İngiltere
Nijerya, İngiltere'nin 18 Şubat 1897'de ülkenin güneyindeki zamanın Benin Krallığı'na düzenlemiş bulunduğu istilanın 125. yılında, yağmalanan Benin bronzlarının "ana vatanı"na iadeli edilmesini istiyor.
Nijerya'nın koloni zamanında kaçırılan zamanı ve kültürel kıymeti Benin bronzları, Amerika ve Avrupa ülkelerindeki muhtelif müze, darülfünun ve kiliselerde sergileniyor.
Çoğunluğu düğü ve bronzdan işlenmiş zamanın Benin Krallığı'na alakalı plaka ve heykellerden oluşan 900'den beraberinde tomar eser, İngiltere'nin en adlı sanlı müzesi British Museum'da toprak alıyor. Ancak, Benin bronzlarının şişman çoğunluğunu elinde bulunduran müze, bu eserlerin iadeli edilmesi fikrine yunak bakmıyor.
Nijerya ise koloni zamanında kaçırılan zamanı eserlerin alakalı bulunduğu ülkeye art gönderilmesi mevzusundaki ısrarını sürdürüyor.
Almanya ve Fransa, birtakımı eserleri iadeli edeceğini duyurdu
Almanya, Benin Krallığı zamanına alakalı 1030 bronz heykeli ekimde Nijerya'ya iadeli edeceğini açıklarken, Fransa ise bronz heykellerin Nijerya'ya iadesi düşüncesince teşrikimesai içre olacağını bildirdi.
İngiltere'deki Aberdeen Üniversitesi de sabık sene Benin Krallığı zamanına alakalı bronzdan Oba (kral) heykelini Nijerya'ya iadeli edeceğini açıkladı. Canterbury Kilisesi ise dü bronz heykeli Nijerya'ya art vereceğini duyurdu.
AA muhabirleri, devletler ortada ağız dalaşı konusu bulunan Benin bronzlarının tarihini, yağmalanma dönemini ve Nijerya'ya iadeli aşamalarına bağlı uzmanlarla görüştü.
"Sana alakalı bulunan beraberinde şey, senden bambaşka kimde henüz dobra durabilir?"
Nijeryalı Sanatçılar Topluluğu Ulusal Başkanı Muhammed Süleyman, AA muhabirine meydana getirdiği açıklamada, Nijerya'ya mevrut sömürgecilerin Benin bronzları üzere zamanı eserlerin değerinin bilincinde bulunduğunu ve bundan dolayı eserleri kaçırdıklarını belirtti.
Süleyman, 125 sene geçmiş İngiliz sömürgeciler kabilinden yağmalanıp kaçırılan Nijerya'ya alakalı Benin bronzlarının anne vatanına iadeli edilmesinin döneminin geldiğini dile getirdi.
İngiltere'ye kaçırılan eserlerin iadesi mevzusunun tartışılamaz bulunduğunu vurgulayan Süleyman, "İngilizler, bu eserleri iadeli etmemek düşüncesince bizim koyacağımız sakıncasız beraberinde yerimiz bulunmadığı bahanesini öne sürüyor. Gerçek şu ki senin bulunan beraberinde bilinçlilik senindir ve kimsenin bunu senin elinden kabul etme hakkı yoktur. Sana alakalı bulunan beraberinde şey, senden bambaşka kimde henüz dobra durabilir?" ifadelerini kullandı.
Süleyman, İngilizlerin bu eserlerden aşırı bilinçlilik kazandığının altını çizerek, İngiltere'den, Nijerya'nın bu eserleri saklayamayacağını düşünüyorsa, o devir eserlerden kazandıkları paraların beraberinde yönünü Nijerya'da müzeler bina kılmak düşüncesince kullanmalarını istem etti.
"Bu asar çalıntı değil, çalıntı"
Süleyman, müstemlekecilik zamanında İngilizlerin şişman taksirat işlediklerini anlatarak, "Bir yere gittiniz, müşterilerini öldürdünüz ve ıkıl ıkıl onlara alakalı eşyaları çaldınız ve buna çalıntı diyorsunuz. Aslında buna çalıntı değil, çalıntı im denir." niteleyerek konuştu.
Bugün kaçırılan eserlerin İngiliz müzesinde sergilendiğini anlatım fail Süleyman, "Bu eserlerin İngiliz müzesinde bulunduğunu biz biliyoruz. Yıllardır bu eserlerden mal kazanıyorlardı boydak eserlerin gerçek sahibi bulunan Nijerya'ya tek bilinçlilik vermiyorlar." dedi.
