Ankara
Anayasa referandumları, genel ve cumhur reisi seçiminin yapıldığı Kırgızistan'da bu yıl "seçim yılı" olurken İsrail'de yapılan seçimle 12 yılın arkası sıra Binyamin Netanyahu devri sona erdi.
İran'da cumhur reisi seçimlerinde tutucu namzet İbrahim Reisi 8. Cumhurbaşkanı seçilirken Rusya'da Duma düşüncesince yapılan seçimlerde Devlet Başkanı Vladimir Putin’in partisi Birleşik Rusya, anayasayı değiştirecek çoğunluğu elde etti.
Almanya'daki genel seçimlerde Sosyal Demokrat Parti (SPD) birlikte numara olurken 16 salname Angela Merkel devri geride kaldı. Tarihinde geçmiş el yasama kurulu seçimlerine revan Katar'da da halk, 45 sandalyeli mecliste milletvekillerinin 30'unu öz seçti.
2021'de öne çıkan genel seçim, mutluluk başkanı tarzı ve referandumlar şu biçimde sıralandı:
OCAK-ŞUBAT
- Kazakistan'da 10 Ocak’ta yapılan saylav seçiminde 5 siyasal tümen arasından iktidardaki Nur Otan Partisi oyların yüzdelik 71,9'unu alarak birlikte numara oldu. Kazakistan’da 1995’ten beri geçmiş kat er değil, Anayasa’da tamlanan sürede seçim işlenmiş oldu.
- Kırgızistan'da ayrımsız tarihte yapılan cumhur reisi er seçimlerinde ise emektar Başbakan Sadır Caparov, yüzdelik 79,20 oyla cumhur reisi seçildi. Ülkede 10 Ocak’ta yapılan Anayasa referandumuyla mutluluk başkanlığı dümen sistemine geçilmesi yüzdelik 79,18 oy oranıyla ikrar edilirken acemi dümen yöntemini öngören Anayasa değişikliği düşüncesince 11 Nisan'da yapılan referandumda Kırgız halkı "Cumhurbaşkanlığı sistemi"ne geçilmesine dayanak noktası verdi. Öte taraftan 28 Kasım'daki genel seçimde ise 6 tümen barajı aşarak 90 sandalyeli meclise girmeye adalet kazandı.
- Portekiz'de 24 Ocak'ta 10'uncusu yapılan cumhur reisi seçimini, 2016'dan beri görevde bulunan Cumhurbaşkanı Marcelo Rebelo de Sousa kazandı. Ülkede dü senedir ekalliyet hükümetiyle iktidarda bulunan Sosyalist Partinin (PS) sunmuş bulunduğu ve reddedilen 2022 bütçesinin arkası sıra süregelen hükümet krizi kararı ise 30 Ocak 2022'de er genel seçime gidilecek.
- Kosova'da 14 Şubat'ta yapılan er genel seçimlerde en aşkın oyu yüzdelik 49,95 ile Kendin Karar Al Hareketi (VV) aldı. Mecliste yapılan oylamada, Vyosa Osmani ülkenin acemi cumhur reisi seçildi.
MART
- Hollanda'da 17 Mart'ta yapılan genel seçimleri 35 saylav çıkaran iare hükümetin başbakanı Mark Rutte liderliğindeki Özgürlük ve Demokrasi düşüncesince Halk Partisi (VVD) kazandı. Sigrid Kaag liderliğindeki koalisyon hükûmeti hükûmeti ortaklarından Demokratlar 66 (D66) da ikinci oldu.
- İsrail'de 23 Mart’ta yapılan er seçimde, Başbakan Netanyahu liderliğindeki Likud Partisi tarzı önde tamamladı. Ülkede derinlemesine devam eden koalisyon hükûmeti hükûmeti çabalarının arkası sıra Gelecek Var ve Yamina partilerinin öncülüğünde kurulan koalisyon hükûmeti hükûmeti hükümeti güvenoyu aldı. Netanyahu, 12 senedir sürdürdüğü vazifesini 14 Haziran'da halefi Naftali Bennett'e devretti.
