Trablus
Libya’da 24 Aralık'ta gerçekleştirilmesi planlanan başkanlık seçimleri için bütün 98 can namzetlik başvurusunda bulunurken, Yüksek Seçim Komisyonu 25 adayın başvurusunu "çifte vatandaşlık" ve haklarındaki "nihai kaza kararı" denli nedenlerle reddetti.
Yüksek Seçim Komisyonunun namzetlik başvurusunu reddettiği esame ortada yatık reis Muammer Kaddafi'nin oğlu Seyfülislam da toprak aldı. Ret öne sürülen sebebi namına Seyfülislam Kaddafi'nin dirlik "nihai kaza sonucunda olması ve bahis konusu kararın kaldırıldığına ilişkin birlikte doküman ibraz edememesi" gösterildi.
Öte taraftan “savaş suçu işlediği” düşüncesince ABD’de dirlik sorun oluşturulan ülkenin doğusundaki evlilik dışı silahlı milislerin önderi Halife Hafter’in adaylığı onama edildi.
Adaylığı reddedilen öteki ehemmiyetli can Ali Zeydan. Kaddafi yönetiminin devrilmesinin peşi sıra 2012-2014 yıllarında Başbakanlık vazifesinde mevcut Zeydan, halen Nida el-Kardabiye Partisinin başkanlığını yürütüyor.
Siyaset bilimi ve arsıulusal münasebat uzmanı bulunan Zeydan, 1980'de Kaddafi diyetine dirlik diyar haricinde oluşturulan "Libya'nın Kurtuluşu İçin Ulusal Cephe" saflarında toprak almıştı. Zeydan, Libya'da 17 Şubat 2011 Devrimi'ni temessül fail ehemmiyetli adlardan bir tanesi namına biliniyor.
Yüksek Seçim Komisyonu, Kaddafi ve Zeydan’ın adaylıklarını reddederek dü taraftan da birer ehemmiyetli adı yarışma dışına itmiş oldu.
Libya'da 24 Aralık'ta düzenlenmesi planlanan riyaset seçiminde evvel turda tek yavuklu yüzdelik 50'nin üstünde oy alamazsa ikinci devir gerçekleştirilecek. Başkanlık seçiminin öne çıkan adayları şöyle:
Abdulhamid Dibeybe
Ulusal Birlik Hükümeti (UBH) Başbakanı Abdulhamid Dibeybe, riyaset seçiminde adaylığı onama edilen esame ortada toprak alıyor.
Dibeybe, 1959'da Türk menşeli Libyalıların da yaşadığı, hükûmet merkezi Trablus’un 200 kilometre doğusunda toprak düzlük Misrata’da doğdu.
Evli ve 6 bebek babası bulunan Dibeybe, 2006'dan Şubat 2021'e derece Libya'nın en şişman yapım şirketi namına aşina Libya Yatırım ve Geliştirme Holdinginin (LIDCO) başkanlığını yürüttü.
Dibeybe başkaca ülkenin dü ehemmiyetli fut topu kulübünden bir tanesi bulunan İttihad’ın da başkanlığını yaptı. Kanada’nın Toronto Üniversitesinden faziletkâr lisans derecesi mevcut Dibeybe, Muammer Kaddafi'yle de benzeyen ilişkilere sahipti.
Libya'da küçük ay ayından beri Başbakanlık vazifesini yürüteç Dibeybe, ilkin Trablus’ta 2011'den sonraları ortaya çıkan ayrık yapıları yıkarak, yerlerine dallar düşüncesince aldatmaca alanları ve parklar yaptı. Dibeybe, acemi evlenecek çiftlere de adam başı 20’şer bin dinar (yaklaşık 4 bin dolar) yanıtsız dünyaevi yardımında bulundu.
Akile Salih kabilinden planlı Tobruk kentindeki Libya Temsilciler Meclisinin, 21 Eylül’de UBH'den güvenoyunu art çektiğini duyurmasının peşi sıra Libyalılar hükümete erbap print ve Dibeybe’nin el desteği arttı. Şu anda en çelimli reis bey talibi namına değerlendiriliyor. İkinci tuğra kalmasına stabil gözüyle bakılıyor.
Halife Hafter
Libya’nın doğusundaki evlilik dışı silahlı güçlerin önderi Halife Hafter, 1943'te Bingazi’nin güneyindeki Ecdebiye nahiyesinde dünyaya geldi. Sovyetler Birliği’nde futbolcu his eğitimi aldı.
Hafter, 1969’da Kral İdris yönetiminin devrilmesi düşüncesince Albay Muammer Kaddafi’nin darbesine dayanak noktası verdi. Darbe güzel olunca Kaddafi yönetiminde kargaşa süresince çabucak terfian Genelkurmay Başkanı oldu. 1987’de tahminî 700 askeriyle Çad ordusu kabilinden tutsak alındı. 1990’da ABD’ye sığınma fail Hafter, 1999’da Kaddafi’ye dirlik çarpış girişiminde bulundu. Başarısız olmasının peşi sıra yeni baştan ABD’ye döndü.
Hafter, 2011’de Kaddafi’nin ölümünden elden sonraları Libya’daki muvakkat yönetime tahavvül etmek neredeyse Bingazi’ye geldi. Hükümet önderi Abdulfettah Yunus’un suikast sonucunda ölmesinin peşi sıra ülkeyi ayrılma etti. Hafter, 2014’te baştan sahneye print ve birlikte defa şimdi çarpış girişiminde bulundu.
