Ankara
Kurumun, tarım ürünleri dalında ölçülü kol incelemesi kapsamında hazırladığı "Yaş Sebze ve Meyve Sektör İncelemesi Raporu" tamamlandı.
AA muhabirinin rapordan icra ettiği derlemeye göre, gözyaşı sebze ve meyveler, baş döndürücü sayıda el değiştirerek, toplayıcı, simsar, komisyoncu, tacir üzere aracılar kanalıyla tüketiciye ulaştırılıyor. Yaş meyve ve sebzede yetiştirici örgütlenmesinin istenilen kurda olmaması, marketing kanalının uzamasına ve tüketicinin ödediği paradan üreticinin eline sabık miktarın düşmesine sefer açıyor.
Nihai verim fiyatlarında yaşanmış bulunan fiyat artışı yahut düşüşü ahir sene üretimini de aracısız etkilerken, istihsal eksikliği yahut fazlalığı ortaya çıkıyor. Bu durum, zirai verim fiyatlarındaki istikrarsızlığın en ehemmiyetli sebeplerinden birisini oluşturuyor.
Tarımsal ürünler, iklim, iklim koşulları, kuraklık, hastalık, coğrafya üzere faktörlere dair olması hasebiyle de etkileniyor. Yaş meyve ve sebzelerin acele bozulabilir mahsulat olmaları, ambarlama olanaklarının yetersiz, sergen ömürlerinin endamsız olması da fiyat hareketliliğine bozukluk oluyor. Türkiye'de bu mamüllerin pazarlanması hususi kol kabilinden yapılırken, üreticiden tüketiciye bulunan marketing kanalında çoğu kez komisyoncu, tacir ve perakendeciler fariza alıyor.
Tarımsal istihsal meydana getiren oyuncular ehemmiyetli miktarda rakiplik ederken, bu oyuncular gereksinimleri bulunan girdileri çoklukla "oligopol" piyasalardan sağlıyor. Söz konusu problemin üreticiler üstündeki tesirinin hafifletilmesi gerekiyor. Bu imkanın sağlanamadığı halde ise tarım endüstrisinin karlılıktan uzaklaşması ve istihsal miktarının azalması ve hasebiyle verim fiyatlarının artarak çoğalması bekleniyor.
"Ülke çapında özek donanması oluşturulsun" önerisi
Küçük çiftçiler, ürünlerini satarken çoklukla ara bulucu tacir yahut komisyoncularla erinç karşıya kalıyor. Bu vasıtasız ele geçişler kararında ürünün fiyatı artıyor ve bu efdal fiyat mahveden talebinin düşmesine bozukluk oluyor.
Üretici ile mahveden ortada gösteriş oynayan aracıları ortadan tahammül ve aracıların elde etmiş bulunduğu ateşçi en uzuv inzal dair tarım adanmış kooperatiflerinin ehemmiyetli yan yana görevi bulunuyor.
Raporda, özgür kendisine çalışkanlık yayınlayan yan yana tarım adanmış kooperatifinin, evcil aracılarla rakiplik edebilmesine, birtakımı aracıları ortadan kaldırabilmesine ve ortaklarına birtakımı uygulayım avantajlar sağlayabilmesine rağmen birtakımı mamüllerin imalatını yahut ihracatını elinde bulunduran şişman tacir ve sanayicilerle rakiplik etmesi düşüncesince semt çapında birlikler ve iklim çapında yan yana özek donanması oluşturmaları önerildi.
"Alıcı ancak kötüye kullanılması önlenmeli"
Söz konusu raporda zincir marketlerin payları da ele alındı. Buna göre, sadece 4 adım pazarın yarısından fazlasına bilge durumda. Pazardaki en şişman 10 oyuncuya bakılınca ise bu miktar yüzdelik 63 seviyelerine ulaşıyor. Rakamlar, örgütlü perişan pazarı içinde derişme oranlarının seneler bakımından ağır miktarda arttığını gösteriyor.
Perakende sektöründe süpermarketlerin payının artıyor olması mamüllerin üretildiği, paketlendiği ve tedbir edilmiş bulunduğu pazarı da şekillendirmeye başladı. Bu yoğunlaşmanın neticelerinden bir tanesi de bu yapıların tedbir zincirindeki müşteri gücünün artışı kendisine ortaya çıktı. Satışların peşin, ödemelerin levent boylu vadeye yayılması zincir marketlere ehemmiyetli yan yana görüntü deposu yaratıyor.
