Ankara
Ülkenin güneyindeki Dera ilinde 15 Mart 2011'de müşterek takım beşinci sınıf öğrencisinin ekol duvarına rejimin önderi Beşşar Esed'i kastederek "Ey hekim deminden esna sana geldi" yazmasıyla süregelen ahali ayaklanmasının üstünden 11 yıl geçti.
Esed ailesi ve andıran çevresinin baskısı ve yolsuzluklarına erinç düzelti isteğiyle sokaklara dökülen binlerce bireyin sayısı endamsız müddette katlanırken, gösteriler ülkenin başka illerine de sıçradı. O devre barışçıl gösterilerle iktidarın değişmesini talip sivilleri "terörist" anons fail Esed rejimi, gösterileri eğlemek düşüncesince askerlerini ve asayiş güçlerini harekete geçirdi.
Rejimin bu hamlesi barışçıl ahali gösterilerinin iç harbe dönüşmesine tarz açtı. Esed diyeti güçleri ile hür Suriye Ordusu (ÖSO) ismi altında birleşen askeri aykırı gruplar ortada 2012'den itibaren silahlı çatışmalar başladı.
2012'nin böylecene iktidardan düşmesi an meselesi tanıdık Esed'in yardımına İran ve Lübnan Hizbullah'ı yetişti. Rejim 2013 baharından itibaren muhaliflere erinç balans kurmaya başladı. Rusya'nın Eylül 2015'in böylecene harbe katılmasıyla iç savaşın seyri rejimin lehine çevrildi. Böylece kefaret kaybetmiş yer aldığı toprakların şişman müşterek bölümüne koyu saldırılar ve ablukalar eliyle yeniden bilge oldu.
Batı, Ukrayna cenginde Rusya'ya erinç almış yer aldığı tutumu Suriye'de Esed diyeti ve destekçilerine erinç sergileyemezken, kefaret iktidarda kalabilmek düşüncesince sivillere erinç değme muhtelif silahı kullandı.
Milyonlarca çıplak yerinden edildi
Birleşmiş Milletler (BM) yetkililerinin, kimyevi tabanca kullanma, halkı açlığa sürükleme, tehcir, ablukaya alma, tadı durdurma ve azap kıl payı savaş suçlarının işlendiğine dikkati çekmiş yer aldığı iç savaşta, beniz binlerce çıplak hayatını yitirdi.
İç savaş önceleri nüfusu 22-23 milyon yöresinde yer aldığı kestirim edilen ülkede 6,6 milyon Suriyeli ülkesini ayrılma geçirmek durumunda kaldı. Bu insanların 3,5 milyonundan dahası Türkiye'ye sığındı.
BM İnsani Yardım Koordinasyon Ofisine (OCHA) göre, 6,7 milyon can iklim ortamında yerinden edilirken, Suriye'de minimum 14 milyon çıplak insancasına yardımlara eksikli bir duruma geldi.
Rakamlarla iç savaşın bilançosu
BM'nin 24 Eylül 2021'de, Suriye iç cenginde ölümleri doğrulama edilenlerin sayısının kestirmece 350 bin, esas rakamın ise bunun baş döndürücü üstünde bulunduğunu tamlayan açıklaması, Suriye'deki iç savaşın en ciddi bedelini sivillerin ödediğini müşterek deniz daha ortaya koydu.
Suriye'de sivillere müteveccih adalet ihlallerini belgeleyen Suriye İnsan Hakları Ağının (SNHR), Mart 2011-Mart 2022 zamanında işlenen adalet ihlalleri ve çıplak kayıplara bağlı hazırladığı raporunu AA muhabiriyle paylaştı.
Ağın raporunda Esed diyetinin tadı kendisine alıkoyduğu beniz binlerce insandan minimum 14 bin 449'unu azap ederek öldürmüş yer aldığı kaydedildi. Muhalif kaynaklara göre, Esed diyeti güçleri kestirmece 400 bin kişiyi halen alıkoyuyor.
İç muharebede keyif tesislerinin minimum 869 deniz çatışan taraflarca gaye alındığı anlatım edilen raporda, minimum 869 keyif mensubunun öldürülmüş yer aldığı bilgisine arazi verildi.
Rapora göre, iç muharebede 1419'u Esed diyeti ve Rusya kabilinden peyda geçirmek kıl payı minimum 1597 ekol saldırılara sunulan kaldı.
Bu müddette aralarında AA'ya görev sağlayan 4 bireyin de bulunmuş yer aldığı minimum 711 iletişim araçları mensubu katledildi.
Esed rejimi, iç savaşın başlamasının peşi esna muhaliflerin kontrolündeki yerleşimlere 217 deniz kimyevi tabanca saldırısı düzenledi.
Rejimin tavrı politik hal arayışları kısır bırakıyor
Uluslararası toplumdan caydırıcı tepkiler görmeyen rejim, politik çözümü öngören Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) 2254 mahdut kararını hiçe sayarak, daim askeri çözümden yana davranış sergiledi. Aralık 2015'te oy birliğiyle onaylanan 2254 mahdut kararda, Suriye genelinde acele müşterek ateşkesin sağlanması ve buna koşut kendisine politik müzakerelerin başlaması; dü yıl içerisinde müşterek "birlik hükümeti" kurulması ve peşi esna seçimlerin gerçekleştirilmesi çağrısı yapıldı.
Halihazırda İsviçre'nin Cenevre kentinde BM nezdinde planlı kanun komitesi emekleri ve Astana formatındaki Suriye mevzulu garantörler toplantısı Suriye'de çıkmaza giren politik hal arayışlarının sonuç arzusu kendisine görülüyor.
