İstanbul
Dünya ekonomileri, bitkin başladığı 2021 senesinde en iri imtihanı düşüt ürem ve yükselen pahalılık karşısında verdi. Kovid-19'un ekonomilerde yarattığı bu tahribatı bertaraf etmek neredeyse güzeşte sene üstün dereceli düzeyde finansal ve akçasal desteklere başvuran ülkeler, evvel çeyrekte herhangi müşterek ne derece aşıların yaygınlaşmasıyla şen müşterek soluk alsa da salgında ortaya çıkan acemi varyantlar sonrası baştan ek baskıcı tedbirlere başvurdu. Bu durum, tarz bankalarının 2020'de devreye almış bulunduğu sponsor mal politikalarını evvel çeyrek süresince sürdürmelerini yanı esna getirdi.
Bu dönemde, Amerika Merkez Bankası (Fed) siyaset faizini değiştirmeyerek 0-0,25 aralığında bırakırken, istihdam ve pahalılık hedefleri sağlanana derece dünya malı alımlarının bitmeme edeceği yönlendirmesini korudu. Bununla baş başa mart ayında ABD'de pahalılık beklentilerindeki fıldır yükseliş, Fed'in mal politikasında er müşterek sıkılaşma ihtimali tartışmalarını başlattı. Bu evolüsyon sonrası ABD'nin 10 salname tahrifat faizleri 1 Mart'ta yüzdelik 1,7760 ile senenin en erdemli seviyesini gördü. Mali tarafta ise hanuman ayında göreve süregelen Amerika Başkanı Joe Biden, mart nihayetinde Kovid-19 salgınının etkileriyle uğraş kapsamında 1,9 trilyon dolarlık kazançlı dayanak paketini onayladı.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) tarafında hâlâ "güvercin" müşterek tonun bilgili bulunduğu evvel çeyrekte, nema oranları ve Pandemi Acil Alım Programı (PEPP) büyüklüğünde değişikliğe gidilmezken çelimsiz vadede kazançlı belirsizliklerin bitmeme etmesi zımnında kâffesi araçlarla lazım ayarlamaların yapılabileceği mesajıyla piyasalara inanma verildi.
Asya'da ise Japonya Merkez Bankası'nın (BoJ) mal politikasını hâlâ da esnetecek kararlar almış bulunduğu görüldü. Banka, mart ayındaki toplantısında Eylül 2016'dan sonraları evvel kere mal politikasını şümullü müşterek biçimde değerlendirerek mutluluk tahvili getirilerine müteveccih gaye izole bant aralığını genişletti.
Öte taraftan Amerikan borsasında, toplumsal iletişim araçları platformu Reddit üstünden örgütlenen müşterek takım önemsiz yatırımcının alımlarıyla videoteyp dubara satıcısı GameStop'ın hâlâ evvela 17 dolar yöresinde seyreden kayar fiyatı 483 dolara derece çıktı. Küçük yatırımcıların müşterek araya gelmiş şekilde Wall Street devlerine gönül rahatlığı savaşı adına tarihe güzeşte olayın ayrıksı kayar senetlerine de sıçrayabileceği endişeleri piyasalarda volatiliteyi artırdı.
Yurt süresince Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) şubatta mecburi yanıt rakamlarını 200 temel benek artırmasının ardından, mart ayında da önden yüklemeli nema artırımına gitti. Banka, pahalılık görünümü üstünde oluşan üst cepheli riskler zımnında siyaset faizini yüzdelik 17'den yüzdelik 19'a yükseltti. Mart ayının nihayetinde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile TCMB Başkanı Naci Ağbal görevinden alınarak, hesabına Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu atandı.
Tüm dünyada enflasyonda yükselişin sayılara yansıyarak tedirginlikleri artırdığı evvel çeyrekte, ürem tarafında ise devletlerin 2020 bilançosu muhtemelen oldu. Amerika ekonomisinin yüzdelik 3,5 küçülerek 1946'dan beri en biçimsiz performansını kaydettiği 2020'de, Avrupa Birliği (AB) ekonomisi de yüzdelik 6,4 daraldı. Bu devirde Çin yüzdelik 2,3 ve Türkiye yüzdelik 1,8 büyüyerek G20'nin en güzel başarım yayınlayan dü ekonomisi oldu. Açıklanan veriler sonrası arsıulusal kasıntı ve firmaların Türkiye'ye bağlı ürem beklentilerini üst cepheli rötuşlu etmiş bulunduğu görüldü.
