Trablus
Lübnan'daki Türk varlığının baş döndürücü eskilere dayandığı biliniyor. Çoğunluğu ülkenin kuzeyindeki Akkar ve Trablus şehirleri civarındaki köylerle, Beka Vadisi'ndeki beldelerde canlı Türkmenlerin birileri buraya Yavuz Sultan Selim'in Mısır seferi esnasında geldiklerini söylüyor. Kimileri ise buradaki varlıklarının elan da önceye dayandığını belirtiyor.
Bulundukları alanların nüfusuna nazaran sayılarının az bulunmasına ve Arapların yaşamış bulunduğu iskân birimleri ile çevrelenmelerine karşın Lübnanlı Türkmenlerin bir çok çok hâlâ Türkçe konuşuyor.
Bulundukları yerleri Türkçe sözcüklerle anıyorlar
Hatta bulundukları bölgelerdeki arazilere "ağaçlık", "karpuz yeri", "bağlık", "öte yüz", hacı baba" "güney" üzere Türkçe esame vermişler.
Lübnan'da canlı Türkmen ailelerinin birçoğunun adı de "Karanuhlu", Karaalili", "Doğanlar", Ekinler", "Karahametli", "Kadınlı", "Göceli" ve "Özdemir" üzere Türkçe kelimelerden oluşuyor.
Beka Vadisi'ndeki Şeyhmiyye köyünde AA muhabirine mütekellim 28 yaşındaki Şakir Bazan, köylerinin ağız ağıza Türkmen bulunduğunu ve Karakoyunlu aşiretine mensup olduklarını söyledi.
Eskiden Suriye ile Lübnan ortada yörük olarak, muhaceret ederek yaşadıklarını tabir fail Bazan, "Biz burada obada yaşıyoruz. Buradan beş altı bin eş çıkar. İşimiz iyi. Ama baş döndürücü ortak tomar gereksinimlerimiz var. İnşallah gönlümüz, umudumuz büyük. Türkiye'nin devletine, büyüğümüze esenleme olsun. Çok baş döndürücü katkısız olsunlar." diyerek konuştu.
Lübnan'ın kuzeyindeki Akkar vilayetine ilişkin bulunan Suriye sınırındaki Türkmen köyü Kavaşra'da canlı Halid Esad da, Türkçeyi anne dili namına ailesinden öğrendiğini belirtti. Esad, 5 binden ortak tomar nüfusa eş Kavaşra halkının tamamının Türkmen bulunduğunu söyledi.
"1516'da Yavuz Sultan Selim ile buraya geldik"
Atalarının asırlar evvela bu alana yerleştiğini kaydeden 63 yaşındaki Esad, şunları anlattı:
"1516'da Yavuz Sultan Selim ile buraya geldik. O bizi buralara Suriye, Lübnan ve Filistin sahiline kıymetli, ehemmiyetli izlemsel bölgelere yerleştirdi. Bugün konuştuğumuz Türkçe atalarımızdan, anamızdan, babamızdan öğrendiğimiz Türkçe. Ben küçükken Kavaşra'da insanoğlu Arapça bilmiyordu, hoppadak Türkçe biliyorlardı. Yani ortak Arap gelse onunla Türkçe konuşurlardı. Çünkü Arapça bilmezlerdi. Ben buna gözümle tanık oldum."
Çocukları Türkçeyi unutmasın diyerek Türkiye'den sarıklı arzu ettiklerini aktaran Esad, 2008'den itibaren Yunus Emre Enstitüsü Beyrut Türk Kültür Merkezinin kendilerine sarıklı göndermeye başladığını belirtti. Esad, kendilerinin yanı sıra Aydamon, Huvara, Dınniye, Trablusşam, Beyrut ve Beka üzere Türkmenlerin bulunduğu gelişigüzel yere Türkçe öğretmenlerinin geldiğini kaydetti.
Âdetlerinin komşuları Araplardan ayrımlı bulunduğunu tabir fail Esad, "Bayramlarda dedelerimiz babalarımız hepimiz giderdik geçmiş evvela sefa namazını kılar sonradan şişman biçimde muhtarın evine masraf bayramlaşır ordan da gine şişman biçimde hepsi evleri biricik on paralık görüşme bedel bayramlaşırdık. Bu baş döndürücü önemli, insanoğlu daim ötekisi ile selamlaşıyor. Bu baş döndürücü dobra ortak olay. İslam'ın fikrinin temelidir yani." diyerek konuştu.
