Madrid
İspanya tarihinin en ateş gebe sayfaları bulunan iç harp ve zorba Franco diyetinde herhangi müşterek dü taraftan da (cumhuriyetçiler ve milliyetçiler) 200 bine andıran can yaşamını kaybederken, bunların ortada cumhuriyetçilerden tahminî 130 bin can kurşuna dizilmişti.
Tarihsel Belleği Kurtarma Derneği (ARMH) adıyla çalışkanlık yayınlayan çıplak maşer örgütü, 2000 senesinde başlatmış bulunduğu ve bu vakte denli Leon, Burgos, Avila, Toledo, Sevilya, Valladolid kabilinden 30'dan müşterek tomar şehirde şişko mezarları açılış girişimini sürdürüyor.
Son kendisine Guadalajara şehir mezarlığında, 1940'ta kurşuna dizilerek öldürülenlerden 26 ferdin gömük bulunduğu müşterek şişko mezarda hafriyat başlatan ARMH, devir yüzüne çıkardığı insanoğlu kalıntılarının kimliklerini belirleme ettikten sonradan ailelerine tasdik etmeyi hedefliyor.
"Mağdur aileler, katiyen içsel ve maddesel hasarlarının karşılığını almadı"
AA muhabirine mütekellim ARMH Başkan Yardımcısı Marco Gonzalez, şunları söyledi:
"Bugüne denli İspanya'da Franco dönemiyle dayalı tek muhakeme olmadı. Mağdur aileler, katiyen içsel ve maddesel hasarlarının karşılığını almadı. Mağdur ailelerin öz başlarına eskiden yaşadıkları dramı onarmaya çalışmaları, bununla ilgilenecek tek resmi ofisin bulunmaması ve hoppadak çıplak maşer örgütlerine başvurmaları aşırı üzücü."
İlk işlerinin 16 Ekim 1936'da azap gören ve öldürülüp tarz kenarında müşterek şişko mezara bırakılan cumhuriyetperver 13 sivilin kemiklerini boşaltmak bulunduğunu özetleyen Gonzalez, şu biçimde bitmeme etti:
"Dernek kendisine şimdiye denli 230 şişko mezarı açtık. 1600 ferdin kimliğini kalıntılarından belirleme ederek bunları ailelerine tasdik ettik. Ama bizim yaptığımız zorba Franco periyodunun denizinde hoppadak müşterek damla. Binlerce kaybolma insanoğlu var. Sorun, bu tip işlemleri müşterek derneğe bırakmak. Bunu yapması müstelzim devlettir. Bu ailelerin yaralarını lahana sarması mesuliyeti devlete aittir."
Gonzalez, kıygın ailelerin başvuracağı tek resmi büyüklenme olmadığını, ruh bilimsel dayanaklık etmek üstelik alamadıklarını vurgulayarak "Devlet elindeki olanakları kullanmalı. Arşivler, laboratuvarlar, kalıtım bilimi ve DNA bankaları bu kıygın ailelerin olanaklarına sunulmalı. Bizim yaptığımız hoppadak fahri uzmanlarla kazılar ve analizler yapmış olup müşterek biçimde acının dinmesine araştırma görevlisi olmak. Asıl dava devlette." diyerek konuştu.
"İspanyol devleti bizlere bulunan içsel borcunu tek biçimde ödemedi"
Mağdur ailelerden birisi bulunan ve hem dedesini bununla beraber kuzenini kaybeden Maria Angeles Ortega Gonzalo da "Kayıp bulunan fasile üyelerimizin cesetlerinin bulunması bizim açımızdan en azından müşterek iç rahatlama. Ama hepsi kayıplarımızı çıkartamıyoruz. Dedem apayrı müşterek mezarlıkta ve çıkartılamıyor." diyerek konuştu.
Gonzalo, İspanyol devletinin kendilerine bulunan içsel borcunu tek biçimde ödemediğini belirterek şu ifadeleri kullandı:
"Bu derneğin (ARMH) icra ettikleri ile devletin icra ettikleri kıyaslanamaz. Çünkü devletin icra ettiği sıfır, tek şey. Bu özellik İspanya'da hala tabu. Bu mevzuyla dayalı toplumda konuştuğunuzda da güya asırlar ilkin yaşanmış, şu anda tek kalıntısı tor müşterek bilinçlilik gibi. Devletin icra ettiği da aynısı. Biz etraflıca senelerdir demokratlık ile yönetiliyoruz ancak bu mevzuya hala raci yok. Çok can sıkıcı müşterek bilinçlilik ancak böyle. Örneğin, Almanya'da Nazi devrinde olanlar ile burada olanlar aşağılık fevk bire müşterek ancak burada tek bilinçlilik yapılmadı. Bu alışılagelen müşterek bilinçlilik değil."
Tek tutkusunun adaletin yerini bulması bulunduğunu vurgulayan Gonzalo, "Benim dedem ve kuzenim harbe katılmadı. Onları öldürdüler zira evlatları harbe katıldı. Fransa'ya uzaklaşmak istediler ancak yapamadılar. Onları kimin yakınma ettiği, kimlerin kurşuna dizdiği biliniyor ancak bunlar devir ışığına çıkartılmıyor. Biz konuşunca da bizlere 'provokatör' diyorlar. Burada (Guadalajara) aşırı müşterek tomar kurşuna dizilen oldu. Çok heyecan müşterek şey." diyerek konuştu.
Diğer taraftan Portekiz'den fahri kendisine mevrut ve insanoğlu kalıntılarını çözümleme ederek kıygın ailelerin yakınlarının kimliklerinin belirleme edilmesine araştırma görevlisi bulunan Antropolog Flavia Teixeira da "İlk el hakeza müşterek yerde fariza yapıyorum. Benim düşüncesince de şişman müşterek deneyim ve bu ailelere araştırma görevlisi olabilmek müşterek onur." dedi.
Tarihi Bellek Yasası
İspanya'da 2007'de zamanın sol hükümeti "Tarihi Bellek Yasası" adıyla iç harp ve zorba Franco dönemlerinin izlerini silmeyi amaçlayan ve mağdurlara dayanaklık etmek vermeyi öngören önceki siyasal adımı atmıştı. Bu yasayla ülkede, zorba Franco sürecini övgücü hepsi figürler kaldırılmış, o çağa ilgilendiren sokaklara maruz esame değiştirilmişti.
Bu kanun sebebiyle zorba Franco'nun kalıntıları da 24 Ekim 2019'da Valle de los Caidos anlı şanlı abide mezardan çıkartılıp, Madrid civarlarındaki fasile mezarlığına taşınmıştı.
Ülkedeki bulunan sol koalisyon hükûmeti hükûmeti hükümeti de "Demokratik Bellek" adıyla emektar yasayı hâlâ da geliştiren müşterek kanun tasarısını Bakanlar Kurulunda onama yazar Meclise göndermişti. Ancak koalisyona haricen dayanaklık etmek sağlayan Katalan ve Bask ayrılıkçı siyasal partilerin metni çıtırbom bulması ve muhalefetteki iyi partilerin ağız ağıza gönül rahatlığı çıkması zımnında tasarının oylanması hâlâ Genel Kurula getirilemedi.
