Kudüs
Doğu Kudüs'teki mukaddes mekanların düzenlemelerine ilişikli statüko, Osmanlı Devleti zamanına denli uzanıyor.
Filistinliler ile Ürdün Vakıflar, İslami İşler ve Mukaddesat Bakanlığına ilişikli Kudüs İslami Vakıflar İdaresi, statüko üstüne Osmanlı sürecinin düzenlemelerine ilişikli iken İsrail'in bu mevzuda namına hususi müşterek tanımı bulunduğu görülüyor.
Osmanlı Padişahı Sultan Abdulmecid'in 1852'de yayımladığı fermanla Mescid-i Aksa'nın statükosu düzenlenirken, İngilizcede "States Co" şekilde sabık "kutsal bölgelerin düzenlenmesinin statükosu" belli oldu.
Kudüs İslami Vakıflar İdaresine mucibince mukaddes mekanlarla alakadar herhangi müşterek şey, Osmanlı Devleti çağında onaylanan, İngiliz Mandası devri ve Ürdün çağında de bitmeme fail statüko altında. Vakıflar İdaresinin bu tutumu, İsrail'in 1967'de Doğu Kudüs'ü işgalinden sonradan da değişmedi.
Bu statü, umumi manada Mescid-i Aksa'nın hoppadak Müslümanlar düşüncesince mukaddes müşterek arazi bulunduğunu ve onların idaresi altında olmasını araç koşuyor.
Filistinliler, İsrail'in bu statükoyu sona erdirmek, Mescid-i Aksa'yı zamansal ve mekânsal şekilde Müslümanlar ve Yahudiler ortada ayırmak düşüncesince çalıştığını ve projeler yaptığını vurguluyor.
İsrail hükümetinin, 2003'teki yegâne yönlü kararından buyana bağnaz Yahudilerin Aksa'ya müteveccih baskınlarında çoğalma görüldü. Bu girişleri dominant şekilde nitelendiren Kudüs İslami Vakıflar İdaresi, Müslümanların Mescid-i Aksa'daki egemenliğinin ihlal edildiğini belirtiyor.
Vakıflar İdaresinin bu tepkileri ilkin Yahudi bayramları esnasında bağnaz Yahudilerin İsrail polisi eşliğindeki baskınları esnasında elan da artıyor.
İsrail'in Aksa'nın statükosunu tahrifat çabaları
Mescid-i Aksa mortocu hatibi Şeyh İkrime Sabri, AA muhabirine meydana getirdiği açıklamada, "İsrailli yetkililerin Mescid-i Aksa'nın statükosunda farklılık suni niyetinde olduğuna değgin sağlam aşırı ayraç var." dedi.
Bu semboller arasında; Aksa'ya arka arkaya planlı baskınların, İsrail makamları kabilinden dip biçimde masun baskınlarda delege sayısının artmasının beraberinde Yahudi cemaatlerinin "sessiz dua" şekilde isimlendirdikleri ritüeli baskınlar esnasında yapmaları anlamında müşterek değişmeyen çıkaracaklarını duyurmasının bulunduğunu kail Sabri, Yahudi cemaatlerin, polisin bu ihlallere cezaevi yumduğu müşterek dönemde, eylemlerini kaza kararıyla meşrulaştırmak istediklerine dikkati çekti.
Sabri, başkaca Hamursuz Bayramı'nda da kurbanların Aksa'ya getirilmesi girişimlerini hatırlatarak, bu durumun ramazan ayında Filistin topraklarında ağırbaşlı müşterek huzursuzluğa köken olduğunu; bağnaz Yahudi cemaatler müşterek anons yapmasaydı hakeza müşterek huzursuzluğun yaşanmayacağını dile getirdi.
Ayrıca İsrail polisinin alevli baskınlarının, Kıble Mescidi'ne erişime icazet etmemesinin, orada perestiş edenleri gözaltına almasının, perestiş edenlere doğal patırtı yağı lambası yağı bombası çarpmak düşüncesince insansız iklim araçlarının kullanılmasının da İsrail'in Aksa'daki statükoyu tahrifat niyetine ilişikli işaretlerden bulunduğunu aktaran Sabri, şunları söyledi:
"Pek aşırı ayraç ve İsrail ihlali mevcut. Bunlar ortada Vakıflar İdaresi kabilinden meydana getirilen restore çalışmalarının kısıtlanması, perestiş edenlerin, korumaların ve diyanet adamlarının Mescid-i Aksa'dan derinlemesine müddet uzaklaştırılması arazi alıyor. Dünyada uğur boncuğu ülke, perestiş edenleri perestiş yerlerinden idare etmek düşüncesince tılsım almıyor."
İsrail'in Mescid-i Aksa'nın statükosunu koruduğu iddiası
İsrail hükümeti, medyayı ve öbür ülkeleri, "Aksa'nın statükosunda farklılık olmadığına ve hürmet duyduğuna" kandırma ika üstüne külfet çekiyor.
İsrail Dışişleri Bakanı Yair Lapid, akıbet devirde küsurat gerilim, İsrail polisinin Mescid-i Aksa'ya baskınları, Aksa'da Yahudilerin ibadetine icazet verilmemesini mucip statükonun ihlaline ilişikli suçlamalar üzerine 24 Nisan'da gazetecilerin sorularını yanıtladı.
