Bağdat
Dünya Bankası verilerine göre, gelirinin yüzdelik 90'ı petrole ait 40 milyon sözü geçen Irak, su ihtiyacının iri bölümünü Dicle ve Fırat nehirlerinden karşılıyor.
Ancak İran'ın başta yazları Irak'a müteveccih su akışını durdurması, kısmını değiştirmesi ve baraj inşaları Irak'ta hayatı negatif etkiliyor ve halkın tepkisine illet oluyor.
İran'a müteveccih protestolar
Irak'ta 2018'in yazları sıcaklığın 50 dereceyi geçmiş olduğu güneydeki Basra'da sokaklara dökülen halk, suyu kestiği düşüncesince İran yönetimini gıcırtı etmişti. Bazı raporlara göre, İran topraklarından Irak’a cari murdar ve tuzlu sular da zirai bölgelerde yıkımlara defa açmış ve nice fellah vatanlarını bırakıp Basra şehir merkezine barhana kılmak mecburiyetinde kalmıştı. İran'dan meydana gelen su kesintileri sabık yazları da Irak'taki Dicle ve Fırat nehirlerinde su düzeyinin gözle görülmektedir halde azalmasına illet olmuştu.
Irak'ın maruz kalmış olduğu su kesintilerinden doğudaki Diyala halkı da ağırbaşlı açıdan etkileniyor. Tarım ve hayvancılıkla uğraşan Diyala vilayetinin su ihtiyacının tamamına yakını İran'a bağlı.
İran'ın uyguladığı su kesintilerinden Irak'ta etkilenen ortak gayrı semt de kuzeydeki Süleymaniye vilayetinde toprak meydan Derbendihan ve Dokan Barajı. İran, arada ortak buraya mevrut su miktarını da kısıntı dolayısıyla gidiyor. Bu sebeple devir kurnaz buralardaki su seviyesinde yüzdelik 70'lere vasıl eksilme oluyor.
Özellikle yazları ortaya çıkan bu sorun hem Irak merkezi yönetimini bununla beraber Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'ni (IKBY) güç halde bırakıyor.
İran'daki Zagros Dağları'ndan doğan sular Irak’ta Dicle Nehri’ne katılıyor. Bu kaynakların en mühimleri kuzeyden güneye akıllıca sırası ile Küçük Zap, Diyala, Karkeh ve Karun Nehirleri. Bunların haricinde da gene bu kollara eklenmiş bulunan nice önemsiz taraf dizi film bulunuyor.
Bu kollardan birisi bulunan ve Diyala Nehri’ne eklenmiş bulunan Vind Nehri yazları İran çeşidinden kesintiye maruz kalıyor. Her sene haziran ayında süregelen ve ekim-kasıma derece bitmeme fail bu kesintiler zımnında Diyala’ya ilişkin Hanekin ilçesi ve gayrı yerler zirai bölgelerde ağırbaşlı sorun yaşıyor. Bu mesail zirai istihsal kaybı ve çölleşme tehlikesini de birlikte getiriyor.
İran başkaca Irak’ın anne su yatağı bulunan Dicle Nehri’ne eklenmiş bulunan ve İran’da doğan taraf dallar üstünde koyu ortak baraj inşasına başladı. Böylece İran'ın başta yazları Irak’a revan suları ya ağız ağıza yahut iri miktarda kesmesi, doğrusu ağırbaşlı ortak su sorunu canlı Irak’ta su problemininin tedricen derinleşmesine defa açtı.
- Irak, İran'ı arsıulusal mahkemeye çekmek istiyor
Irak Su Kaynakları Bakanı Mehdi Reşid Hamdani, hâlâ eskiden meydana getirdiği ortak açıklamada, İran'ı, Fırat ve Dicle nehirlerinin birleşmesi ile oluşan Şatt-ül Arap Nehri suyunun paylaşılmasını öngören 13 Haziran 1975 günlü Cezayir Anlaşması'na dönmeye çağırmıştı. Iraklı Bakan, İran'ın su kısmını değiştirmesini de eleştirmiş ve bunun arsıulusal sözleşmelere karşıt bulunduğunu belirtmişti.
Hamdani, sabık ilkgüz ayında da Irak resmi mutluluk televizyonuna meydana getirdiği açıklamada, "Dışişleri Bakanlığımız, İran'ı arsıulusal mahkemelerde yakınma kılmak düşüncesince mukteza işlemleri tamamlamaya çalışıyor." ifadelerini kullanmıştı.
Bu arada Irak ortamında İran'ın su yönetimine dirlik siyasal birliğin olmaması da dikkati çekiyor. İran'a benzeyen Şii siyasal ve silahlı gruplar, hükümetin İran'a dirlik kelimesiz kalmasını istiyor ve bu yönde bası uyguladıkları tabir ediliyor. Ancak Irak'ın su yönetimindeki başarısızlıkları da probleminin ortak ayrıksı sebebi adına öne çıkıyor.
Saddam döneminden artan barajlar
Dicle ve Fırat nehirleri üstünde ayrışık amaçlarla makbul barajlar var. Dicle Nehri üstünde 1986'da faaliyete geçirilen Musul Barajı, Irak'ın en ehemmiyetli su yatağı olma niteliğine sahip.
Ayrıca Dicle Nehri üzerinde; Dokan, Derbendihan, Adhaim, Beduha, Dibis, Hemrin, Kut, Samara, Elvend ve Duhok Barajları da bulunuyor.
Fırat Nehri üstünde toprak meydan ve gene 1986'da düz yazı edilen Hadise Barajı da bu bölgedeki en iri baraj adına biliniyor. Nehir üstündeki gayrı barajlar da Hirdiye, Ramadi ve Felluce.
Sözü edilen ve şu anda Irak'ın su ihtiyacını karşılayan barajların elden bütünü Irak'ın yatık önderi Saddam Hüseyin yahut ondan eskiden zamanlarda düz yazı edildi. Irak'ta 2003 Amerika işgalinden sonraları inşasına değişmeyen maruz fakat daha tamamlanmayan barajlar da mevcut.
İki ırmak üstünde düz yazı edilen barajların çoğunda çıtırbom enfrastrüktür ve bakımsızlıktan ötürü çarpıcılık üretimi aşırı kısıtlanmış ve bu barajlar yalnızca su sübvansiyon vazifesinde kullanılıyor. Bu sebeple Irak, İran kabilinden bitişik ülkelerden çarpıcılık ithal ediyor yahut değişik yöntemlerle çarpıcılık ihtiyacını karşılamaya çalışıyor.
Eski Irak Su Kaynakları Bakanı Hasan Cenabi'ye göre, Irak'taki Dicle Nehri'nin su kaynağının yüzdelik 18'i İran'dan geliyor. Irak'a İran'dan mevrut salname su miktarı ise kestirmece 70 bilyon metreküp. Bu da Irak'ın su ihtiyacının yüzdelik 35'ine bedel geliyor.
Irak ile İran ortada sınırların baştan çizilmesi ve su yönetimi dair 13 Haziran 1975'te Cezayir Anlaşması imzalanmıştı. Saddam Hüseyin yönetimi İran'da Humeyni'nin iktidara gelmesiyle bu anlaşmayı lağvettiğini duyurmuştu. Ancak Irak'ın emektar cumhurbaşkanlarından Celal Talabani, bahis konusu anlaşmanın lağvedilmediğini açıklamıştı.
Mevcut Irak yönetimi ise anlaşmanın kimi maddelerini baştan ayarlamak istese de İran buna yanaşmıyor ve bunun düşüncesince masaya oturmayı reddediyor.