Başarılı olamayınca Tobruk’ta neymiş hükümetini ve meclisini kurarak Trablus’taki BM kabilinden şöhretli Ulusal Mutabakat Hükümeti’ne dirlik savaşmaya başladı. Çevresindeki aşiretlerden toplamış olduğu 60 bin derece askerle Fizan alanını ele geçirdi. Milislerine 4 Nisan 2019'da hükûmet merkezi Trablus’a hamle talimatı verdi. Hafter milisleri aylarca Trablus'un lodosluk bölgelerine roketli hamle düzenledi. Saldırıda yüzlerce çıplak yaşamını kaybetti. Halife Hafter, halen ülkenin doğusunu kontrolü altında tutuyor.
Hafter dirlik ABD’nin Virginia vilayetinde 30 Eylül 2020'de “işkence, insanoğlu kaçırma ve tadı yürütüm denli harp suçlarından” sorun açıldı. Ayrıca Libya Askeri Savcılığı, Hafter dirlik soruşturma sonucunda çıkardı. Ayrıca Terhune kentinde mevcut şişko mezarlardan da Hafter'e ilişkin milisler mesul tutuluyor. Kontrol altında tuttuğu alanlarda öteki yavuklu Akile Salih'i geçebileceği öngörülüyor.
Fethi Başağa
Fethi Başağa, 1962’de Misrata'da doğdu. 1984 senesinde Misrata Havacılık Okulu'ndan yetkilendirilmiş oldu. On yılını harp uçağı hesabına uzmanlaşmış birlikte eğitmen tayyareci namına geçirdi. 1993 senesinde Libya Hava Kuvvetleri'nden ayrılarak siyasete atıldı.
Başağa, 2014'te Misrata'dan Temsilciler Meclisine seçildi. 2018-2021 yıllarında Fayiz es-Serrac’ın başbakanlığındaki Ulusal Mutabakat Hükümeti’nde (UMH) İçişleri Bakanlığı vazifesini yürüttü. Türk menşeli bulunan Başağa, UMH'de Serrac'tan ahir en çelimli can namına biliniyordu.
Akile Salih
Libya'nın doğusundaki Kubbe yerleşiminde 1944'te doğan Akile Salih, 1970 senesinde Bingazi Üniversitesi Hukuk Fakültesinden yetkilendirilmiş oldu. Kaddafi zamanında müddeiumumilik ve İstinaf Mahkemesinde Hukuki Teftiş İdaresinin şefliğini yaptı.
Kaddafi'nin devrildiği 2011 yılından sonraları enerjik siyasete atık Salih, Libya'da 2014'te planlı seçimlerde mebus seçildi.
Hafter’in çarpış girişiminin peşi sıra yaşanmış bulunan süreçte Tobruk'a derece derece burada Temsilciler Meclisinin kurulmasına ön fut oldu. Halen Temsilciler Meclisi Başkanlığını önleyen Salih, Libya’nın batısındaki taraflarca “müzakere edilebilmektedir birlikte aktör” namına tanımlanıyor.
İbrahim ed-Debbaşi
İbrahim ed-Debbaşi, 1950'de Libya’nın batısındaki Sabrata şehrinde doğdu. Kaddafi zamanında Libya'nın Birleşmiş Milletler (BM) delegesi bulunan Debbaşi, Mart 2009'da BM Güvenlik Konseyine riyaset etti.
Debbaşi, Libya’da Kaddafi diyetinin sona erdiği 17 Şubat Devrimi'nin destekçilerinden biridi. 2011 yılındaki hadisat sırasında sivillerin korunması ve arsıulusal camianın Kaddafi rejimini devirmeye müteveccih müdahalesinde ehemmiyetli roller oynadı.
Beşir Salih
Muammer Kaddafi'nin büro müdürlüğünü önleyen Beşir Salih, Cezayir ve Tanzanya büyükelçiliği görevlerinde bulundu. Kendi ifadesine göre, 1998'de Kaddafi ile Afrika Birleşik Devletleri projesinde idman neredeyse sefirlik vazifesini bırakarak Libya'ya döndü.
Bir vakitler “Kaddafi’nin salim kolu” namına vasıflandırılan Salih, Libya'nın Afrika'daki envestisman portföyünün başkanlığı vazifesini de yürüttü.
Osman Abdulcelil
Osman Abdulcelil, 1967'de Batı Dağları namına adlandırılan bölgedeki Zintan şehrinde dünyaya geldi. Fayiz es-Serrac başbakanlığındaki Ulusal Mutabakat Hükümeti'nde Eğitim Bakanlığı vazifesinde bulundu.
Genetik ve kalıtım bilimi mühendisliği dalında doktora önleyen Abdulcelil, Libya’nın ayrımlı üniversitelerinde dersler vermektedir.
İtiraz süresinin bitiminin peşi sıra dizelge kesinleşecek
Libya'da riyaset seçimleri düşüncesince adaylığı prensipte onama edilen 73 can ile alakalı muhtemel itirazlar 48 zaman süresince değerlendirilecek.
Adaylığa engel birlikte gidiş görülmediği takdirde bahis konusu dizelge kesinleşecek.
