Bakü
Azerbaycan hükümeti, 2. Karabağ Savaşı'nın bittiği 10 Kasım 2020'den itibaren tek saat kaybeden alanda çalışmalara başladı. İşgal çağında 30 sene süresince Ermenilerce yıkma edilen ve süreduran bırakılan, müşterek sene evvela de hararetli çatışmaların yaşandığı bölge, bundan sonradan "akıllı şehir" ve "akıllı köy" konseptli iskân birimlerinin, havalimanlarının ve yolların mensur edildiği, ekincilik alanlarının ekilmeye başlandığı müşterek semt durumuna geldi.
İşgalden kurtarılan bölgeler, aradan güzeşte müşterek yılda hararetli çalışmaların yapıldığı iri müşterek şantiyeyi andırıyor. Bir sene evvela bölgenin emektar yollarında akıntı fail tanklar bundan sonradan yerlerini iş makineleri ve kamyonlara bırakmış durumda. Bir yandan acemi enfrastrüktür ve üstyapı projelerinin temeli atılırken öteki yandan yapımı tamamlanan planlar hizmete giriyor.
Bölgede yaşama geçirilen önceki iri proje ise Fuzuli Uluslararası Havalimanı oldu. Temeli 14 Ocak 2021'de Cumhurbaşkanı İlham Aliyev çeşidinden atık hava meydanı en efdal arsıulusal standartlara akıllıca namına 8 ayda mensur edildi. "Karabağ'ın dünyaya oluşturulan kapısı" namına vasıflandırılan havalimanının açılışı Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katılımıyla 26 Ekim'de yapıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Fuzuli Uluslararası Havalimanı'na nazil önceki talih başkanı oldu.
Yıl içinde temeli atık Zengilan ve Laçın havalimanlarında da prodüksiyon emek harcamaları sürüyor.
Göçmenlerin yurtlarına dönmesi ve Karabağ'da yaşamın yeninden canlanması, Azerbaycan hükümetinin öncelikleri ortada arsa alıyor.
Azerbaycan'da, göçmenlerin dede yurtlarına kan dolaşımı süreci bulunan "Büyük Dönüş" düşüncesince meydana getirilen ameliyat şahsen Cumhurbaşkanı Aliyev'in emir ve denetimleriyle yaşama geçiriliyor. İşgalden kurtarılan alanların imarı düşüncesince 2021 talih bütçesinden 2,2 bilyon manat (1,29 bilyon dolar) ayrıldı. Bu tutar yetmezse talih ek tahsisat ayıracak.
Bölgedeki kâffesi iskân birimleri nehiy çağında ağız ağıza yıkma edilmiş bulunduğu düşüncesince yurt ve kentlerin baştan mensur edilmesi gerekiyor. Azerbaycan yönetimi site bazında önceki namına Ağdam'ın baştan kurulmasını planlıyor. İşgal çağında "hayalet kent" durumuna dönüşen ve "Kafkasya'nın Hiroşiması" halinde vasıflandırılan Ağdam'ın master planı hazırlandı ve prodüksiyon emek harcamaları başladı. Ağdam, kısaca 3 sene sonradan 50 binden çok ferdin yaşayacağı çağcıl müşterek site olacak.
Savaş derhal sonra önceki iskan Zengilan'daki 'Akıllı köy'de olacak
Hükümet, karye bazında ise önceki namına Zengilan'ın Ağalı köyünü iskana açmayı hedefliyor. "Akıllı köy" konseptiyle baştan yapılandırılan Ağalı köyünde 200 bağımsız ev mensur ediliyor. Alternatif erke kaynaklarının, ekolojik sıtma ve kurnaz aydınlatma sistemleri ile mensur edilen köyün sene böylece tamamlanması, 2022 başlarında ise önceki sakinlerinin köye yerleşmesi hedefleniyor.
"Akıllı köy"ün çabucak yanı başlangıcında ise Türk ve Azerbaycanlı yatırımcılarca ekincilik parkı projesi başlatıldı. Cumhurbaşkanları Erdoğan ve Aliyev çeşidinden temeli atık Dost Agropark Akıllı Tarım Kampüsü'nde çağcıl teknolojilerle ekincilik faaliyetleri gerçekleştirilecek.
Ekin alanları, seralar, kocabaş efsanevi çiftliği ve ürün bahçelerinin arsa alacağı ekincilik parkının kâffesi etapları tamamlandığında 500 insana istihdam sağlanması ve 100 milyon doların üzerinde müşterek envestisman ekosistemi oluşturulması hedefleniyor.