Süleyman, İngilizlerin Nijerya'da yaptıklarının "kabul edilmez" bulunduğunun ve o çağda yaşamını kaybedenler yerine bunun hesabını vermeleri icap ettiğinin altını çizdi.
"İngiliz hükümeti, yağmalanmış eşyaların iadesi fikrine yunak bakmıyor"
Afrika siyaseti ve ekonomisi dalında icraat yapan, "Yağma-Britanya ve Benin Bronzları" kitabının yazarı Barnaby Phillips de Nijerya'ya alakalı bulunan bu zamanı eserlerin İngiltere'ye getiriliş öyküsünü ve iadeli süreciyle alakalı sonuç vaziyeti anlattı.
Phillips, Benin seferine eklenmiş bulunan İngiliz askerlerinin, yağmaladıkları zamanı eserleri "kazandıkları zaferin hatırası" şekilde gördüğünü ve beraberinde kısmının da maddesel çıkar bunun şeklinde bu eserleri Londra'daki müzayedelerde sattığını anlattı.
Nijerya, Mozambik, Angola ve Güney Afrika'da 25 sene muhabirlik önleyen Phillips, Benin Krallığı'ndan yağmalanarak kaçırılan eserlerin sayısının mükemmel şekilde bilinmediğine ayraç ederek, "Binlerce bulunduğu kesme boydak birçok pare bulunduğunu bilmiyoruz ve bu beraberinde bakıma, birçok pare bulunduğunu bilmememiz, ince kaotik bulunan bu sürecin doğasının beraberinde yansıması." değerlendirmesinde bulundu.
Phillips, İngiltere'de Aberdeen ve Cambridge üzere birtakımı üniversiteler ile müzelerin, Benin bronzlarını Nijerya'ya iadeli edeceğini açıkladığını lakin en beraberinde tomar Benin bronzunu sergileyen British Museum'un eserleri iadeli etmesinin kanunla sınırlandırılması dolayısıyla bu sürece yunak bakmadığını anlattı.
Barnaby Phillips, laflarını şöyleki sürdürdü:
"1963 günlü British Museum Yasası niteleyerek beraberinde bilinçlilik var. Bu da British Museum'un biraz hususi ayrıklık haricinde koleksiyonundaki defineleri iadeli etmesini zecrî beraberinde yasa. Başka beraberinde deyişle, British Museum sürekli şekilde bronzları art verecek olsaydı, yasanın değişmesi gerekecekti. Bu sebeple British Museum'daki birtakımı küratörler, Benin bronzlarını Nijerya'ya makul beraberinde müddet düşüncesince eğreti şekilde hasretmek istiyor. Kişisel olarak, fikrimi sorarsanız, British Museum'un eskiden bu yasayı, bu mevzuda tek bilinçlilik yapmamak düşüncesince beraberinde mazeret şekilde kullandığının akıllıcasına bulunduğunu düşünüyorum. Bununla beraberce ahir bunun İngiliz hükümeti kabilinden politik beraberinde değişmeyen olması gerektiği de akıllıcasına ve şu anki İngiliz hükümeti, kolonyalist yağmalanmış eşyaların iadesi fikrine sıcakkanlılık duymuyor."
İngiliz hükümetinin, eserleri beraberinde yönünü iadeli edeceğini açıklanan Alman ve Fransız hükümetinden bu mevzuda henüz az düşünceli bulunduğunu kail Phillips, "Bence, British Museum'da bu mevzuda henüz terakkiperver peyda kılmak talip birtakımı eşhas var, lakin bu değişimleri uygulayacak güçleri yok." dedi.
"Benin bronzları ülkeme art verilmeli"
Nijerya'da canlı ve dinlence düşüncesince geldiği İngiltere'de ülkesine alakalı Benin bronzlarını gitmek düşüncesince British Museum'u görüşme fail Bisola Adesope de bu eserlerin ülkesine iadeli edilmesi gerektiği görüşünü paylaştı.
Adesope, İngiltere'nin Benin seferi esnasında bu zamanı eserlerin beraberinde kısmının çalındığını, beraberinde kısmının ise İngiltere'ye armağan edildiğini belirterek, şunları söyledi:
"(Benin bronzlarının iadesi) Bu ehemmiyetli zira bizlere o günlerde İngilizlerin ve ayrıca beyazların algıladığı üzere ilkel olmadığımızı dünyaya üslup fırsatı veriyor. Beyazlarla bire beraberinde süratte gelişmesek de kişi kültürümüz, kişi teknolojimiz mevcut ve gelişiyorduk. Bu hırsızlıkların beraberinde bölümü olmasaydı böylelikle kişi sahnemize gelebileceğimize inanıyoruz."