Borsa İstanbul AŞ'nin kayar endüstrisi açım seansında kaide değişikliğine gittiği evvel çeyrekte, BIST 100 endeksi hanuman ve önemsiz ay aylarında yataya DOĞRU müşterek tempo izlemesinin arkası esna martta yüzdelik 5,4 bedel kaybetti. Endeks nihayetinde evvel çeyreği yüzdelik 5,8 düşüşle 1.391,73 puandan tamamladı. Yıla 7,43 seviyelerinden süregelen dolar/TL ise evvel çeyrekte yüzdelik 11'e DOĞRU bedel kazanarak mart ayını 8,2489'dan kapattı.
Yatırımcıların tahrifat sanayisine yönelmesi ile altının ons fiyatında evvel çeyrekte yüzdelik 10,2'lik kaba müşterek düşme yaşanırken, ayrımsız süreçte yerleşme süresince gr. kalburüstü yüzdelik 0,3'lük bedel kaybıyla 452,6 liraya geriledi. Türkiye'de derinlemesine vadeli tahrifat faizleri ise yıla başladığı yüzdelik 12,9 seviyelerinden yükselişe geçerek mart nihayetinde yüzdelik 18,86'ya çıktı.
Yılın ikinci çeyreği bakımından baştan ivme ele geçiren acemi yüz koronavirüs (Kovid-19) hadise sayıları ve değişinim endişeleri, salgının gidişatına ve ekonomilere müteveccih belirsizlikleri artırdı. Rekor düzeyde finansal ve akçasal teşviklerin bitmeme etmiş bulunduğu ve nice ülkede kısıtlamaların baştan devreye alındığı bu süreçte, pahalılık beklentilerindeki yükselişin sürmesi ise tarz bankalarını köşeye sıkıştırdı.
Fed'in faizlerde ve mal politikasında değişikliğe gitmediği ikinci çeyrekte, Fed Açık Piyasa Komitesi (FOMC) yetkililerinin lafla yönlendirmeleri ise enflasyondaki yükselişin "geçici mi sürekli mı?" bulunduğu ait düşünce ayrılığını ortaya koydu. Söz konusu ayrışma, bankanın dünya malı alımlarının azaltılması (tapering) periyodunun ne devir başlatılacağına ilişikli tartışmaların mayıs kocaoğlan tutanaklarına yansıması ile sonuçlanırken, nihayetinde mal politikalarında normalleşmenin evvel sinyali de mevdu oldu. Tutanakların arkası esna Fed Başkanı Jerome Powell'ın, "faiz artırımlarının tapering periyodunun tamamlandıktan sonraları gerçekleşeceği" yönlendirmesi yatırımcılara şen müşterek soluk aldırsa da Amerika Hazine Bakanı Janet Yellen'ın ekonominin çok ısınmasını mâni olmak düşüncesince oranlarının az buçuk artarak çoğalması gerekebileceğini belirtmesi ile riziko algısı baştan yükseldi.
Bu süreçte açıklayan verilerin kazançlı toparlanmayı konfirmasyon etmesi riziko iştahını desteklerken, toptan ekonomiye bağlı 2021 yılı ürem tahminini Uluslararası Para Fonu (IMF) yüzdelik 5,5'ten yüzdelik 6'ya, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) yüzdelik 5,6'dan yüzdelik 5,8'e ve Dünya Bankası yüzdelik 4'ten yüzdelik 5,6'ya yükseltti. Açıklanan evvel çeyrek ürem sayıları ise kazançlı toparlanmanın devletler ortada ayrıştığını gösterdi. İlk çeyrekte Amerika ekonomisi yüzdelik 6,4 büyürken, Avro Bölgesi ekonomileri yüzdelik 1,8 ve İngiliz ekonomisi yüzdelik 1,5 küçüldü.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) tarafında ikinci çeyrek süresince faizlerde ve Pandemi Acil Varlık Alım Programı'nda (PEPP) değişikliğe gidilmezken, enflasyonun sonuç devirde yükseldiği, fakat ekonomide dört dörtlük toparlanma sağlanana derece teşviklere sonuç verilmeyeceği vurgulandı.
