Pekin
Büyükelçi Önen, South China Morning Post gazetesinde Türk Konseyinin baştan adlandırılmasını, Türkiye'nin Orta Asya ile ilişkileri ve aut siyasa öncelikleri bağlamında değerlendiren birlikte yazı yayımladı.
TDT'nin, değme ne denli eş anahtar ve kültürel mirastan kuvvet düzlük birlikte dokuma olsa da ne üyeleri ortada ne de üçüncü taraflara hakkında budunsal sürekli politika izlemediğinin altını çizen Önen, yenilenen örgütün Türkiye'nin bölgeyle iş birliğini derinleştirmeyi amaçlayan "Yeniden Asya Girişimi" ile mevzun bulunduğunu vurguladı.
Kısaca "Türk Konseyi" yerine bilinen, Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyinin (TDİK), 12 Kasım 2021'de İstanbul'da planlı 8'inci zirvesinde ismini Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) yerine değiştirdiğini hatırlatan Büyükelçi Önen, baştan adlandırmanın arsıulusal kamuoyunun takdirini uyandırdığını, bu nedenden örgütün ne bulunduğu ve Türkiye'nin aut siyasa öncelikleriyle bağlantısını açıklığa kavuşturmayı istediğini belirtti.
Önen Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkiye'nin üye, Macaristan ve Türkmenistan'ın müşahit bulunduğu örgütün, Türk Konseyini kuran 2009 günlü Nahçıvan Anlaşması'na dayandığını ve Türk devletlerinin Birleşmiş Milletler (BM) Şartı'na ve hükümran eşitlik, arsa bütünlüğü, ülkelerin arsıulusal onama görmüş sınırlarının ihlal edilmezliği kabilinden arsıulusal hususiyet normlarına bağlılığını konfirmasyon ettiğini vurguladı.
Örgütün 2009'dan buyana bağlantılılık, gençlik, KOBİ'ler ve en akıbet yeşil teknolojiler ve zeki metropoller kabilinden ayrımlı temalara odaklanan sekiz doruk düzenlediğine ayraç fail Önen, "Adı değişse de örgütün asliye rolü değişmemiştir. Bu görev, üyeleri arasında, öbür semt devletleri aleyhine olmadan, çapraz itimatı ve dobra komşuluğu geliştirmektir." ifadelerini kullandı.
Büyükelçi Önen, TDT'nin NATO üyesi Türkiye'yi, Avrupa Birliği üyesi Macaristan'ı, Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütünden Kazakistan ve Kırgızistan'ı ve sürekli bitaraflık politikası izleyen Türkmenistan'ı, üyeleri ortada yahut arsıulusal dizge ile ihtilafa kez açmadan bire birlikte güncek altında toplaması bakımından lehçe örgütler ortada nazirsiz olduğuna dikkati çekti.
Binlerce yıla yayılan anahtar ve ekin mirası
TDT üyelerini birlikte araya getiren şeyin, iktisadi yarar ve düzenlilik endişesinin ötesinde anahtar olduğunu, uygarlığın en dip yönü dilin, diyaloğu ve çapraz anlayışı kolaylaştırdığını ve olanaklı kıldığını vurgulayan Önen, "Her ne denli doruk biçimindeki resmi temasların geçmişi, Sovyetler Birliği'nin dağılmasının arkası sıra aşırı sayıda Türk cumhuriyetinin bağımsızlığını kazanılmış bulunduğu 1992'ye denli gitse de üyeleri ve gözlemciler ortada binlerce yıla yayılan dip zamanı bağlar, anahtar ve ekin mirası mevcut." değerlendirmesinde bulundu.
Önen, TDT'nin İstanbul Zirvesi'nde almış bulunduğu kararla müşahit statüsü şartını, "Türk dilleri ailesine mensup birlikte dili millî kurda resmi anahtar yerine onama etmek" yerine belirlediğine ayraç etti.
Diğer devletler ve arsıulusal örgütlerle müspet alım satım kurmanın örgütün açıkça taahhüdü olduğunu, "2040 Vizyon Belgesi"nde arsa aldığını hatırlatan Önen, TDT'nin bu erek doğrultusunda, 2021 sonu bakımından Afrika ülkelerine 600 bin düze Kovid-19 aşısı bağışladığı bilgisini paylaştı.
Önen, birlikte öbür ehemmiyetli evleviyet mevzusunun "sürdürülebilir aşırı kalıplı bağlantılılık" bulunduğunu vurgulayarak bu nedenden TDT'nin Uluslararası Trans-Hazar Doğu-Batı Koridoru'nu Avrasya'nın en çelimsiz ve en sakıncasız iblağ güzergahı durumuna getirmeyi ve buna ilişkin yerine Zangezur Koridoru'nu Güney Kafkasya ile Avrupa ve Orta Asya bağlantısını yükseltmek neredeyse motivasyon etmeyi amaçladığını anlatım etti.
Türkiye'nin "Yeniden Asya Girişimi" ile mevzun
Üçüncü taraflarla doğurgan iş donanmasına kip olarak, Türkiye ile Çin'in Orta Koridor projesinin Pekin'in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamındaki öbür bağlanak projelerini mütemmim yönlerinin geliştirilebileceğine dikkati çekici Önen, "TDT, Türkiye'nin Yeniden Asya Girişimi ile de tam ahenk içinde. Bu girişim, geçenlerde sürede toplanmış global üretimin yarısını gerçekleştirmesi muhtemel Asya'nın yükselişinin 21. yüzyılı belirleyecek birlikte evolüsyon olabileceği gözlemine dayanıyor." ifadelerini kullandı.
Önen, Türkiye'nin bu doğrultuda Asya'daki ortaklarıyla bağlarını güçlendirmeyi istediğini; TDT'yi kıtanın enli siyasi, iktisadi ve kültürel çeşitliliğini cezaevi önüne alarak lehçe iş donanmasına müteveccih ehemmiyetli birlikte taşıt yerine desteklediğine dikkati çekti.
Ermenistan ile normalleşme TDT vizyonunun parçası
Üye devletler ve komşular ortada dostça ilgiler kurmanın TDT'nin gayesi bulunduğu denli Türk aut politikasının Asya bağlamındaki anne unsuru da bulunduğunu tamlayan Önen, bu bağlamda 10 Aralık 2021'de Ermenistan, Azerbaycan, İran, Rusya ve Türkiye ortada dışişleri icra vekili yardımcısı düzeyinde 3+3 lehçe istişare mekanizmasının evvel toplantısının yapıldığını ve 14 Ocak'ta Türkiye ile Ermenistan ortada normalleşme dönemini başlatan hususi temsilciler arasındaki evvel buluşmanın Moskova'da yapıldığını hatırlattı.
Önen, bu girişimlerin Türkiye'nin lehçe barışa bağlılığını ortaya koyduğunu vurgulayarak "TDT, yetkisini üyelerinin kadim Türk dillerini musahabe geleneğinden almaktadır ancak onu esas çelimli kılan, evren ile teşrikimesai dilini musahabe taahhüdüne bağlılığı." değerlendirmesinde bulundu.
Büyükelçi Önen, Türkiye'nin TDT'yi, temsile henüz açıkça ve çalışan birlikte arsıulusal düzene anlayış hedefi doğrultusunda birlikte sulh ve bolluk platformu yerine gördüğünü aktardı.