Yabancı müşterek gazetecinin, "Gittikçe elan müşterek tomar bağnaz Yahudi görüşme ediyor, statükonun değişmediğini söylüyorsunuz. Ancak bölgede Yahudilerin duasına icazet vermesiyle münasebetli İsrail polisinin politikasında güzel müşterek değiş var. Bu boyut bitmeme edecek mi? Fanatik Yahudilerin ziyaretleri ve orada afsun etmeleri bitmeme edecek mi?" sorusu karşısında Lapid, "politikanın gizlemeden olduğunu; statükonun değişmediğini birtakım bağnaz Yahudilerin kuralları ihlal etmiş olabileceğini" söyledi.
Ancak gazeteci devamında, "Kendi gözlerimle polisin Yahudilerin perestiş etmelerine icazet ettiğini gördüm." derken, Lapid ise buna yanıt şunları kaydetti:
"Polisin elinde bunu önlemesine müteveccih sert buyruklar var. Polise ne emirlerin verildiğini biliyorum ve bunlar aşırı sert talimatlar. Bunu ellerinden geldiğince uyguluyorlar ve bu statükoyu arkalamak anlamına geliyor. Böylece Müslümanlar Mescid-i Aksa'da salat kılarken öbür dinlerin personelleri görüşme ediyor."
Ancak, İsrail Diaspora Bakanı Nachman Shai, 23 Nisan'da İsrail Kamu Yayın Kuruluşuna (KAN) meydana getirdiği açıklamada, Mescid-i Aksa'nın statükosunun elan müşterek tomar Yahudi'nin girişiyle giderek kötüleştiğini belirterek, bunun sakıncalı neticeleri olacağını dile getirdi.
"Mescid-i Aksa'ya giren aşırı sayıda Yahudi var. Orada durup afsun edenler var ve bu yasak." diyen Shai, Mescid-i Aksa'ya giderek elan müşterek tomar sayıda Yahudi'nin girişine icazet verildiğini bu durumun gerilimin tırmanmasına faktör bulunduğunu kaydetti.
Lapid, Shai'nin ifadelerine ilişikli ise şunları söyledi:
"Shai'nin kusur detayları var. Yahudilerin afsun etmesine icazet verilmiyor. Uygulanan siyaset açık. Bu politikaya mucibince Yahudiler ve Hristiyanlar görüşme edebilirken, Müslümanlar salat kılabilir. Birisi (bir Yahudi) sezdirmeden dipdam girebilir, afsun edebilir. Burada polisin bu olaylarla ilgilenmesi gerekiyor fakat siyaset gizlemeden ve değişmedi. Biz bulunan statükoyu koruyoruz ve bu statüko değişmedi."
Kudüs İslami Vakıflar İdaresinin açıklamasında, Mescid-i Aksa baskınları esnasında İsrail polisinin bağnaz Yahudilerin afsun etmelerine icazet vermesi statükonun ihlali şekilde değerlendirilmişti.
Mescid-i Aksa'nın statükosunun zamanı süreci
Kudüs İslami Vakıflar İdaresine göre, Kudüs'teki mukaddes mekanların statükosu 1852'de Osmanlı Padişahı Sultan Abdulmecid'in fermanıyla belirlendi.
Sultan Abdulmecid'in fermanına göre, Kudüs ve Beytüllahim'deki mukaddes mekanlarla alakadar dini grupların sahiplik iddiaları dondurularak, statükonun baştan belirlenmesi yahut değiştirilmesi yasaklandı.
Söz konusu Osmanlı fermanıyla belirlenen statüko, Kudüs ve Beytüllahim'de Müslümanlara ve Hristiyanlara ilişik nice mukaddes mekanı kapsıyordu.
Kırım Savaşı'ndan (Osmanlı-Rus) sonradan 1856'da planlı Paris Kongresi'nde Sultan Abdulmecid'in fermanıyla belirlenen statüko arsıulusal bildirme görmüş, peşi esna 1879'da Berlin Anlaşması'nın maddeleri ortada arazi bulmuştu.
Berlin Anlaşması'nın 62. maddesinde bekâr Müslümanların değil Hristiyanların da mukaddes mekanlarını havi statükonun değiştirilemeyeceği tabir edilmişti.
İngilizlerin Filistin'i işgalinin peşi esna İlan edilen Manda yönetimi çağında (1920-1947) mukaddes mekanlara değgin bahis konusu statüko korundu.
İsrail, 1967'de Batı Şeria ve Gazze'yi engelleme ettikten sonradan İslami Vakıflar İdaresinin yönetiminde bulunan Mescid-i Aksa ile alakadar statükonun bulunduğu üzere kalacağını İlan etti.
Ancak İsrail, Mescid-i Aksa'nın duvarlarından bir tanesi bulunan Burak Duvarı'nı engelleme ederek, burayı Ağlama Duvarı şekilde isimlendirdi. Mescid'i Aksa'nın Meğaribe (Fas) Kapısı'nın anahtarlarına el koyarak, Eski Şehir'deki Müslüman mahallesinin uzantısı bulunan Meğaribe Mahallesi'ni yerle müşterek etti.
Ardından burayı Yahudilerin perestiş etmiş bulunduğu enli müşterek bölgeye dönüştürdü. Filistinliler, İsrail'in bu adımıyla Mescid'i Aksa'nın statükosunu ihlal ettiğini belirtiyor.
İsrail hükümeti, 2003 senesinde yegâne yönlü almış bulunduğu kararla statükoyu gizlemeden belirgin ihlal ederek, Mescid-i Aksa'yı bağnaz Yahudilerin baskınlarına açmıştı.
