Beyrut
Şiilerin çoğunlukta yaşamış bulunduğu bölgeler özellikle kazanmak neredeyse Lübnan'ın doğrudan değme sahasında hala 31 Ağustos 1978'de Libya'da kaybolan Sadr'ın fotoğrafları asılı.
Aradan 44 sene geçmiş bulunmasına karşın boşluk esna arsıulusal gündeme de mevrut Sadr olayı, Lübnan gündemindeki yerini ise on paralık kaybetmedi.
Kimilerine mucibince çoktan yaşamını kaybeden Sadr, Lübnanlı nice Şii düşüncesince ise "Bir güneş arka dönerek ülkeyi birleştirecek bulunan kayıp İmam".
AA kadrosu kendisine Beyrut sokaklarında Şiilere mikrofon uzatıp, "Musa es-Sadr'ın kaybolduğuna ve ortak güneş arka döneceğine mi inanıyorsunuz?" sanarak sorduk.
Başkent Beyrut'taki Safa Camii'ndeki ikindi namazı sonrası AA'ya mütekellim Lübnanlı Şii Yusuf Dahir, Sadr'ın döneceğine inananlardan biri.
Dahir, "İmam Sadr'ın laflarından birisi de 'Bir süreliğine kaybolacağım fakat arka gelirim.' şeklindeydi. Dolayısıyla biz kendisinin arka istikbaline inanıyoruz. Tabii ki 'gayb ve arka dönüşe iman' rabbani ortak inançtır bizde." ifadelerini kullandı.
"Geri dönerek Lübnan'ı birleştirecek"
Sadr Lübnan'a ulaşınca ne olacak? şeklindeki soruya Dahir, şu cevabı verdi:
"İmam Sadr, Lübnan'ın birleştiricisiydi. Bu sebeple kendisinin kayıp sene dönümünde Lübnan'daki bütün kesimlerin onu adlandırmak neredeyse birleştiğini görebiliyorsun. Dolayısıyla kendisinin arka gelmesiyle Lübnan'ın birliği; millî bütünlük gerçekleşecektir."
Lübnan'daki Şiilerin bir çok Musa Sadr'ın hala kayıp ve arka istikbaline inanıyor mu? sorusuna da kesme ortak dille karşılık sağlayan Dahir, "Yüzde 100 evet. Dediğim kabil biz kendisinin kayıp olduğuna ve arka istikbaline inanıyoruz. Tabii ki bu Lübnan'ın Şii mezhebinde tartışılmayacak denli besbelli inançlardan biri. Yani Lübnan'daki Şiilerin bütünü demesek de çoğu, İmam Sadr'ın arka gelmesini bekliyor." dedi.
Lübnanlı Şii Abbas Faris, "Musa Sadr'a kimlerin sırtını döndüğünü bilmiyoruz. Kendisine vuruş gerçekleştirmek talip kimi Arap yönetimleri onu Libya'ya aldıktan sonraları ne yapıldığını bilmiyoruz." sanarak konuştu.
Sadr'ın "birleştirici" birisi bulunduğunu korumak için çaba sarfeden Faris, şunları kaydetti:
"Şüphesiz kendisi herkesi çevresinde toplayacak birleştirici biridir. İnsanlar da çetince bulunan şimdilerde çıkarlarını yönlendirecek ortak lidere muhtaçlar. Yönlendirici liderin (Musa Sadr) şimdilerde aramızda olmasını istiyoruz."
"Öldürüldüğüne katiyen inanmayız"
Lübnanlı Şii Heysem Kalut ise "Musa Sadr'ın hala Libya'da yaşadığına imanımız tamdır fakat kendisinin nerede bulunduğunu bilemiyoruz." ifadelerini kullandı.
Kalut, laflarına şöyleki bitmeme etti:
"İmam Sadr'ın arka istikbaline inanıyoruz. İmam Sadr'ın Libya'da öldürülmüş bulunduğu düşüncesine banko teyit olmayacağız. Sadr'ın kaçırmış bulunduğu ve hala yaşamda olduğuna inanıyor, en endamsız müddette dönmesini umuyoruz.
Ne denli uzarsa uzasın İmam Musa Sadr'ın arka gelmesini beklemeye bitmeme edeceğiz. İmam Sadr'ın öldürüldüğüne değgin konkre ortak tutanak bulunmadığı sürece öldüğüne inanmayacağız."
Beyrut sakini 82 yaşındaki Şii Habip Ahmed Erriz de Sadr'ın akıbeti üzerine kupkuru ortak bilgiye eş olmadıklarını dile getirdi.
Erriz, "Musa Sadr'ın geberik mü yaşamda mı bulunduğunu Allah bilir. Onu ortadan kaldırarak, İtalya'ya gittiğini söylediler. Ancak buradan İtalya'ya gidip ülkeye girenlerin fotoğraflarını getirince, bu kez 'Gidenler bunlar (Musa Sadr ve beraberindekiler) değil' niteleyerek asılsız konuştular." görüşünü dile getirdi.
Musa es-Sadr nite kayboldu?