NİSAN
- Doğu Afrika ülkesi Cibuti’de 9 Nisan'daki cumhur reisi seçimini bulunan Cumhurbaşkanı ve iktidardaki İlerleme düşüncesince Halk Hareketi (RPP) önderi İsmail Ömer Ciyle kazandı.
- Güney ABD ülkesi Ekvador'da, 11 Nisan'da yapılan mutluluk başkanı seçimini 2. turda sağcı namzet Guillermo Lasso kazandı. Fırsat Yaratan Siyasi Hareket (CREO) talibi Lasso, oyların yüzdelik 52,52'sini alarak Ekvador'un acemi mutluluk başkanı seçildi.
- Arnavutluk'ta 25 Nisan'da yapılan genel seçimlerde, Başbakan Edi Rama'nın genel başkanlığını icra ettiği Sosyalist Parti tarzı önde tamamladı. Sosyalist Parti, 140 sandalyeli mecliste 74 iskemle elde ederek üçüncü devirde iktidarda kalma hakkı kazandı.
MAYIS
- İngiltere'de 6 Mayıs'ta evcil seçimler yapılırken ayrımsız gündüz İskoçya'da da yasama kurulu seçimleri düzenlendi. İskoçya'daki tarzı ikinci birlikte istiklal referandumu lafı sağlayan İskoç Ulusal Partisi (SNP) kazandı.
- Peru'da mutluluk başkanı seçiminin ikinci turunda hür Peru Partisi talibi Pedro Castillo galip geldi. Muhalif partiler, Kongre'den "kalıcı ahlaki yetersizlik" ve "seçim kampanyası sürecinde sunulan paraları gayrikanuni biçimde kullanma" suçlamasıyla Castillo'nun görevden katılması talebinde bulunmuş oldu fakat Kongre bu talebi ikrar etmedi.
- Suriye'de Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararlarını hiçe sayan rejimin süsleyici adaylarla 26 Mayıs'ta planlı neymiş mutluluk başkanı seçimini Beşşar Esed'in kazanılmış bulunduğu anons edildi. Halkın yarısından fazlasının katılamadığı süsleyici mutluluk başkanı seçiminin sonuçları, arsıulusal maşer ve muhalifler kabilinden reaksiyon gösterilerek yasal görülmedi.
HAZİRAN
- Cezayir'de 12 Haziran'da yapılan genel seçimlerin galibi, 105 iskemle ile Ulusal Kurtuluş Cephesi (UKC) oldu, Eymen bin Abdurrahman liderliğinde acemi hükümet kuruldu. Öte taraftan 27 Kasım'da yapılan er evcil seçimlerde de değişmez sıfır geçmiş neticelere layıkıyla UKC sandıktan birlikte numara çıktı.
- İran'da 18 Haziran'da yapılan 13. cumhur reisi seçimlerinde tutucu namzet İbrahim Reisi, oyların yüzdelik 62'sini alarak 8. Cumhurbaşkanı oldu.
- Ermenistan'da 20 Haziran'da yapılan er yasama kurulu seçimlerinde başvekillik vazifesini iare sürdüren Nikol Paşinyan’ın "Sivil Sözleşme Partisi" oyların yüzdelik 53,91’ini alarak birlikte numara oldu. Seçimde, emektar Cumhurbaşkanı Robert Koçaryan'ın "Ermenistan İttifakı" yüzdelik 21,09 ve emektar Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan'ın desteklediği "Onurum Var İttifakı" yüzdelik 5,22 oyla parlamentoya girdi.
TEMMUZ-AĞUSTOS
- Moldova'da 11 Temmuz'da yapılan er yasama kurulu seçimini Cumhurbaşkanı Maya Sandu'nun Eylem ve Dayanışma Partisi (PAS) kazandı.
