Lefkoşa
Rumların 21 Aralık 1963'te Kıbrıs Türklerine dirlik başlatmış yer aldığı silahlı saldırılar Kanlı Noel kendisine adlandırılırken, bu saldırılar, Ada'daki toplumlar arası çatışmaların başlangıcı oldu.
Kıbrıs'ta, 16 Ağustos 1960'ta Rumların ve Türklerin ortaklığını asal düzlük "Kıbrıs Cumhuriyeti" çalışarak kuruldu.
Cumhuriyetin anayasası Kıbrıs Türklerinin politik haklarını garanti dibine alıyordu fakat bu iştirak müşterek tomar derinliğine sürmedi ve Rumlar, tabanca diretmesiyle Kıbrıs Türklerini yönetimden uzaklaştırdı.
Kıbrıs'ta 1960-1963 dönemi, Kıbrıs Cumhuriyeti'nin hukuken var yer aldığı çevrim olmakla birlikte, Ada'da mesail bitmeme etti. Rumlar başlangıçtan itibaren, Türk ve Rum ortaklığında kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti'ne inanmamışlar, kurulan düzeni Enosis (Kıbrıs'ın Yunanistan'a bağlanması) düşüncesince müşterek sıçrama tahtası kendisine görmüşlerdi.
Daha sonradan Türkler, bası ve tabanca diretmesiyle cumhuriyetten dışlandı. Rumlar, Ada'daki Türkleri, Enosis (Kıbrıs'ın Yunanistan'a bağlanması) hedeflerinin önündeki bariyer kendisine görüyordu.
Bu hedefle 21 Aralık 1963'te Akritas ismi maruz ve Türklerin Ada'dan namevcut edilmesini hedefleyen plan, Rum çeteler kabilinden uygulanmaya başladı.
Lefkoşa'nın Tahtakale semtinde 20 Aralık 1963 gecesi arabalarına oluşturulan hınç neticesinde Kıbrıs Türkü Zeki Halil ve Cemaliye Emirali martir edildi.
Rumların evvel saldırılarında arı Lefkoşa'da 92 Türk öldürüldü, 146 insan ise yaralandı.
Rum yıldırı örgütü EOKA'cı militanlar evvel iri katliamını, Lefkoşa'da olan Ayvasıl köyündeki Kıbrıs Türklerine dirlik 23 Aralık 1963'te gerçekleştirdi. Bu köyde köle tahsil edilen 21 Kıbrıs Türkü, elleri bağlandıktan sonradan katledildi ve şişko mezara gömüldü.
Rum çeteleri, 24 Aralık 1963'te Lefkoşa'nın Kumsal bölgesindeki saldırılarına bitmeme ederken, Kıbrıs'taki Türk Alayı'nda hekim kendisine fariza karşıcı Binbaşı Nihat İlhan'ın benzeri ile 3 çocuğunu da vahşicesine katletti.
Binbaşı İlhan'ın evinin banyo küvetinde benzeri Mürüvet İlhan ve evlatları Murat, Kutsi ile Hakan, ölmüş kendisine bulundu. Bu fenomen tarihe "Kumsal Katliamı" yahut "Banyo Katliamı" kendisine geçerken, baskının yapıldığı ev henüz sonradan Barbarlık Müzesi adıyla ziyarete açıldı.
Barbarlık Müzesi'nin restorasyonun emekleri şu anda TİKA kabilinden yürütülüyor.
Olaylarda saldırıya uğrayan 103 Türk köyü boşaltılmak durumunda kalırken, Kıbrıs'ta 1963'te başlayıp 1964'te de bitmeme fail vakalarda 364 Türk martir oldu.
Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi, Ada'ya Barış Gücü sevk neticesinde aldı ve evvel BM Barış Gücü (BMBG) 14 Mart 1964 tarihinde Ada'ya geldi. Ancak BMBG'nin Ada'ya gelmesi de Rumların, Türklere müteveccih saldırılarının önüne geçemedi.
Rumlar 6 Ağustos 1964 tarihinde darülfünun öğrencileri ile Erenköylü mücahitlerin savunduğu Erenköy'e EOKA önderi Yeoryos Grivas komutasındaki kuvvetlerle saldırıya geçti.