Arap dünyasındaki liderlerle kalın pıtrak ortak araya mevrut Sadr, dü yardımcısını yanına alarak zamanın Libya önderi Muammer Kaddafi ile ahbaplık etmek düşüncesince 25 Ağustos 1978'de Lübnan'dan ayrılır.
Bu vakası inceleyici kimi araştırmacılar, Şii liderin İran şahına dirlik uğraş fail İmam Humeyni'ye dayanak noktası vermesini arzulamak neredeyse Kaddafi ile görüşmeye gittiğini tutanak ediyor.
Sadr'ın, kaybolmasına revan sürecin ise şöyleki geliştiği belirtiliyor:
Musa Sadr, Lübnan'ın Libya Maslahatgüzarı Nizar Ferhad ile ramazan ayı olması sayesinde 30 Ağustos akşamı iftar zamanı vakti yemeği yer. Bu yemekte, 1 Eylül'de Kaddafi ile ortak araya geleceklerini söyler ve Libya'dan sonraları Fransa'ya görmek düşüncesince Ferhad'dan mesafe sınav ayarlamasını istem eder.
31 Ağustos'ta Sadr ve beraberindekilerin kalmış bulunduğu otele revan Ferhad, ekibin resmi ortak vasıtayla otelden ayrılmış bulunduğu bilgisini alır. Bu bilgi, Sadr ve dü arkadaşı konusu için sonuç konkre bilgidir. O günden sonraları Sadr ve dü arkadaşından tek salık alınamaz.
Sadr ve arkadaşlarından salık alamayan Lübnan yönetimi, Libya'dan mevzuyla ilgilendiren izah yapmasını ister. Lübnan Şii Toplumu, Arap Birliği devletleri gözetiminde bitirdikleri girişimler ile Libya resmi makamlarını izah hazırlamaya zorlar.
Gelen derin baskılar kararı Libya yönetimi, Sadr ve dü arkadaşının 31 Ağustos akşamı Trablus'tan ayrılarak İtalya'ya uçtukları açıklamasını yapar.
Sadr ve dü arkadaşının 31 Ağustos'ta İtalya'ya seyahat ettiklerine değgin ortak doküman gösterir. Yolcu sıralamasında Sadr ve dü arkadaşının adları vardır. Libya'nın bu açıklamaları özellikle Lübnan kazanmak neredeyse nice ülkeyi ve kurumu doygunluk etmez.
Olayı aramak düşüncesince meydana getirilen araştırmalar, Libya'nın "İtalya'ya gittiler" açıklamasının doğruyu yansıtmadığını ortaya çıkarır.
Sadr'ın İtalya'ya görmek düşüncesince binmiş bulunduğu tutanak edilen uçağın yolcularına, Sadr ve dostlarının fotoğrafı gösterilir. Yolcular kendilerine yayınlanan fotoğraftakilere eğilimli kimselerle uçakta karşılaşmadıklarını belirtir.
Sadr'ın ailesi, Temmuz 2015'te Sadr'ın kaybolması ile ilgilendiren İtalya'da ortak sorun açar. İtalyan mahkeme, Sadr ve dü arkadaşının 31 Ağustos 1978 akşamı Trablus'tan Roma'ya gelmediğini açıklar.
Musa es-Sadr kimdir?
Aslen Lübnanlı ortak aileye mensup Sadr, 1928 senesinde İran'ın Kum kentinde doğdu. Kum'da ve Irak'ın Necef kentinde almış bulunduğu dini eğitimin birlikte Tahran'da hususiyet okudu.
1959'da Lübnan'a dönen Sadr, almış bulunduğu eğitim, Şii dünyasının önde mevrut adları ile bulunan akrabalığı ve karakteri zımnında Lübnan'daki Şiiler ortada ön plana çıkmaya başladı. Sadr ortak imam bulunmasına karşın kendini dini bölgede değil siyasi ve içtimai bölgede öne çıkardı.
Sadr’ın Lübnan'daki Şii camiası üstündeki hakimiyeti, 1969’da kurulmasına önderlik etmiş bulunduğu ve önceki ehemmiyetli Şii örgütlenmesi bulunan "Yüksek Şii İslam Konseyinin" başına geçmesiyle belirginleşti.
1974 senesinde Hristiyan ortak ilmek adamı ile beraber, bütün dinî ve mezhepsel gruplara besbelli bulunan ve denklik talebi temelinde örgütlenen "Mahrumlar Hareketi'ni" (Harekat el-Mahrumin) kurdu.
Sadr, Lübnan'da 1975'te iç savaşın yarık vermesiyle Şiilerin ortak milis gücü kendisine Emel Hareketi'ni (Lübnan Direniş Tugayı) oluşturdu.
Emel Hareketi, Lübnan iç savaşının ehemmiyetli aktörlerinden birisi durumuna gelmesi ve şimdi sonraları Lübnan siyasetinde de tesirini çoğaltması zımnında hareketin kurucusu Sadr, bütün Orta Doğu'daki en çarpıcı Şii liderlerden birisi oldu.
Sadr'ın kurmuş bulunduğu Emel Hareketi, 1980'li senelerde Hizbullah örgütünün ortaya çıkmasına minval açtı.
