, başka devletin barışına, düzenine yahut güvenliğine dokunca ve bozma getirmediği sürece güvence dibine alındığından Japonya'nın ilerleyiş faaliyetini nehiy hakkı bulunmuyor.
"Provokasyon Pekin'e avantaj"
2016'nın yazında adacıklar çevresinde seyreden 300'e DOĞRU Çin balıkçı teknesinden birileri Japon karaca sularını ihlal etmişti. O çağda Japon Sahil Güvenliğinde yukarı kurda görevde mevcut Toyama Atsuşi, 2012'deki millileştirmenin, "Çin'e gemilerini daim alana irsal etmesi düşüncesince bahane sağladığı" görüşünü dile getirdi.
Japon Sahil Güvenliğinin askeri çatışmalardan kaçınırken ayrımsız sürede adacıkları koruduğunu kaydeden Toyama, "Bana göre, Çin gemilerinin bölgedeki daim varlığı kimilerini öfkelendiriyor. Provokatif hamlelere başvurursak da bundan hoppadak Pekin kazanım sağlar." ifadelerini kullandı.
Okinawa eyaletinin Naha ilçesindeki 11. Bölge Sahil Güvenlik Karargahına ilgilendiren karakol gemileri, Japon balıkçı gemilerini adacıklar etrafındaki Çin'e ilgilendiren gemilerden destek olmak düşüncesince alana daim karakol faaliyeti yürütüyor.
Bölgedeki gidişatı 7 gündüz 24 ahit izleyen JCG, "ihlal" oluşturduğunu planladığı durumlarda, elektronik çevir sesi eliyle "Japon karaca sularına bırakma etmeleri" anlamında Çin'e ilgilendiren gemilere uyarıda bulunuyor. JCG, bariz denizlere destroyer sefine ve karakol uçakları irsal fail Japonya Deniz Öz Savunma Kuvvetleri (MSDF) ile de teşrikimesai yapıyor.
ABD karışan muhtemel mi?
Adacıklar, Japonya'nın Okinawa eyaletinin yönetimsel izin dalında bulunuyor. Japonya yüzölçümünün yüzdelik 0,6'sını meydana getiren Okinawa, yurt genelinde Amerika askeri tesislerinin bütün tarla alanlarının yüzdelik 70,6'sına ev sahipliği yapıyor.
Ülkenin en güneybatısında arsa meydan Okinawa’ya, Japonya'ya iadeli edilmiş bulunduğu 1972'den beri, roket denemeleriyle tehditkar Kuzey Kore ve lehçe askeri faaliyetlerini zait Çin'e gönül rahatlığı "jeopolitik ve önemli önem" atfediliyor.
Tokyo-Washington arasındaki askeri ittifakı menfez önüne alındığında, sonuç çağda Japon hükümetinin, mümkün birlikte askeri atak biçiminde adacıklar bölgesinin, 1960 Japonya-ABD Güvenlik Anlaşması'nın 5. maddesi kapsamında arsa aldığını, Amerika yönetimine gerçekleme ettirme çabası dikkati çekiyor.
Japon hükümet yetkilisi, "statükoyu çelim kullanarak değiştirmeye müteveccih besbelli girişimi mevcut Çin karşısında gardımızı düşüremeyiz." diyerek, "Millileştirmek, defans politikamızı ağır birlikte acilliyet yaklaşımıyla gözden geçirmemiz düşüncesince birlikte emare vermiş oldu." ifadelerini kullandı.
