Madrid
İspanya tarihinin en ateş aylı sayfaları bulunan iç harp ve zorba Franco diyetinde herhangi ortak dü taraftan da (cumhuriyetçiler ve milliyetçiler) 200 bine DOĞRU can yaşamını kaybederken, bunların ortada cumhuriyetçilerden kestirmece 130 bin can kurşuna dizilmişti.
Tarihsel Belleği Kurtarma Derneği (ARMH) adıyla çalışkanlık yayınlayan sivil polis polis maşer örgütü, 2000 senesinde başlatmış bulunduğu ve bu vakte derece Leon, Burgos, Avila, Toledo, Sevilya, Valladolid üzere 30'dan ortak tomar şehirde şişman mezarları açım girişimini sürdürüyor.
Son namına Guadalajara site mezarlığında, 1940'ta kurşuna dizilerek öldürülenlerden 26 ferdin gömük bulunduğu ortak şişman mezarda hafriyat başlatan ARMH, çağ yüzüne çıkardığı insanoğlu kalıntılarının kimliklerini belirleme ettikten sonradan ailelerine tasdik etmeyi hedefliyor.
"Mağdur aileler, katiyen içsel ve maddesel hasarlarının karşılığını almadı"
AA muhabirine mütekellim ARMH Başkan Yardımcısı Marco Gonzalez, şunları söyledi:
"Bugüne derece İspanya'da Franco dönemiyle bağlılık tek muhakeme olmadı. Mağdur aileler, katiyen içsel ve maddesel hasarlarının karşılığını almadı. Mağdur ailelerin şahıs başlarına eskiden yaşadıkları dramı onarmaya çalışmaları, bununla ilgilenecek tek resmi ofisin bulunmaması ve hoppadak sivil polis polis maşer örgütlerine başvurmaları baş döndürücü üzücü."
İlk işlerinin 16 Ekim 1936'da azap gören ve öldürülüp tarz kenarında ortak şişman mezara bırakılan cumhuriyetperver 13 sivilin kemiklerini boşaltmak bulunduğunu özetleyen Gonzalez, şöyleki bitmeme etti:
"Dernek namına şimdiye derece 230 şişman mezarı açtık. 1600 ferdin kimliğini kalıntılarından belirleme ederek bunları ailelerine tasdik ettik. Ama bizim yaptığımız zorba Franco sürecinin denizinde hoppadak ortak damla. Binlerce kaybolma insanoğlu var. Sorun, bu tip işlemleri ortak derneğe bırakmak. Bunu yapması müstelzim devlettir. Bu ailelerin yaralarını lahana sarması mesuliyeti devlete aittir."
Gonzalez, kıygın ailelerin başvuracağı tek resmi kasıntı olmadığını, ruhsal dayanaklık etmek fark alamadıklarını vurgulayarak "Devlet elindeki olanakları kullanmalı. Arşivler, laboratuvarlar, kalıtım bilimi ve DNA bankaları bu kıygın ailelerin olanaklarına sunulmalı. Bizim yaptığımız hoppadak fahri uzmanlarla kazılar ve analizler yapmış olup ortak biçimde acının dinmesine asistan olmak. Asıl dava devlette." diyerek konuştu.
"İspanyol devleti bizlere bulunan içsel borcunu tek biçimde ödemedi"
Mağdur ailelerden bir tanesi bulunan ve hem dedesini bununla birlikte kuzenini kaybeden Maria Angeles Ortega Gonzalo da "Kayıp bulunan karı üyelerimizin cesetlerinin bulunması bizim açımızdan en azından ortak iç rahatlama. Ama tamamı kayıplarımızı çıkartamıyoruz. Dedem ayrıksı ortak mezarlıkta ve çıkartılamıyor." diyerek konuştu.
Gonzalo, İspanyol devletinin kendilerine bulunan içsel borcunu tek biçimde ödemediğini belirterek şu ifadeleri kullandı:
"Bu derneğin (ARMH) bitirdikleri ile devletin bitirdikleri kıyaslanamaz. Çünkü devletin icra ettiği sıfır, tek şey. Bu bap İspanya'da hala tabu. Bu mevzuyla bağlılık toplumda konuştuğunuzda da sözde asırlar evvela yaşanmış, şu anda tek kalıntısı gömgök ortak obje gibi. Devletin icra ettiği da aynısı. Biz derinlemesine senelerdir demokratlık ile yönetiliyoruz lakin bu mevzuya hala yapışık yok. Çok can sıkıcı ortak obje lakin böyle. Örneğin, Almanya'da Nazi zamanında olanlar ile burada olanlar alçak fevk bire ortak lakin burada tek obje yapılmadı. Bu alışılagelen ortak obje değil."
Tek arzusunun adaletin yerini bulması bulunduğunu vurgulayan Gonzalo, "Benim dedem ve kuzenim muharebeye katılmadı. Onları öldürdüler zira evlatları muharebeye katıldı. Fransa'ya uzaklaşmak istediler lakin yapamadılar. Onları kimin yakınma ettiği, kimlerin kurşuna dizdiği biliniyor lakin bunlar çağ ışığına çıkartılmıyor. Biz konuşunca da bizlere 'provokatör' diyorlar. Burada (Guadalajara) baş döndürücü ortak tomar kurşuna dizilen oldu. Çok özlem ortak şey." diyerek konuştu.
Diğer taraftan Portekiz'den fahri namına mevrut ve insanoğlu kalıntılarını çözümleme ederek kıygın ailelerin yakınlarının kimliklerinin belirleme edilmesine asistan bulunan Antropolog Flavia Teixeira da "İlk el hakeza ortak yerde fariza yapıyorum. Benim düşüncesince de iri ortak deneyim ve bu ailelere asistan olabilmek ortak onur." dedi.
Tarihi Bellek Yasası
İspanya'da 2007'de zamanın sol hükümeti "Tarihi Bellek Yasası" adıyla iç harp ve zorba Franco dönemlerinin izlerini silmeyi amaçlayan ve mağdurlara dayanaklık etmek vermeyi öngören evvela siyasal adımı atmıştı. Bu yasayla ülkede, zorba Franco sürecini övgücü tamamı figürler kaldırılmış, o çağa bağlılık sokaklara sunulan esame değiştirilmişti.
Bu kanun sebebiyle zorba Franco'nun kalıntıları da 24 Ekim 2019'da Valle de los Caidos anlı şanlı abide mezardan çıkartılıp, Madrid civarlarındaki karı mezarlığına taşınmıştı.
Ülkedeki bulunan sol ortak yönetim hükümeti de "Demokratik Bellek" adıyla emektar yasayı daha da geliştiren ortak kanun tasarısını Bakanlar Kurulunda bildirme yazar Meclise göndermişti. Ancak koalisyona haricen dayanaklık etmek verici Katalan ve Bask ayrılıkçı siyasal partilerin metni ehliyetsiz bulması ve muhalefetteki esen partilerin ağız ağıza erinç çıkması zımnında tasarının oylanması daha Genel Kurula getirilemedi.