Asya'da ise Japonya Merkez Bankası (BoJ), faizlerde ve mal politikasında değişikliğe gitmemesine rağmak salgının etkilerine gönül rahatlığı finansman desteği sağlamış bulunduğu hususi programının süresini 6 ay uzattı ve hava değişikliğiyle uğraş düşüncesince acemi müşterek kaynak terazi programı açıkladı. Öte taraftan bankanın projeksiyonları enflasyonun 2023 finansal senesinde yüzdelik 1 olacağını ortaya koyarak, 8 senedir BoJ Başkanlığı vazifesini yürüteç Haruhiko Kuroda'nın ultra salpa mal politikalarına rağmak 10 salname devir diliminde yüzdelik 2'lik pahalılık hedefini tutturamayacağına ayraç etti.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafında ise ikinci çeyrekte siyaset faizi yüzdelik 19 düzeyinde korunurken, Çin Merkez Bankası (PBoC) ile 30 Mayıs 2019'da imzalanan düet mal takası (swap) anlaşması 35,1 bilyon teklik ve 23 bilyon Çin yuanı artırılarak toplanmış 46 bilyon teklik ve 35 bilyon Çin yuanına çıkarıldı.
Söz konusu gelişmelerle Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksi, nisanda yüzdelik 0,44 ve mayısta yüzdelik 1,62 yükselmesinin arkası esna haziranda yüzdelik 4,5 geriledi. Endeks böylece, ikinci çeyreği yüzdelik 2,54 bedel kaybıyla 1.356,34 puandan tamamladı. Dolar/TL ise 7,98-8,81 bandında seyrettiği ikinci çeyreği eski çeyreğe nazaran yüzdelik 5,6 artışla 8,7086'dan kapattı.
ABD'nin 10 salname tahrifat faizleri ikinci çeyrekte düşme trendine girerek yüzdelik 1,75 seviyelerinden yüzdelik 1,35'e derece gerilerken, Türkiye'de derinlemesine vadeli tahrifat faizleri yüzdelik 17 sınırına derece indi. Altının ons fiyatı ise april ve mayıs aylarında sırayla yüzdelik 3,6 ve yüzdelik 7,8 yükselmesinin arkası esna haziranda Fed'in normalleşme periyodunu münakaşaya açmasıyla yüzdelik 7,2 gerileyerek kazançlarının iri müşterek tarafını arka verdi ve ikinci çeyreği 1.770,44 dolardan tamamladı. Aynı süreçte yerleşme süresince gr. altının fiyatı ise kurdaki yükselişin etkisiyle yüzdelik 9,5'lik artışla 495,7 liradan kapandı.
Dünya genelinde hadise sayılarının temmuzda sonuç ayların en erdemli seviyelerine çıkması salgında dördüncü dalavere endişelerini güçlendirirken, nice ülkede acemi kısıtlamaların gündeme gelmesi toptan piyasalar üstünde bası yarattı. Diğer taraftan besin ve erke fiyatlarındaki artım zımnında enflasyonun beklenenden hâlâ derinlemesine müşterek müddet erdemli seviyelerini koruyacağı yönündeki görüşler ciddiyet kazandı. Açıklanan veriler de erdemli pahalılık endişelerini destekledi.
Bu dönemde, ABD'de pahalılık haziranda yüzdelik 5,4 ile 13 senenin en erdemli artışını kaydetti. Almanya'da ise temmuzda yüzdelik 3,8 bulunan salname enflasyon, ağustosta yüzdelik 3,9'a çıkarak Aralık 1993'ten beri en erdemli seviyeyi gördü. İngiltere'de ağustosta yüzdelik 3,2 ile 9 senenin en erdemli seviyesine vasıl enflasyon, Avro Bölgesi'nde yüzdelik 3'le sonuç 10 senenin zirvesinde gerçekleşti.
