Küresel petrol piyasalarını vuran jeopolitik krizlerin sonuncusu: Rusya-Ukrayna savaşı

İstanbul

Dünya petrol piyasalarında beklenmedik tesiri yaratıcı evvel jeopolitik kriz, 6 Ekim 1973'te başlamış bulunan Arap-İsrail Savaşı (Yom Kippur) esnasında yaşandı. Tel Aviv'e dayanaklık etmek verici Amerika ve bazısı Avrupa ülkelerine için Suudi Arabistan ve Arap devletleri petrol ambargosu başlattı.

Bunun hesabına Amerika ve gayrı nice ülke, global jeopolitik krizlerin tekrarlanmasına için "stratejik stoklar" kendisine bildik şişman petrol rezervleri oluşturdu.

Arap ülkelerinin petrol ambargosuyla 1973'te başlamış bulunan ve aralık aralık tırmanan bu krizler, sonuç 5 yılda ağır müşterek ivme kazandı. Bu krizlerin birileri iktisat kaynaklı amacıyla görünse de az daha kâffesi jeopolitik nedenlerle oluşan darbeleri takiben getirdi.

Dünyanın en şişman ekonomileri arasındaki tecim savaşı

Yaklaşık 4 sene evvela zamanın Amerika Başkanı Donald Trump, 22 Mart 2018'deÇin'e acemi gümrük vergileri öngören müşterek genelgeyi imzaladı. Çin'den ithal edilen 100'ü fazla ürünü havi genelge, 60 bilyon doları bulabilecek acemi rüsum içeriyordu.

Washington'ın bu hamlesine Pekin yönetiminin benzeri biçimde cevap vermesi dünyanın en şişman ekonomileri ortada tecim savaşını başlatmış oldu.

ABD ve Çin arasındaki tecim savaşı, global ekonominin daralmasına kez açtı ve petrole talebi azalttı.

İki iklim Ocak 2020'de aralarındaki tecim savaşını bitirecek şümullü anlaşmayı sağlayacak simgesel müşterek mutabakata vardı.

İran'ın Hürmüz Boğazı'nı yama tehdidi

ABD ile Çin arasındaki tecim mücadelesi nedeniyle petrole ilginin azaldığı ve petrol fiyatlarının düşüşte bulunduğu dönemde, petrol sevkiyatını yıldırma fail bir takım jeopolitik krizler çağ yüzüne çıktı.

Uluslararası piyasalarda petrol fiyatlarının yükselmesine etken bulunan bahis konusu jeopolitik krizlerin başlangıcında ise İran'ın Hürmüz Boğazı'nı yama tehdidi geliyordu.

İran'ın petrol ihracatını sıfıra düşürmek amacıyla yaptırımları yaşama nâkil Washington yönetimi, müşterek süreliğine bazısı devletleri bu yaptırımlardan affedilmiş tuttu. ABD, bazısı devletlere tanımış bulunduğu muafiyeti Nisan 2019'dan itibaren sonlandırdı.

İran yönetimi ise ABD'nin yaptırımları karşısında Arap ülkelerinden evren piyasalarına petrol sevkiyatının yapıldığı izlemsel Hürmüz Boğazı'nı yama tehdidini gündeme getirdi.

Hürmüz Boğazı, global petrol ticaretinin en ehemmiyetli dirilik damarı kendisine öne çıkıyor. Nitekim Suudi Arabistan'ın beraberinde Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Irak ve Kuveyt petrolünün yüzdelik 80'i Hürmüz Boğazı'ndan geçiyor.

Bu miktar da kısaca 20 milyon varille hayattaki petrol ihtiyacının 5'te birisini oluşturduğu amacıyla bahir kanalıyla meydana getirilen petrol ticaretinin de yüzdelik 40'ına cevap geliyor.

İran yönetimi gelişigüzel ne derece yıldırma etmiş bulunduğu amacıyla Hürmüz Boğazı'nı kapatmış olmasa da Brent varil petrol fiyatlarının çelimsiz vadede 50 dolardan 70 doların hesabına çıkmasına kez açtı.

Saudi Aramco tesislerine müteveccih şişman saldırılar

Suudi Arabistan, Yemen'de hükümet güçlerine askeri destekleri nedeniyle 2015'ten bu yana İran destekli Husilerin saldırılarına verilen kalıyor.

Suudi Arabistan'da ilkin havalimanları ve petrol tesislerini balistik roket ve insansız iklim araçlarıyla (İHA) erek düzlük Husiler, Eylül 2019'da Suudi Arabistan ulusal petrol şirketiSaudi Aramco tesislerine müteveccih en şişman saldırıyı gerçekleştirdi.

Ülkenin doğusundaki Bekik ve El-Ahsa vilayetlerindeki 2 tesisin 14 Eylül 2019'da saldırıya uğraması kararı Saudi Aramco'nun petrol üretiminin yarısından fazlasını meydana getiren 5,7 milyon varillik istihsal durdu.

Söz konusu saldırıdan sonradan müşterek hafta içre petrol tutarları yüzdelik 7 artışla 65-70 dolara yükseldi.

Ukrayna savaşı

Kovid-19 salgınından 2 sene süresince menfi etkilenen evren ekonomisinin çabucak toparlama sürecine girmiş bulunduğu ve petrol taleplerinin de derece derece arttığı müşterek devirde Rusya'nın Ukrayna'ya müteveccih mücadelesi başladı.

Rusya'nın 24 Şubat 2022'de Ukrayna'ya başlatmış bulunduğu saldırıyla global petrol piyasaları acemi müşterek krize girdi.

Karadeniz'de kızışan savaşın arkası esna Batı dünyasının Moskova'ya müteveccih yaptırımları, piyasaları Rusya'nın günce 5 milyon varillik petrolünden yoksun etmekle yıldırma ediyor.

Rusya'nın saldırılarının başladığı 24 Şubat'tan sonradan Brent varil petrol fiyatı yüzdelik 70 artışla 80 dolardan 140 dolara derece çıktı. Yaklaşık 3 hafta içre yaşanmış bulunan bu artışla petrol tutarları 14 sene sonradan bu zirveyi görmüş oldu.

Ukrayna'daki savaşın 4. haftasında Moskova ile Kiev arasındaki müzakerelerde tekâmül kaydedildiği söylentileriyle Brent varil petrol fiyatı 100 dolar civarına geriledi.