- Zambiya’da kasa sonuçlarının sertlik vakalarına biçim açacağı endişesi altında 12 Ağustos’ta planlı genel ve evcil seçimde, 59 yaşındaki emektar iş insanı Hakainde Hichilema acemi mutluluk başkanı oldu.
EYLÜL
- Fas’ta 8 Eylül’de yapılan genel geçimlerin galibi, 102 iskemle ile koalisyon hükûmeti hükûmeti ortağı Milli Bağımsızlar Birliği (RNI) oldu. Görevi sona aziz hükümet koalisyonunun önderi Adalet ve Kalkınma Partisi (PDJ) hayret birlikte biçimde mecliste cemaat bulunduğu sandalyelerinin yüzdelik 90'ından fazlasını kaybetti.
- Norveç'te 13 Eylül'de yapılan yasama kurulu seçimlerini İşçi Partisi önderi Jonas Gahr Stoere önderliğindeki sol blok kazandı. Sol blok, 8 senedir iktidarda bulunan Başbakan Erna Solberg başkanlığındaki biçim salim koalisyonunu yenilgiye uğrattı.
- Rusya'da 17-19 Eylül'de parlamentonun ast kanadı Duma düşüncesince yapılan saylav seçimlerinden Devlet Başkanı Putin’in partisi Birleşik Rusya, yüzdelik 49,85 oyla birlikte numara çıktı. Birleşik Rusya, 324 saylav çıkararak anayasayı değiştirecek çoğunluğa cemaat oldu.
- Kanada'da yapılan er genel seçimlerde ise Başbakan Justin Trudeau liderliğindeki Liberal Parti birlikte numara oldu. Parlamentosunda 156 iskemle ele geçiren Liberal Parti, birlikte tane başına kuvvet edinmek düşüncesince müstelzim 170 milletvekilliğini kazanamadığı düşüncesince ekalliyet hükümeti ihdas etmek düşüncesince bambaşka birlikte partinin desteğine gerekseme duyacak.
- Almanya'da 26 Eylül'de yapılan genel seçimlerde SDP oyların yüzdelik 25,7'sini alarak 2002'den sonraları geçmiş el sandıktan birlikte numara tümen çıktı. Yapılan koalisyon hükûmeti hükûmeti müzakereleri kararında SPD, Yeşiller ve FDP koalisyon hükûmeti hükûmeti protokolünde anlaştı. Ülkede 16 salname Merkel dönemi, Olaf Scholz'un acemi başvekil seçilmesiyle sona erdi.
EKİM
- 2 Ekim'de geçmiş el Şura Konseyi (parlamento) seçimlerine revan Körfez ülkesi Katar'da, 26'sı avrat edinmek kadar 234 aday, 45 sandalyeli divan düşüncesince yarıştı. Şura Meclisi üyeleri, ülkenin seçme geçmiş parlamentosunun başkanı olarak, 45 üyenin 37'sinin oyunu meydan Hasan bin Abdullah el-Ganim'i seçti. Milletvekillerinin 30'unu Katar halkı seçerken 15 üyeyi Emir atadı.
- Çekya'da ekimde yapılan genel seçimleri Sivil Demokrat Parti (ODS), TOP 09 ve Hristiyan Demokratlar Birliğinin (KDU-CSL) oluşturduğu Spolu (Birlikte) ittifakı kazandı.
- Japonya'da 49. fasıl Temsilciler Meclisini (Şuugiin) yakalamak düşüncesince yapılan seçimlerde, kuvvet ve anne ihtilaf değişmedi. Seçimi ele geçiren Liberal Demokrat Parti (LDP) Genel Başkanı Kişida Fumio ise baştan başvekil seçildi.
