İstanbul
Yıllardır kabile mücadelelerine oyunluk bulunan Somali, kuraklık, iktisadi sıkıntılar, düzenlilik sorunları ve siyasi çekişmelerle gündeme geliyor.
Bölgesel ve global aktörlerin de dünya üstünde çelim savaşı vermesi siyasi krizi tırmandırdı.
Son yerine Cumhurbaşkanı ile Başbakan ortada izin krizi yaşandı.
2017'de göreve mevrut Cumhurbaşkanı Fermacu, Başbakan Roble ile Deniz Kuvvetleri Komutanı Abas Amin Ali'yi, "yolsuzluk" ve "kamu malını kötüye kullanma" suçlamasıyla açığa aldı. Bu kararla bulunan siyasi kriz elan çok derinleşti.
Cumhurbaşkanı Fermacu'nun adımını "çirkin müşterek karar" yerine nitelendiren Başbakan Roble, orduya, hükümetin ve kendisinin emirlerine yayıncı olması çağrısı yaparken, Somali'deki elverişsiz cumhur reisi adayları da siyasi krizin akıbet bulması düşüncesince Cumhurbaşkanı Fermacu'dan Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı vazgeçme etmesini istedi.
Seçimlerdeki ipham ülkeyi yavaş yavaş kaosa sürüklüyor
Somali'de Cumhurbaşkanlığı ve eyalet seçimlerinin tarihinde yaşanmış bulunan belirsizlik, ülkeyi kaosa sürüklüyor.
Cumhurbaşkanı Fermacu ve eyalet başkanları, 17 Eylül 2020'de müşterek araya gelip, cumhurbaşkanlığı seçiminin 8 Şubat 2021'de yapılması dair uygun kalmışlardı.
Buna uyarınca seçim süreci 10 Ekim 2020'de başlayacak, Meclisin fevk ve ast kanadında fariza gerçekleştirmek talip milletvekili adayları Aralık 2020'de belirleme edilecek, 1 Ocak'ta milletvekili, 8 Şubat'ta da cumhurbaşkanlığı tarzı yapılacaktı.
Ancak hükümetin açıklamış olduğu federal seçim komisyonlarından doğan anlaşmazlıklar zımnında seçim takvimi belirlenemedi.
Seçim takviminde barışma sağlanamadı
Cumhurbaşkanı Fermacu, seçim takvimini yakalamak şartıyla eyalet başkanlarıyla 3-6 Şubat'ta gene müşterek araya gelmişse de barışma sağlanamadı.
Seçim sürecindeki anlaşmazlık, Jubaland ve Somaliland'daki seçim komisyonu üyelerinin isimlerinin belirlenmesi sürecinde de bitmeme etti ve siyasi krize hastalık oldu.
Öte taraftan Cumhurbaşkanı Fermacu'nun fariza süresinin 8 Şubat'ta dolmasına karşın görevde kalmaya bitmeme etmesi de siyasi belirsizliği derinleştirdi ve aykırılık ile bazısı eyalet liderlerinin tepkisini çekti.
Somali Meclisi 12 Nisan'da, federal hükümet ve eyalet başkanları arasındaki ağız tatsızlığı zımnında seçimlere gidemeyen ülkede krizin aşılması düşüncesince federal hükümetin fariza süresini 2 sene uzattı.
Cumhurbaşkanı Fermacu, bu adımın, 17 Eylül 2020'de eyalet liderleriyle varılan anlaşmanın uygulanamaması zımnında alındığına dikkati çekti.
Ülkede sene başlangıcında yapılması planlanan seçimlerin defaatle ertelenmesi sonrası muhalifler Fermacu'yu Cumhurbaşkanı yerine tanımadıklarını duyururken Fermacu ise tansiyonu dökmek düşüncesince seçim periyodunu rejim yetkisini Başbakana verdi.
Fermacu liderliğindeki Somali hükümeti, 27 Mayıs'ta, geciken seçimlerin 60 çağ içinde yapılmasının kararlaştırdığını ve değişmez tarihin ise seçim yerleşmiş kabilinden belirleneceğini açıkladı.
Somali'de derinliğine süredir ertelenen intihabat başladı
Somali'de ertelendiği düşüncesince tartışmalara hastalık bulunan seçimler, 29 Temmuz'da Jubaland eyaletindeki senato seçimleriyle başladı.
Burada meclisin fevk kanadında toprak takanak 4 eş belirlendi.
Jubaland'daki intihabat sonrası 26 Ekim'de de Puntland eyaletindeki evcil seçimlerde halk, kasa başına tedricen oy kullandı.
Cumhurbaşkanı Fermacu'nun liderliğinde kuma seçim takvimi yakalamak şartıyla eyalet başkanlarıyla 2-5 Kasım'da meydana getirilen 3 günce görüşmeler ise elverişsiz Gedo bölgesindeki siyasi ağız tatsızlığı ve Somali'nin mahalle muhtarı bölgesi Somaliland’daki seçim komisyonu üyeleri mevzusundaki kriz zımnında barışma sağlanmadan sona erdi.