Yüzbaşı Cengiz Topel martir edildi
Erenköy'ü arkalamak düşüncesince çaktırmadan alana mevrut öğrenci, baytar ve öğretmenden oluşan 500'e andıran Türk mücahidi, halkın indinde dulda aldı. Rumların bu ağırbaşlı saldırıları Erenköy'deki direnişi kıramadı.
Rumların Erenköy çevresindeki kuşatmasını sona erdiren ise Türk Hava Kuvvetleri'nin gerçekleştirdiği uyarma uçuşları oldu.
Bu harpler esnasında Yüzbaşı Cengiz Topel'in kullandığı F100F jeti, yerden vurma alarak düşürüldü.
Paraşütle atlamayı başaran Topel, indirilmiş yer aldığı Rum köyü civarlarında köle alındı. Rumlar kabilinden işkenceyle maktul Yüzbaşı Topel, Cumhuriyet sürecinin evvel iklim kıtal şehidi oldu.
Müdahaleden sonradan Türklere müteveccih saldırılar azalmakla baş başa bulundukları alanlarda soyutlama edilip herhangi müşterek muhtelif haklarından yoksun bırakılarak namevcut edilmelerine girişildi.
Bu gestalt 15 Kasım 1967 evveliyatına denli sürdü. 15 Kasım 1967 tarihinde Grivas komutasındaki Rum ve Yunan birlikleri Geçitkale'ye saldırarak kırım yaptı, 20'den müşterek tomar Türk öldürüldü.
Türkleri silahla namevcut edemeyeceğini anlayan Makarios, 1967-1974 devrinde Türklere hesaplı ve içtimai baskılar uygulayarak Ada'dan göçe yasaklama ve bu suretle dejenere ika politikasını uygulamaya başladı.
Kıbrıs'ta 1963-1974 dönemi, Kıbrıs Türkleri düşüncesince kan, gözyaşı, katliam, şişko gömüt ve huruç kendisine tarihe geçti. Kıbrıs Türkleri 11 sene idame eden bu biberli çağda adanın yüzdelik 3'üne sıkıştırıldı.
EOKA personelleri arasındaki düşünüm ayrılıkları, Türkiye'nin müdahalesinden akıl fail ve Kıbrıs Türklerini hesaplı yoldan bitirmeyi dileyen Rum önder Makarios ve henüz aceleci semere alınmasını talip emektar cuntacılardan oluşan EOKA-B personellerinin dirlik karşıya gelmesine etmen oldu.
Yunan Cuntası 1974'te Kıbrıs'ta vuruş yaptı
EOKA önderi Nikos Sampson, Yunan cuntasının yardımıyla 15 Temmuz 1974'te Kıbrıs'ı Yunanistan'a düğümlemek amacıyla Makarios'a dirlik vuruş yapmış oldu ve iktidarı ele geçirdi.
Bu darbeyle Kıbrıs'ın egemenliğine ve arazi bütünlüğüne kastedilmiş oldu.
Türkiye, darbenin arkası sıra 1960 Garanti Antlaşması gereği evvel etapta diplomatik girişimleri önceledi.
Bu noktada 17-18 Temmuz 1974'te Türkiye ile İngiltere arasında, darbenin arkası sıra atılabilecek adımlara müteveccih Londra'da görüşmeler de yapıldı.
İstişarelere güvenceci büyüklük kendisine Yunanistan da çağırma edildi fakat Yunanistan'daki cunta yönetimi görüşmelere katılmadı.
Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit ile İngiltere Dışişleri Bakanı James Callaghan arasındaki görüşmelerde İngiltere'ye kuma dahil teklifinde bulunuldu.
20 Temmuz Barış Harekatı gerçekleşti
Dönemin Başbakanı Ecevit ve Yardımcısı Necmettin Erbakan, İngiltere'nin negatif yanıt vermesi üzerine, garantörlük hakkını kullanarak ve Ada'daki Türklerin güvenliğini de dikkate alarak 20 Temmuz 1974'te Kıbrıs Barış Harekatı'nın başlaması kararını aldı.
Harekat, dünyaya Ecevit'in icra ettiği tarihi, "Biz esasen kıtal düşüncesince değil, sulh düşüncesince ve arı Türklere değil, Rumlara da sulh gelmek düşüncesince Ada'ya gidiyoruz." açıklamasıyla duyuruldu.
Barış harekatıyla Kıbrıs'ın Yunanistan'a ilhakının önüne geçilirken Kıbrıs Türk halkının güvenliği ve varlığı garanti dibine alındı.