- 10 Ekim'de Irak'ta yapılan er genel seçimde Mukteda es-Sadr liderliğindeki Sadr Grubu 73, Eski Meclis Başkanı Muhammed Halbusi'nin Takaddum Partisi 37, emektar başbakanlardan Nuri el-Maliki liderliğindeki Kanun Devleti Koalisyonu 33 ve Mesut Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) 31 iskemle elde etti. Seçimin geçmiş neticeleri açıklandığında Sadr dışındaki Şii partiler neticelere itiraz ederek ayrımlı vilayetlerde bazısı sandıklardaki oyların baştan elle sayımını istem etmişti. Şii Fetih Koalisyonu'nun seçim sonuçlarının iptali düşüncesince açmış bulunduğu dava, erte görülecek.
- Özbekistan'da 24 Ekim'de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini oyların yüzdelik 80,12'sini alarak Liberal Demokrat Parti'den baştan namzet yayınlanan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev kazandı.
KASIM
- Orta ABD ülkesi Nikaragua'da 7 Kasım'da yapılan mutluluk başkanlığı seçimini, ülkeyi 14 yıldan beri akıcı başöğretmen Devlet Başkanı Daniel Ortega kazandı. ABD yönetimi, Nikaragua'da yapılan seçimleri "hileli" ve "demokrasiye aykırı" adına nitelendirdi. Amerikan Devletleri Örgütü (OAS), İspanya ve Avrupa Birliğinden (AB) yapılan açıklamalarda da seçimin inanılır bulunmadığı savunuldu. "Nikaragua'nın demokrasisine dokunca verdikleri" sebebi öne sürülerek Ortega'nın ABD'ye girişi yasaklandı.
- Arjantin'de 14 Kasım'da meydana gelen yasama kurulu seçimlerinde, emektar Devlet Başkanı Mauricio Macri'nin liderliğini icra ettiği karşı Değişim düşüncesince Birlikte (Juntos) ittifakının senatör adayları oyların yüzdelik 46,88'ini saylav adayları yüzdelik 42,13'ünü aldı. Peronizmin mümessili Herkesin Cephesi (Todos) ittifakı ise demokrasinin baştan nesir edilmiş bulunduğu 1983'ten beri Senatoda üstünlüğü yitirmiş oldu.
- Venezuela'da 21 Kasım'da yapılan diyalekt ve evcil seçimlerin kazananı, ülkedeki 23 eyaletten 20'sinden zaferle ayrılan Devlet Başkanı Nicolas Maduro'nun partisi oldu. Büyük Vatansever Kutup (Gran Polo Patriotico) ittifakı adına seçimlere giren kuvvet Venezuela Birleşik Sosyalist Partisi (PSUV), başkaca kesinleşen 335 şehremaneti başkanlığının 205'ini kazandı.
- Şili'de ise seçmenler, ülkeyi 2022-2026 devrinde yönetecek mutluluk başkanını yakalamak düşüncesince sandığa gitti fakat uğur boncuğu namzet yüzdelik 50 barajına ulaşamadı. 19 Aralık'ta ikinci el yapılan mutluluk başkanlığı seçimlerinde, 35 yaşındaki sol görüşlü Gabriel Boric ülkenin acemi ve ayrımsız sürede "en gailesiz mutluluk başkanı" oldu.
- Bulgaristan'daki cumhur reisi ve er yasama kurulu seçiminin ikinci turunda Cumhurbaşkanı Rumen Radev galip geldi. Ülkede, parlamentoda anabolizma bulan 4 siyasal tümen ortada koalisyon hükûmeti hükûmeti hükümetinin kurulması düşüncesince uzlaşma imzalandı.
- Başkanlık ve yasama kurulu seçimlerinin 24 Aralık'ta yapılmasına değişmeyen sunulan Libya'da da Libya Başkanlık Konseyi dü seçimin de senkronik yapılması dair kararlı. Türkiye, seçime hazırlanmakta bulunan Libya'yı herhangi birlikte koşulda desteklemeye bitmeme ediyor.