"İlk 1987'de Türk Büyükelçiliği ile bağlantı kurdum"
Suriye'nin Humus şehrinde baş döndürücü Türkmen bulunduğunu ve Lübnan'ın Beka bölgesindeki Türkmenlerin de oradan geldiklerini kail Esad, "Yaklaşık 300 sene evvela gelmişler. Sınır yoktu eskiden. Osmanlı insanoğlu ortada uç koymazdı. Böyle görüş falanca farkını kimesne bilmezdi. İnsanlar nerede yaylak var ise oraya giderdi. Mesela kılıç de Kamo Dağı'na giderdik yaylaya yazın." ifadelerini kullandı.
Askeriyede mayın uzmanı namına çalışmış bulunduğu devirde heyetler şeklinde ayrımlı devletlerin büyükelçiliklerini görüşme ettiklerini tabir fail Esad, geçmiş namına bu biçimde Beyrut'taki Türk yetkililer ile iletişime geçtiğini söyledi.
Lübnanlı Türkmen, laflarını şu biçimde sürdürdü:
"Hayatımda daim görüntü ederdim, bu benim düşümdü. Türkleri ortak çağ nite burada göreceğim. Cumhurbaşkanlarımız, başbakanlarımız, Türk insanı nite uçaktan inecek ego onları kucaklayacağım diye. Küçükken toprakta canlandırırken bunu düşünürdüm. Allah da bunu bana baht etti. Çok şükür Allah'a. İlk 1987'de Türk Büyükelçiliği ile bağlantı kurdum. Bana baş döndürücü bası yaptılar irtibatımı keseyim diyerek Türkiye ile. 'Siz al çizgiyi geçtiniz' dediler bana askeriyede. Ben de rızkım Allah'ın yanı sıra dedim ve Türkiye'yi seçtim. 'Siz Lübnan'ın çıkarı düşüncesince değil Suriye diyeti düşüncesince bana bu baskıyı yapıyorsunuz, dilerseniz beni kovun askeriyeden' dedim."
"Eskiden hepsi âdetlerimiz Türkmen âdetleriydi"
Halil Esad'ın amcasının oğlu Cibril Esad ise, "Eskiden hepsi âdetlerimiz Türkmen âdetleriydi fakat sonuç devirde Araplaşmaya başladık." dedi.
Cibril, geçmişten bugüne yaşadıklarını şu biçimde anlattı:
"Babam bizlere dedelerimiz Türkmen, âdetimiz Türkmen derdi. Düğünümüz, ölümüz, bayramımız daim Türkmen âdetlerine göreydi. Hatta dans (dansımız) Türkmen dabkesiydi (halayıydı). yaşlı hanımlarımız daim bilirdi bu Türk dabkesini. Araplar kız almaz vermez, birbirimizden evlenirdik. Sonra açıldık evlenmeye başladık birbirimizden. Çocuklarımıza okulda Türkmence konuşmayın dediler unutturmaya başladılar. Kendi aramızda hâlâ Türkçe konuşuruz ama."
Araplarla da elleme ilişkilere eş olduklarının altını çizen Cibril, "Araplarla kılıç ortak dindeniz, kardeşiz. Aramızda ortak dava yok." dedi.
Cibril, Diriliş Ertuğrul dizisinin Türkmenlerin temelini her insana tanıttığını, dizide gösterilenler ile kişi âdetlerinin ağız ağıza ayrımsız bulunduğunu belirtti. Lübnanlı Türkmen, diziyi izleyen Arapların kendilerine, "Sizin aslınız, dedeleriniz var" dediklerini aktardı.
Türkiye bursları ile Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesinde okuyan Gülay Esad da, Türkiye ile Lübnan arasındaki ilişkilerin gelişigüzel devir elleme olmasını arzuladıklarını ve bunun düşüncesince güç göstereceklerini dile getirdi.
Resmi ortak sayımlama bulunmasa da Lübnanlı Türkmenlerin sayısının 50 binden ortak tomar bulunduğu kestirim ediliyor.