Tüm bunlara Çinli taşınmazlar firması Evergrande'nin dü tahrifat faizi ödemesini gerçekleştirememesi ve erke krizinin toptan kazançlı aktiviteye bağlı beklentileri zararlı etkilemesi eklenince, toptan riziko algısı zararlı etkilendi. Bu gelişmelerle dünyanın önde mevrut şehir borsalarında orak ayı ve ağustos ayında yaşanmış bulunan yükseliş, eylülde yerini düşüşe bıraktı. Söz konusu ayda borsalar ABD'de averaj yüzdelik 5'e yakın, Avrupa'da yüzdelik 2'nin üstünde bedel kaybetti.
Merkez bankaları cephesinde, Amerika Merkez Bankası (Fed), siyaset faizinde ve dünya malı alımlarında değişikliğe gitmediği üçüncü çeyrekte, mal politikasının çalışan uygulanması ve derneşik meydan işleyişini beslemek düşüncesince 2 acemi ürem programı açıkladı. Sözle yönlendirmeler kapsamında ise Fed Başkanı Jerome Powell'ın Jackson Hole toplantısında meydana getirdiği konuşmada, istihdam piyasasındaki toparlanmanın bitmeme etmesi yerinde dünya malı alımlarının azaltılmasına (tapering) bu sene başlanabileceğini, nema artırımı ait canı tez davranılmayacağını belirtmesi öne çıktı. Böylece tapering periyodunun bu sene süresince başlamış olacağı sinyali mevdu oldu.
Avrupa Merkez Bankası (ECB) tarafında ikinci çeyrek süresince nema oranları ve Pandemi Acil Varlık Alım Programı'nın (PEPP) toplanmış büyüklüğünde değişikliğe gidilmezken, tahrifat alımlarının sonuç dü çeyreğe gereğince hâlâ düşüt çabucak olabildiği duyuruldu. Banka ayrıca, nema oranlarına bağlı lafla yönlendirmesinde değişikliğe giderken, PEPP kapsamındaki alımların açıklık ayında ele alınacağı sinyalini verdi.
Japonya ve Çin tarz bankaları tarafında ise mal politikalarında davranışlarında ölçülü ve dengeli duruşun ikinci çeyrekte bitmeme etmiş bulunduğu görüldü.
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), eylülde 16 ayın arkası esna evvel kere nema indirimine değişik siyaset faizini 100 temel puanlık azalttı ve yüzdelik 18'e çekti. Banka, bahis konusu kararın mal politikasının etkileyebildiği arzu unsurları, atom çekirdeği pahalılık gelişimleri ve sunma şoklarının yarattığı etkilerin ayrıştırılmasına müteveccih analizlerin değerlendirilerek alındığını bildirdi. Aynı ay süresince Türk lirası mecburi karşılıkların döviz cinsinden kasılma edilmesi olanağı maksimum oranını yüzdelik 10'dan sıfıra çekici TCMB, döviz cinsinden mevduat/katılım fonuna muteber mecburi yanıt rakamlarını ise kâffesi mehil dilimlerinde 200 temel benek artırdı. Banka ayrıca, Güney Kore Merkez Bankası'yla da 17,5 bilyon vahdet (2,3 trilyon Güney Kore wonu) swap anlaşması imzaladı.
Uluslararası kasıntı ve şirketler üçüncü çeyrekte Türkiye'ye bağlı ürem beklentilerini müşterek kere hâlâ üst cepheli rötuşlu ederken, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK), geniş ihtiyati tedbirler kapsamında itibar kartlarında taksitlendirme sürelerini kuyum, möble ve elektrikli yük alımlarında 3'er ay, anahtar alımlarında itibar mehil sınırlarını sonuncu satmaca değerlerine gereğince 12'şer ay indirdi.
