Portakal üretiminde Türkiye'nin mahdut havzalarından bir tanesi bulunan Aydın'da toplam ürün güzeşte seneye layıkıyla arttı. Portakal, tonaj ve kalibre adına üreticisinin yüzünü güldürürken, üreticiler aracıların çokluğu zımnında vatandaşların verim alırken bundan sonradan pare hesabı hazırlamaya başladığını deyim ederek bu mevzuya müşterek eritme bulunmasını istedi.
“İhracat olursa verim değerlenir”
İhracatın niteliğine layıkıyla portakal fiyatlarının da artım gösterdiğini deyim fail Köşk ilçesindeki portakal üreticisi umut Ertem, “Ürünümüz bu yıl güzel. Mandalina da az buçuk toplam ürün düşüklüğü mevcut fakat portakal verim olarak, tonaj ve kalibre adına da elleme durumda. Sulanmayan alanlarda ıvır zıvır kalsa da suyu bulunan alanlarda kalibre istiğna edici. Portakalı hem biçimde fidan adanmış düşüncesince topluyoruz aynı zamanda ambara koyarak 2-3 ay bekletip o biçimde değerlendiriyoruz. Hal tutarları az buçuk gevşekti. Ancak gusülhane devreye girdikten sonradan kendini topladı. Depo fiyatlarının nasıl sonuçlanacağını bilmiyoruz. 3 ay sonradan ihtimal bugünkü sattığımız fiyattan da satabiliriz, ihtimal yüzdelik 70-80 farkla da satabiliriz. O az buçuk ucu bâtın müşterek durum. Portakalın aşkın dobra bedel kazanılmış olduğu seneler da ha fakat böylelikle bedel kazanmayıp on paralık satılmadığı seneler da oldu. Bu az buçuk dış satım ile alakalı. Malın mahsus müşterek bölümü dünya dışına dış satım adına giderse iç piyasada servet değerleniyor, servet eksildiği düşüncesince kıymetini koruyor. Olmadığında da bu malın bütünü dünya içre gitmek mecburiyetinde kalıyor. Yurt içre istihlak yerinde da bu kere malda aşkın hayli müşterek bereket oluyor. Bu vaziyette da alıp satanlar, halciler ve komisyoncular 'nasılsa dış satım yok' niteleyerek günce yahut haftalık adına hediye düşürüyor. Üreticinin de bu vaziyete erinç yapabileceği müşterek nesne olmuyor. Ya satıp borcunu ödeyip önünü görecek yahut satmayacak çürütüp dökecek” dedi.
“Kilosu 2 liraya vaziyete satılıyor”
Fiyatların ürünün kalitesine layıkıyla değiştiğini kaydeden Ertem, “Fiyatlar gusülhane bazında 70 kuruş, ikinci destan dediğimiz destan dediğimiz verim 1 liralık 20 kuruş, öbür kalibre adına aklık adına bilinen iri ve dobra destan portakal da 1 liralık 70 kuruş ile 2 TL arasında. Bunlar editör durumdaki komite müdahale fiyatları. Bu malların 15 güne denli direnç gücü var. Herkes eritme düşüncesince verim kestiği devir bu vaziyette eritme fiyatı 1 liralık 60 kuruş seviyelerine düşüyor. Ama eğin az olduğunda ve müşteri haricen vardığında mülkü almaya başladığı devir hediye 2 bin liralık civarına çıkıyor. Genelleme meydana getirecek olursak şu anda ürünlerimiz 1 liralık 60 kuruş ila 2 liralık ortada satılıyor. İşlenmiş üründe ise bu hediye editör değişiyor. O vaziyette halci yahut pazarcı ürünü alıyor, bizim buradaki mumlama fabrikalarına gidiyor. Burada üstünü aşina deyim ile gösteriş çekiliyor ve altlarına birer pare kartpostal konuyor. Bu vaziyette da kiloda 50 kuruş derece müşterek maliyet henüz oluyor. 2 liranın ilişkin 50 kuruş henüz ekleniyor” sanarak konuştu.
“Araya ne denli aşkın aracı girerse hediye da o denli aşkın artıyor”
Üretici adına kendilerinin 2 liradan sattıkları portakalların ana kent şehirlerdeki tezgahlarda 7 liraya denli çıkan fiyatlarla satıldığını ve bunun sebebinin de araya giren aracıların çokluğu bulunduğunu laflarına ekleyen portakal üreticisi Ertem laflarını şöyleki sürdürdü:
“Bizim sıkıntımız üretici adına fidan tüketiciye ulaşamıyoruz ve malımızı fidan piyasaya götürüp biricik hiçbir bey şansımız yok. Arada mecburen halciler olacak. Biz burada müşterek vaziyete servet veriyoruz eritme komisyonunu kesip koyuyor. Araya motorin ve gezi maliyeti de giriyor. Bu servet İstanbul'a gittiğinde oradaki halci mülkü oraya denli getirmiş olduğu düşüncesince o da ilişkin müşterek hediye henüz koyuyor. Oradan pazarcıya yahut manava gidiyor, onlar da karını yansıtıyor derken bu hakeza katlanıp gidiyor. Bizim burada vaziyete 1 liralık 60 kuruştan sattığımız portakal İstanbul'a vardığı devir 5, 6 yahut 7 liraya satılıyor. Aracılar ne denli çoğalır bütünü de kârını ilişkin koyarsa tüketiciye gidene denli vatandaşın yiyemeyeceği seviyelere çıkıyor. Mesela bizim burada 1,5-2 liralık ortada satılırken, İstanbul ve İzmir'deki yurttaşlar az henüz pare hesabı yapıyor. Bugünün şartında girdi fiyatlarımıza bakarsak fiyattan kıvançlı değiliz. Ama beterin beteri var. Bu mülkü on paralık satmayıp çöpe dökmüş de olabilirdik. Onun düşüncesince memnunuz. Ama ekinci rastgele devir gönlü geniştir, üretici elinden geldiğince henüz aşkın ve henüz nitelikli istihsal etmek düşüncesince güç harcar. Şartlar elvermediği devir da çiftçinin de yapabileceği müşterek nesne kalmıyor.”
Murat Uçkaç - İbrahim Kılınç