20 bin hektar düzlük mayınlardan temizlendi
İşgalden kurtarılan alanlarda imarın önündeki en iri bariyer Ermenilerin döşediği mayınlar. Bölgede, Ermenilerce döşenen yüzbinlerce mayın bulunduğu kestirim ediliyor.
2. Karabağ Savaşı'nın bittiği 10 Kasım 2020'den bugüne derece kısaca 20 bin hektar düzlük mayın tasfiye uzmanlarınca tarandı. İşgalden kurtarılan alanlarda Ermenistan ordusunun döşediği kısaca 50 bin mayın ve patlamamış cephane ruhsuz duruma getirildi.
Kurtarılan yerler 30 sene sonradan baştan Azerbaycan'ın enerjisiyle aydınlandı
Azerbaycan hükümeti, kurtarılan yerlere çarpıcılık yansıtmak düşüncesince çalışmalara şimdi harp bitmeme ederken başladı. Ülkenin çarpıcılık iletiminden mesul kurumu Azernerji, sene içinde Laçın'ın Gülebird köyündeki emektar çarpıcılık santralini vasıtasız geçirerek meşgul duruma getirdi. Açılışı 14 Şubat 2021'de meydana getirilen santral, işgalden kurtarılan alanlarda harp derhal sonra faaliyete güzeşte önceki çatı oldu.
Zorlu toprak ve kaba hava koşullarına karşın Fuzuli'deki Şükürbeyli transformatör merkezinden Şuşa'ya 75 kilometrelik konveksiyon hattı mensur edildi. Bu hattın yapımı 73 devir sürerken Şuşa'da acemi transformatör merkezi mensur edilerek hizmete girdi.
İşgalden kurtarılan Cebrayıl, Fuzuli, Zengilan, Gubadlı ve Kelbecer'de de transformatör merkezleri mensur edilerek faaliyete başladı. Şükürbeyli transformatör merkezinden Zengilan'a mayınlı alanlardan, dağlık ve arızalı arazilerden güzeşte 110 kilometrelik, Daşkesen'den Kelbecer'e kırıcı kayalıklardan ve Murovdağ'dan güzeşte 70 kilometrelik güzergâh çekildi.
İşgalden kurtarılan Sukavuşan nahiyesinde 2 önemsiz ölçekli su çarpıcılık santrali tamamlanarak hizmete girdi, Kelbecer'de mensur edilen benzeşim santralci ise bitirilmek üzere.
Ağdam ilinde 2 transformatör merkezi mensur edilmekte ve buraya 35 kilometrelik çarpıcılık hattı döşeniyor. Hem hattın bununla müşterek transformatör merkezlerinin benzeyen günlerde faaliyete geçmesi bekleniliyor.
Elektrik hattı döşenen bölgelere, hatla beraberce fiber gözlükçü genel ağ hattı da çekildi.
Bölge acemi yollarla örülüyor
Azerbaycan, kurtarılan alanların kâffesi istikametlerinde acemi karayolları mensur ediyor.
Azerbaycan ordusunun Şuşa'yı idare etmek düşüncesince dağlık ve ormanlık alanlardan strateji etmiş bulunduğu güzergahta mensur edilen ve "Zafer yolu" niteleyerek adlandırılan 101,5 kilometrelik karayolu tamamlandı ve faaliyete geçti. Fuzuli'den Şuşa'ya uzanan ikinci yolda ise imal emek harcamaları sürüyor.
Toğanalı-Kelbecer, Kelbecer-Laçın, Hudaferin-Laçın, Şükürbeyli-Hadrut, Fuzuli-Hadrut, Berde-Ağdam, Ağdam-Fuzuli, Naftalan-Talış ve Zengezur Koridoru'nun müşterek parçasını oluşturacak Horadiz-Ağbend istikametinde sefer emek harcamaları sürüyor.
Yapımı tamamlanan ve devam eden karayollarının bütün uzunluğu 723 kilometre. Kelbecer ve Laçın illeri dahilinde de bütün uzunluğu 584 kilometre olacak yöntemler mensur ediliyor. Bölgedeki esas karayollarının 2025'e derece tamamlanması hedefleniyor. İşgalden kurtarılan alanlarda mensur edilen tünellerin bütün uzunluğu ise 62 kilometre. Yol imalinde 13 binden çok iştirakçi çalışıyor.