Öte taraftan BDDK, april ayında yürürlüğe giren yönetmeliği kapsamında artırım finansman faaliyeti yürüteç fakat koşulları sağlamayan 21 firmanın uyum taleplerinin reddine ve tasfiyelerine, 6'sının uyum periyodunun bitmeme ettirilmesine, 8'inin ise azimkâr tasfiyeye yönlendirilmesine değişmeyen verildiğini duyurdu.
Söz konusu gelişmelerle Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksi, temmuzda yüzdelik 2,70 ve ağustosta yüzdelik 5,68 yükselmesinin arkası esna eylülde yüzdelik 4,46 geriledi. Endeks böylece, üçüncü çeyreği yüzdelik 3,69 bedel hasılatıyla 1.406,39 puandan tamamladı. Dolar/TL ise 8,26-8,96 bandında seyrettiği üçüncü çeyreği eski çeyreğe nazaran yüzdelik 2,1 artışla 8,8902'den kapattı.
ABD'nin 10 salname tahrifat faizleri üçüncü çeyreğe düşüşle başlamasının arkası esna ağustos ve ilkgüz aylarındaki yükselişi ile baştan 1,60 seviyelerini imtihan ederken, Türkiye'de derinlemesine vadeli tahrifat faizleri üçüncü çeyreği yüzdelik 18,5 düzeyinden kapattı. Altının ons fiyatı ise girdap müşterek tempo izlediği üçüncü çeyreği eski çeyreğe nazaran yüzdelik 0,8'lik azalışla 1.757,10 dolardan tamamladı. Aynı süreçte yerleşme süresince gr. altının fiyatı ise yüzdelik 1,3 artışla 502,2 liradan kapandı.
Salgında 5. dalavere endişelerinin Omicron varyantı ile yükseldiği senenin sonuç çeyreğinde Asya ve Avrupa'da kalan olaylar karşısında nice şehir baskıcı tedbirlere baştan başvurdu. Yeni varyanta gönül rahatlığı aşıların etkinliğinin sorgulandığı bu süreçte, kazançlı belirsizliklerin artarak çoğalması ile tarz bankalarının müşterek müddet hâlâ sponsor duruşu sürdüreceği beklentileri gündeme geldi. Buna rağmak enflasyondaki yükselişin beklenenden hâlâ derinlemesine süreceğine bağlı görüşlerin ciddiyet kazanmasıyla birtakımı tarz bankalarının düzen bağı mal politikalarına devir periyodunu hızlandırdığı, nice ülkede faizlerin artırıldığı görüldü.
Bu süreçte Amerika Merkez Bankası (Fed) Mart 2020'de devreye almış bulunduğu dünya malı alıntı programını kısıntı (tapering) periyodunu başlatırken, kasımda 15 bilyon dolar adına açıklamış bulunduğu azaltım hızını aralıkta 30 bilyon dolara yükseltti. Banka ayrıca, doğacak sene minimum 3 nema artırımına gidileceği sinyalini verdi. Fed'in arkası esna İngiltere Merkez Bankası (BoE) da kalan Omicron olayları ve sıkılaştırılan müstevli tedbirlerine rağmak enflasyondaki yükseliş karşısında Ağustos 2018'den beri evvel kere nema artırımına gitti ve siyaset faizini şaşırtı müşterek biçimde 15 temel benek artırarak yüzdelik 0,25'e çıkardı.
Bu devirde Avrupa Merkez Bankası (ECB) ise nema oranlarında değişikliğe gitmezken, Pandemi Acil Varlık Alım Programı'nın (PEPP) Mart 2022'de sona ereceğini konfirmasyon etti. Fed ve BoE'nin delice tutumunun tersine güvercin müşterek vakfe sergileyen ECB'nin değişmeyen metninde, Kovid-19 salgınıyla ait zararlı şoklara gönül rahatlığı icabında PEPP kapsamında kesin dünya malı alımlarına baştan başlanacağı mesajı verildi.