Türkiye, 20 Temmuz 1974'te Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin (BMGK) 353 mahdut neticesinde ile İngiltere ve Yunanistan'a "barışın baştan tesisini temin etmek kıl payı müzakerelere başlama" çağrısında bulunmuş oldu ve 22 Temmuz 1974'te harekatı durdurdu.
Bunun üzerinde güvenceci ülkeler, müşterek araya gelmiş şekilde Kıbrıs meselesinin çözümü düşüncesince görüşmelere başladı.
25 Temmuz 1974'te birleşen 1. Cenevre Konferansı, 30 Temmuz 1974'te imzalanan Cenevre Deklarasyonu ile semere buldu.
Deklarasyonda, Yunanistan ve Rumlar kabilinden nehiy edilen Türk bölgelerinin çabucak boşaltılması ile Ada'da barışın ve anayasal düzenin baştan tesisini teminen dışişleri bakanları ortada müzakerelere bitmeme edilmesi öngörüldü.
Öte taraftan deklarasyonla Ada'da Kıbrıs Türk topluluğu ile Kıbrıs Rum topluluğu iktisap etmek kıl payı dü kocabaşı yönetimin mevcudiyeti ilkesel kendisine tanındı.
İkinci harekat "Ayşe tatile çıksın" parolasıyla başladı
Konferansın 8 Ağustos'ta süregelen ikinci aşamasında, Yunanistan, Ada'da dünkü anayasal düzenin kurulmasına müteveccih kâffesi teklifleri reddetti ve anayasaya bağlı varılacak müşterek uyum düşüncesince Türk birliklerinin arka çekilmesini ön şart kendisine doğacak sürdü.
Ayrıca ikinci toplantıya denli Rum ve Yunan askerlerinin, Türklerin bulunmuş yer aldığı bölgeden çekilmeleri gerekiyordu fakat çekilmedikleri kıl payı saldırılar da sürdü.
2. Cenevre Konferansı görüşmelerinden de müşterek semere çıkmayınca 14 Ağustos'ta "Ayşe tatile çıksın" parolasıyla Kıbrıs Barış Harekatı'nın ikinci evresi başladı ve 16 Ağustos'ta mütareke anons edildi.
Türkiye'nin başlatmış yer aldığı harekat başarıyla sonuçlanırken Ada'da canlı Kıbrıs Türk halkının güvenliği de sağlandı ve Ada'ya sulh bilgili oldu.
İkinci harekat esnasında arka çekilen Rum askerleri, geçtikleri Türk köylerini yakarak silahsız kullanmakta olanları katletti. Toplu katliamlar ve mezarlar, harekatın bitiminde ortaya çıkarıldı.
Kıbrıs Barış Harekatı sırasında, Türk ordusu 498 martir verirken Kıbrıs Türk tarafı ise 70'i mücahit, 270 kişiyi kaybetti. Kıbrıs Türkleri umumi kendisine ise 1672 martir verdi.
Harekatın arkası sıra Kıbrıs Türkleri özlük yönetimlerini kurdu
Kıbrıs'ta olan sınırların çizilmesine imkân sağlayıcı harekattan doğrudan sonradan Kıbrıslı Türkler, 1 Ekim 1974'te Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi'ni kurdu.
Ardından Kıbrıs Türklerinin büyüklük yapısını kökleştirme, kanun suni ve aşırı partili düzene mürur kıl payı tecrübeler yaşamış yer aldığı Kıbrıs Türk Federe Devleti (KTFD) 13 Şubat 1975'te anons edildi.
KTFD Meclisi, 15 Kasım 1983'te oy birliğiyle almış yer aldığı müşterek kararla Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin (KKTC) kurulduğunu anons etti.
KKTC'nin ilanı, Kıbrıs Türk halkının Ada'daki politik yaşamını büyüklük olgusuyla dünyaya anons etmiş yer aldığı ehemmiyetli müşterek dönüm noktası olurken Kıbrıs Türk halkının özlük kaderini atama ika hakkı da anons edilmiş oldu.
KKTC'de, 21-25 Aralık tarihlerinde Milli Mücadele ve Şehitler Haftası dolaysıyla, Kıbrıs Türk halkının varlık mücadelesinde yaşamını kaybedenler, merasim ve etkinliklerle anılıyor.
