Paris
Fransa 23 Aralık'ta Resmi Gazete'de piyasaya sürülen Kültür Bakanlığı kararnamesiyle, 1 Kasım 1954-31 Aralık 1966 devrinde Cezayir Savaşı bağlamında Fransız koloni yönetimine müteveccih işlenen tamamı eylemlere müteallik davaların arşivlerinin kamuoyuna açıldığını duyurdu.
Kararnamede, bu belgelerin adli ve kolluk soruşturmalarını ihtiva ettiği anlatım edildi. Bunların ulusal, denizaşırı ulusal, vilayet, polis, Savunma Bakanlığı ile Avrupa ve Dışişleri Bakanlığı arşivlerinde tutulan belgeleri kapsadığı kaydedildi.
Arşivlerin 75 yıldan evvela açılması gündemde değilken, Fransa Kültür Bakanı Roselyne Bachelot, 10 Aralık'ta meydana getirdiği açıklamada, Cezayir'de 1954-1962'deki harpte kolluk ve jandarmanın adli soruşturmalarıyla ilgilendiren arşivleri tamlanan tarihten 15 sene evvela açacaklarını söyledi.
Cezayir çeşidinden ise şu anne denli resmi müşterek izah yapılmadı.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron'un Cezayir tarihinin gerçeklere mebni olmadığını, Fransa'ya hasımlık üstünde nesir edildiğini öne sürmesi ve Osmanlının ülkedeki hakimiyetini "sömürge" kendisine tanımlamasının peşi sıra müşterek süredir bozuk seyreden dü iklim ilişkilerine, tahsil edilen bu sonuç "arşiv kararının" elbette yansıyacağı ise alçalma konusu.
Fransa'nın bahis konusu kararını "olumlu müşterek adım", "propaganda" yahut "manipülasyon" halinde değerlendiren uzmanlar, Paris yönetiminin arşiv meselesini, kesim ve edisyon düşüncesince kullandığını, bunun meşkûk müşterek aşama bulunduğunu belirtiyor.
Olumlu müşterek aşama mı, yaymaca mı?
Cezayirli müverrih Amir Rahile, AA muhabirine meydana getirdiği açıklamada, Fransa'nın attığı bu adımın "olumlu müşterek adım" ve "propaganda" kendisine dü halde okunabileceğini belirtti.
Fransa'nın Cezayir ile ilişkilerin bozulması sonra bozuk vaziyetlere kanıt bulunduğunu ve bunun iklim ortamında yansımaları bulunduğunu anlatım fail Rahile, "Açıklamaları Fransa Kültür Bakanı yaptı. Oysa Macron'un yapmasını beklerdim." dedi.
"Fransız tarafının arşivlerin açılmasına bağlı açıklamaları müspet kendisine değerlendirilebilir. Bu karar, evvel defa mevzuyla ilgili, Cezayir'de açıkça müşterek siyasal kâm olduğunun işaretlerini veriyor." diyen Rahile, Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun'un anlatım etmiş olduğu "Cezayir iradesinin" meyvesini verdiğini ve Fransa'yı ülkenin talebine müspet ivaz vermeye gönderme ettiğini söyledi.
"Ancak tetik de edinmek lazım. Daha evvela Fransa'nın Cezayir'in talebine ivaz verdiğini on paralık duymadık. Bunun zamanı ve siyasal bağlamında okunması gerek." niteleyerek mütekellim Rahile, Fransa'nın Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin eşiğinde bulunduğunu ve ne devir seçme seçimi müşterek gidiş bahis konusu olsa Cezayir'e "güvence" muhtevalı mesajlar verdiğini fakat sonra eskiye döndüğünü anlatım etti.
Fransa arşiv meselesini kesim ve edisyon düşüncesince kullanıyor
Cezayirli emektar Milletvekili Kemal Bilarabi de arşiv ve öteki hukuk meselesinin, bağımsızlığın kazanmış olduğu 1962'den beri gündemde mevcut resmi müşterek istem bulunduğunu belirtti.
Fransız sömürgeciliğini kusur sayan müşterek eskiden kanun tasarısının sahibi Bilarabi, şunları kaydetti:
"Fransa'nın arşiv açıklaması, müşterek defa henüz Cezayir'e erişme girişimidir. Cezayirlilerin duygularıyla oynanmasını ikrar etmiyoruz. Fransa, ne devir Cumhurbaşkanlığı seçimleri kabil müşterek lazıme olsa, Cezayir'e eko uyandıran konuşmalarla yaklaşmaya çalışıyor. Fransa bu dosyayı şu yada bu halde çıkarlarına görev fail müşterek edisyon uzlaştırıcı kendisine kullanıyor."
Fransa'nın yaptığının, yönlendirme olduğunu, arşivleri açım niyeti bulunmadığını kail Bilarabi, arşivlerin çabucak Cezayir Bağımsızlık Savaşı sürecini değil, 1830-1962 yıllarındaki tamamı koloni sürecini kapsadığını aktardı.
"Arşivler, Fransız istihbaratının ve polisinin elinde. Bu sebepten dolayı Fransız rejiminin, onu Macron'un ve Cezayirlilerin eline vermesi dayanıklı mümkün değil." diyen Bilarabi, Fransa'nın arşiv meselesini, kesim ve edisyon düşüncesince kullandığını kaydetti.
Şüpheli adım
Cezayir Ulusal Hareketi tarihini inceleyici araştırı merkezinin emektar müdürü Cemal Yahyavi, "Fransa, illet bambaşka müşterek kurumun değil de ilkin adli ve kolluk anket arşivlerini açım sonucu aldı? Bu arşivler, müşterek ferdin azap altında rastgele şeyi söyleyebileceği sorgulama süreçlerinin tutanaklarını ve raporlarını içeriyor." dedi.
Fransızların bu adımının Cezayir'e maruz müşterek ödün olmadığını, "Fransa'nın medeniyetin deposu olduğu" düşüncesiyle yetişen toy döl düşüncesince bellek savaşını iktisap girişimi bulunduğunu kaydeden Yahyavi, "Ayrıca, Fransız istihbaratının elinden geçmiş olduğu değişmez bulunan bu belgelerin müşterek değişikliğe naşir tutulmadığına ki garanti verebilir?" ifadesini kullandı.