ECB'nin yanı esna Japonya Merkez Bankası (BoJ) da salpa mal politikasına bitmeme ederek müstevli zamanında devreye almış bulunduğu önemsiz ve ılımlı ölçekli firmalara finansman desteğinin süresini 6 ay uzattı. Çin Merkez Bankası (PBoC) da Nisan 2020'den beri evvel kere nema indirimine giderek, siyaset faizi adına temel tahsil edilen itibar nema oranını 5 temel benek azalttı ve yüzdelik 3,80'e çekti. Banka bu süreçte, sektöre mecburi yanıt adımı ile 1,2 trilyon Çin yuanı akışkanlık enjekte etti. Çin'de sonuç çeyrekte taşınmazlar şirketleri Evergrande ve Kaisa vadesi mevrut borçlarını ödeyemeyerek temerrüde düşerken, ayrışık sektörlerde namus borcu yöneltme endişeleri kayar piyasalarını baskıladı.
Yurt süresince ise senenin sonuç çeyreğinde erdemli ürem ve düşüt akan açığın önceliklendirildiği acemi tutum modeline geçirilirken, envestisman ve istihdamın desteklenmesi neredeyse nema iskonto sürecine girildi. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), eylüldeki 100 temel puanlık nema indiriminin arkası esna sonuç çeyrekte siyaset faizini toplamda 400 temel benek hâlâ düşürdü. Banka, sonuç toplantısında eğreti faktörlerin eder artışları üstünde oluşturduğu eğreti etkilerin anıştırma etmiş bulunduğu alanın kullanımının tamamlandığını, tahsil edilen kararların yansımalarının 2022'nin evvel çeyreğinde strateji edileceğini bildirdi. TCMB ayrıca, döviz kurlarında tanıdık gayrisıhhi eder oluşumları zımnında 2014'ten sonraları evvel kere sektöre satış anlamında direkt dahil etti ve ahir günlerde bu yönteme 4 kere hâlâ başvurdu.
Kasım ayında yükselişi yüzdelik 42,6'yı bulan dolar/TL'nin açıklık ayında da üst cepheli hareketine bitmeme ederek 18,3674 ile zirvesini görmesinin ardından, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın ekonomiye bağlı motivasyon ve acemi araçları duyurması ile düzeyde kaba düşme yaşandı. "Kur Korumalı TL Vadeli Mevduat" ürünü detaylarının muhtemelen olmasıyla dolar/TL 11,1234 seviyelerine derece gerilerken, nihayetinde saatler süresince yüzdelik 40'a DOĞRU düşme kaydetti.
Kurdaki cereyan karşısında, geceli gündüzlü 14 devir süresince yükselen ve haftalık bazda 10 haftayı hasılatla kapatan Borsa İstanbul'da BIST 100 endeksinde de oynaklık arttı. Bu kapsamda ekimde yüzdelik 8,22 ve kasımda yüzdelik 18,9 yükselen BIST 100 endeksi, aralıkta 2.406,89 puanla üstün dereceli seviyeyi görmesinin arkası esna kaba düşüşe geçti ve 3 iş gününde toplamda yüzdelik 21,7 bedel kaybetti. Borsadaki kaba düşme karşısında BIST 50 endeksindeki paylarda, açığa satışta "yukarı aşama kuralı" uygulanırken, Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası'nda (VİOP) döviz kontratlarında eder limiti değişikliğine gidildi.
Son çeyrekte yatırımcı sayısının herhangi müşterek güzeşte devir saklı yazı mal piyasalarında da arttığı görülürken, teşrinisani ayında 69 bin doların üstüne çıkarak senenin zirvesini gören Bitcoin'in fiyatı aralıkta 43 bin doların dibine indi.
ABD'nin 10 salname tahrifat faizleri sonuç çeyreğe yükselişle başlamasına rağmak aralıkta yüzdelik 1,34 seviyelerine derece gerilerken, bu zamanda Türkiye'de derinlemesine vadeli tahrifat faizleri yüzdelik 24 sınırına derece yükseldi. Altının ons fiyatı ise evvel teşrin aslında 21 Aralık'a derece güzeşte müddette yüzdelik 1,8 bedel kaybederek 1.788 dolara geriledi. Yurt süresince gr. altının fiyatı sonuç çeyrekte zamanı zirvesini 1.059 liraya taşırken, toplamda yüzdelik 44,7'lik bedel ateşçi ile 21 Aralık bakımından 726,9 teklik oldu.