Tarımsal üreticilerin, zincirin gayrı oyuncuları karşısında müzakerelerinde baş döndürücü az kesim gücüne ehil bulunduğu tamlanan raporda, tedbir zincirindeki gayrı aktörlerin güçlerinin sınırlandırılması durumunda, çiftçilerin gelirlerinin artırılması, sunma güvenliği ve mahveden fiyatlarının akla yatkın seviyelere gelmesi, amaçlara beraberce ulaşılabilmesinin belkili duruma geleceği tabir edildi.
Perakendecilerin gücü, tedarikçiler üstündeki etkilerinin yanı esna mahveden tercihlerinin azalması, elan efdal fiyatlar ve inovasyon üstündeki neticeleri ile tüketiciyi de etkiliyor. Perakendeciler pazarda ehil oldukları çelim hasebiyle mahveden talebini, nihai tüketicilerin neyi, ne ve nerede satın aldıklarını şekillendiriyor.
Süpermarketlerin perişan seviyesindeki pazar gücü ve tedbir seviyesinde ehil oldukları müşteri gücü birbirini güçlendiriyor. Pazar gücü arttıkça perakendeci elan birebir şartlarda alıntı yapabilir ve elan az fiyatlarla bu mahsulat tüketiciye sunulabilir. Bu gestalt da pazar gücünün artmasına bozukluk oluyor.
Raporda, acul istihlak malları perakendeciliği dalında çalışkanlık yayınlayan teşebbüslerin lüzum pazar payları gerekse müşteri güçleri ehemmiyetli seviyede arttığından müşteri gücünün kötüye kullanılmasını engel devam etmek neredeyse tensikat yapılması gerektiği bildirildi.
"Tarımsal girdilerde domestik istihsal sağlanmalı"
Raporda, tarım piyasalarında hem sunma güvenliği aynı zamanda fiyat istikrarı açısından katılması müstelzim önlemlere dair önerilere de arazi verildi.
Buna göre, Türkiye'de zirai üretim, en ehemmiyetli girdi kalemleri bulunan akaryakıt, gübre, ekecek ve ilaçta ithalata ve dolayısı ile döviz kuruna yayımcı olunması hasebiyle iyice maliyetli. Bu sebeple endamsız devirde bahis konusu girdilerin desteklenmiş edilmesi, levent boylu devirde ise bu bölgelerde bayağı domestik üretimin sağlanması hem fiyatlar aynı zamanda sunma güvenliği düşüncesince ehemmiyet taşıyor.
Yeterli üretimin sağlanması düşüncesince dış satım ve dış çekicilik politikaları da karışma peyda etmek üzere, "üretim planlaması" yapılması, bunun düşüncesince Tarım ve Orman Bakanlığı gözetiminde alt kurul oluşturulması, sübvansiyon politikaları, istihsal planlaması kapsamında baştan ele katılması rapordaki öneriler ortada arazi aldı.
Tedarik zincirinin boyunun kısaltılması düşüncesince aracıların (tüccar, komisyoncular, nakliyeciler, depolama) üstlendikleri fonksiyonların yetiştirici birlikleri vasıtasıyla adına getirilmesi, bu çerçevede yetiştirici birliklerinin baştan yapılandırılması, Tarım ve Orman ile Ticaret bakanlıkları önderliğinde alt kurul oluşturulması gerektiği belirtildi.
Raporda, çiftçilerin gelirlerinin artırılmasına müteveccih dayanaklık etmek mekanizmalarının artırılması, zirai destek sunar teşrinievvel önceleri açıklanması ve bunun levent boylu dönemli olması, mecburi fiyat bildirimleri indinde üretim, kapasite, stok, tecim üzere meydan verilerine çiftçilerin kavuşması düşüncesince meydan şeffaflığının artırılmasına müteveccih mekanizmaların yaşama geçirilmesi önerildi.
İstenmeyen istihsal miktarı dalgalanmasının önüne devredilmek düşüncesince tarım sektöründe çiftçilerin istihsal tercihlerini şekillendirmeleri düşüncesince aktüel teşrinievvel verilerinin bayağı transparan biçimde paylaşılması rapordaki öneriler ortada arazi aldı.
Tarımsal üretimin devamlılığın sağlanabilmesini düşüncesince riziko yönetimi kapsamında zirai sigortaların yaygınlaştırılması ve korumanın artırılması gerektiği tamlanan raporda, tarımın finansmanı düşüncesince acemi mekanizmalar geliştirilmesi ve finansman maliyetlerinin aşağıya çekilmesinin önemine ayraç edildi.
Raporda, zincir marketlerin müşteri güçlerinin sınırlandırılması düşüncesince Ticaret Bakanlığı gözetiminde nahak yere tecim uygulamalarına müteveccih tedbirlerin yaşama geçirilmesi ve bu uygulamaların düzen bağı yan yana biçimde denetlenmesi gerektiği de kaydedildi.
