İran basınında arazi meydan habere göre, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Başkanı Rafael Mariano Gross'nin Tahran ziyareti sonrası İran Atom Enerjisi Kurumu ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) kuma deklerasyon yayınlayarak üç esas mevzuda anlaştıklarını duyurdu. İran Atom Enerjisi Kurumu ile UAEA ortada varılan geçim kapsamında Tahran yönetimi Ajans'a nükleer tesislerinde fahri namına daha çok teftiş ve doğrulamaya müsaade verecek. Ayrıca Ajans ile İran ortada gerilime illet bulunan ve uranyum parçacıkları belirleme edilen üç nükleer tesis dair Tahran yönetimi daha çok iş donanmasına müheyya bulunduğunu duyurdu.
Ajans ile İran ortada "ortak iş birliği" ve "diyaloğun sürdürülmesi" çağrısının yapıldığı bildiride, "Sürdürülen diyalog ve teşrikimesai Ajans ile İran ortada daha serbest şümullü anlaşmaların doğmasını sağlayacaktır" ifadesi kullanıldı. İran ile Ajans arasındaki ilişkilerin teşrikimesai ruhuyla ve "Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşmasının Ek Protokolleri" kapsamında bitmeme edeceği vurgulanan bildiride, "Ek Protokollere ilişkin kalmış şekilde İran'ın verdiği taahhütler ve Ajansın belirlediği kurallara uyma ederek teşrikimesai ruhuyla münasebat sürdürülmeye bitmeme edilecek" ifadeleri kullanıldı. İran'ın uranyum parçacıkları belirleme edilen nükleer tesislerdeki "denetimi ve iş birliğine" işaret edilen bildiride, "Tahran yönetimi ek protokoller kapsamında bahis konusu üç tesiste Ajans ile iş donanmasına ve bilgelik paylaşımına hazırdır" ifadesi kullanıldı. Bildiride, nükleer tesislerdeki teftiş ve konfirmasyon işlemlerini artırmayı üstenme fail Tahran yönetimi, "Ajans ile daha çok iş birliği" vurgusu yaptı. Bildiride, "Gönüllü namına Ajans'a nükleer tesislerde daha çok teftiş ve konfirmasyon işlemleri yapılmasına müsaade veriyoruz. Bu mevzuda yöntemin ne olabileceği Tahran'da Ajans ile İranlı bilirkişi heyetler ortada yapılacak uran görüşmeler kararında belirlenecek" ifadeleri kullanıldı.
İran'da yüzdelik 83,7'ye vasıl saflıkta uranyum parçacıklarının tespiti
UAEA'nın Yönetim Kurulu üyesi ülkelerle herhangi eş 3 ayda eş paylaşmış olduğu İran'ın nükleer faaliyetlerini ele meydan ve 28 Şubat'ta medyaya yansıyan raporda, Ajans denetçilerinin 21 Ocak'ta İran'ın arazi altı tesisi Fordo'da IR-6 santrifüjünden tahsil edilen numunelerin yüzdelik 83,7'ye vasıl saflıkta parçacıklar içerdiğini belirleme etmiş olduğu belirtilmişti.
İran'ın üç nükleer tesisinde daha önceleri açıklanmamış uranyum parçacıklarının belirleme edilmesi Ajans ile İran ortada huzursuzluğa illet olmuştu. UAEA Yönetim Kurulu, 8 Haziran 2022 tarihinde İran'ın nükleer tesisler erinç UAEA'nın arzu etmiş olduğu cevapları karşılayamamış olması ve Tahran yönetiminden mevrut açıklamaların ehliyetsiz bulunması nedeni öne sürülerek İran'a erinç değişmeyen almıştı.
Tahran yönetimi 9 Haziran 2022 tarihinde tahsil edilen karara reaksiyon olarak, Ajansın İran'ın nükleer programını murakabe etmek gibi kullandığı alıcı sistemleri ve türlü ekipmanları kaldırmaya başladığını duyurmuştu.
Aynur Sena Çabuk