Somali'de elverişsiz cumhur reisi adayları ise ülkede devam eden divan seçimlerinin şeffaflıktan mahrum bulunduğunu öne sürerek 1 Aralık'ta boykot sonucu aldı.
- Cumhurbaşkanı ile Başbakan ortada izin krizi derinleşiyor
Muhalif cumhur reisi adaylarının tarzı boykot sonucu sonrası Cumhurbaşkanı ile Başbakan ortada izin krizi ortaya baskı ve seçim periyodunu aksi etkiledi.
Eski İstihbarat Başkanı Fahad Yasin, eş istihbaratçı İkran Tahlil'in ölümü sonrası Başbakan Muhammed Roble kabilinden 6 Eylül'de görevden alındı.
Yasin'in görevden alınmasına aksülamel yayınlayan Cumhurbaşkanı Fermacu ise dünkü duyum başkanı atayarak Yasin'i de Ulusal Güvenlik Danışmanı yapmış oldu ve ülkedeki izin krizi derinleşti.
Cumhurbaşkanı Fermacu, duyum başkanının ki olacağına bağlı yaşanmış bulunan potansiyel farkı sonrası, Roble'nin hükümeti rejim görevinden saptığı ve Somali Geçici Anayasası'nı ihlal ettiğine ilgi çekerek 16 Eylül'de Başbakan Roble'nin yetkilerini askıya aldı.
Bir çağ sonraları 17 Eylül'de ise Başbakan Roble, yetkilerini askıya almasının anayasaya karşıt bulunduğunu belirterek Cumhurbaşkanı Fermacu'nun kararını reddetti.
Roble, kendisinin anayasal yerine bakanları tayin ve görevden alma, düzenlilik ve seçime bağlı emekleri icra rolü bulunduğunun altını çizerek intihabat yapılana ve dünkü başvekil ant edene denli görevde kalmayı sürdüreceğini belirtti.
Somali'deki akıbet siyasi kriz: Cumhurbaşkanı Başbakanı açığa aldı
Cumhurbaşkanı Fermacu, Başbakan Roble ve Deniz Kuvvetleri Komutanı Ali'yi, "yolsuzluk" ve "kamu malını kötüye kullanma" suçlamasıyla 27 Aralık'ta açığa aldı.
Cumhurbaşkanı Fermacu'nun adımını "çirkin müşterek karar" yerine nitelendiren Başbakan Roble, bire müşterek çağ bu sonucu reddetti. Başbakan başkaca orduya da hükümetin ve kendisinin emirlerine yayıncı olması çağrısı yaptı.
Cumhurbaşkanı ile Başbakan arasındaki yüklülük sonrası 28 Aralık'ta Birleşmiş Milletler, Afrika Birliği, Avrupa Birliği ve Amerika denli dünya ve örgütlerin de bulunmuş olduğu arsıulusal şürekâ grubu, Somalili liderlere dünya menfaatlerini öncelemeleri, provokasyondan ve çelim kullanımından kaçınmaları çağrısı yaptı.
Başbakanın görevden alınmasını "darbe girişimi" yerine nitelendiren Cumhurbaşkanlığı Adaylar Konseyi, Fermacu'nun bulunan siyasi krize akıbet hasretmek düşüncesince Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı ivedilikle vazgeçme etmesi istem etti.
Somali'de seçim sistemi
Ülkede, divan ve cumhur reisi seçimleri art arda yapılıyor.
Meclisin, "Halk Meclisi" yerine da aşina ast kanadının 275 üyesi, Somali'deki değişik kabileleri asimilasyon fail 14 bin elçi kabilinden 4 yıllığına seçiliyor.
Meclisin fevk kanadının 54 üyesi ise eyalet konseylerince belirleniyor.
Seçilen Meclis üyeleri hem Meclis Başkanını tıpkı zamanda dünkü Cumhurbaşkanını belirliyor.
"Bir eş müşterek oy" planında muvaffakiyet sağlanamadı
Seçimlerde kendine katışıksız kabile sistemini uygulayıcı Somali'de, bu seçimlerde "bir eş müşterek oy" ilkesiyle hepsi vatandaşların oy kullanımı planlanıyordu fakat başarılamadı.
Şu anda "4,5 sistemi" yerine isimlendirilen kabile merkezli sistemle yönetilen Somali'de, ülkenin 4 iri kabilesi denktaş sayıda, öbür kabileler ise bunun ½ si oranında Meclise özlük seçtiği vekilleri gönderiyor.
Somali'de cumhur reisi adayları ortada dü emektar cumhurbaşkanı, müşterek başbakan, müşterek de divan başkanı bulunuyor.