Suriye Anayasa Komitesi Ekim 2021'de BM Cenevre Ofisi'nde altıncı dolaşma görüşmelerini gerçekleştirdi. Ancak toplantıların peşi esna "büyük manzara kırıklığı" yaşadığını dile getiren BM Suriye hususi Temsilcisi Geir Pedersen, önceki deniz can vererek Esed rejimini suçladı.
Pedersen, 25 Şubat 2022'de icra ettiği açıklamada, Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının 7'ncisinin BM'nin yardımıyla 21 Mart'ta Cenevre'de yapılacağını duyurdu.
ABD'nin YPG/PKK'ya silahlı terbiye bilimi bilimi desteği sürüyor
Türkiye'nin ikazlarına karşın ABD'nin Suriye'de yıldırı örgütü YPG/PKK'ye desteği kesilmedi. Amerika hususi Kuvvetleri, Fırat'ın doğusunda YPG/PKK'lı teröristlere silahlı terbiye bilimi bilimi vermeyi sürdürdü.
Haseke ve Deyrizor illerinde yüzlerce YPG/PKK üyesine muhtelif silahların kullanması erinç terbiye bilimi bilimi sağlayan Amerika askerleri, 18 Şubat ve 7 Aralık 2021'de Deyrizor ilinin batısında yıldırı örgütüyle kuma silahlı tatbikatlar gerçekleştirdi.
ABD ve Rusya laflarında durmadı
Türkiye, 9 Ekim 2019'da başlatmış yer aldığı Barış Pınarı Harekatı sürerken Amerika ve Rusya ile değişik anlaşma yaptı. Türkiye sınırından itibaren 30 kilometre derinlikteki alandan YPG/PKK'nın çekileceğini vadeden ABD, daha sözünü tutmadı.
Rusya da 23 Ekim 2019'den itibaren Rus askeri polisi ve kefaret güçlerinin, Barış Pınarı Harekat bölgesinin haricinde mütebaki Türkiye-Suriye sınırının Suriye tarafına, YPG/PKK'lı teröristlerin silahlarıyla Türkiye-Suriye sınırından itibaren 30 kilometrenin dışına çıkarılmasını gerçekleştirme geçirmek kıl payı gireceklerini üstenme etti. Ruslar, yıldırı örgütü YPG/PKK'lı teröristlerin silahlarıyla Münbiç ve Tel Rıfat'tan da çıkarılacağı vaadinde bulundu.
Ancak yıldırı örgütü YPG/PKK, bahis konusu mutabakatlara karşın belirlenen sınırlardan ve bölgelerden çekilmeyerek işgalini sürdürüyor.
Rusya ve Çin'in vetoları rejimin yargılanmasını engelliyor
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi toplantılarında kefaret lehine toplanmış 16 deniz veto kullanan Rusya ve Çin, kimyevi tabanca saldırılarını bap meydan oturumlarda ise 6 defa gene diyeti koruyacak halde bu hakka başvurdu.
Rusya ve Çin'in vetoları sonucunda, Esed diyetinin yargılanmasının önü kesildi.
Suriye'de egemenlik sahalarında sonuç durum
Türkiye ile Rusya'nın 5 Mart 2020'de sağlamış yer aldığı dünkü mutabakatın peşi esna İdlib'de mütareke şişman seviyede korunuyor. Söz konusu tarihten itibaren de ülkede egemenlik sahalarında başkalık kaydedilmedi.
Suriyeli Ej Jusur Araştırma Merkezinin harita ölçümlerine uyarınca halihazırda Rusya ve İran destekli Esed diyeti güçleri ülkenin kestirmece yüzdelik 63 yöresinde sahasına hakim.
Ülke topraklarının kestirmece yüzdelik 11'lik kısmı askeri muhalifler ve kefaret karşıtı silahlı grupların elinde bulunuyor.
ABD destekli yıldırı örgütü YPG/PKK, iklim topraklarının dörtte bir tanesini obstrüksiyon ederken DEAŞ'lı teröristler ise Humus, Deyrizor ve Rakka'daki çöllerde düzensiz ve daim arazi değiştirerek dünya malı göstermeye çalışıyor.
Kronoloji
İç savaşın dönüm noktalarının kronolojisi şöyle:
15 Mart 2011: Suriye iç savaşı, ülkenin güneyindeki Dera ilinde müşterek takım gencin düzenlemiş yer aldığı kefaret karşıtı barışçıl gösterilerle başladı. Gösteriler çabucak iklim geneline yayıldı.
Ocak-Şubat 2012: Rejim-muhalifler arasındaki çatışmalar şiddetlendi.
26 Nisan 2011: Rejim ordusu, ayaklanmanın fitilinin ateşlendiği Dera'ya girdi.
30 Haziran 2012: Cenevre'de politik intikal müzakereleri başladı.
Temmuz-Aralık 2012: Terör örgütü YPG/PKK, Aynularab (Kobani) ve Afrin ilçeleri ile Haseke'nin Amude ilçesini arbededen diyetten devraldı.
Mayıs 2013: Türkiye, ABD'ye Suriye'de uçuşa haram semt anons edilmesi, siviller düşüncesince emniyetli semt oluşturulması ve kuma yönetim kuvvetleriyle kuma esmer operasyonu tamamlanmasından oluşan 3 kademeli tasar sundu.
21 Ağustos 2013: Esed rejimi, Doğu Guta'da 1400'den müşterek tomar sivili kimyevi tabanca ile katletti. ABD, askeri müdahaleye yanaşmayarak Rusya ile rejimin kimyevi silahlarını imha düşüncesince anlaşmaya vardı.
Ocak 2014: Rejimin çökmeye başlaması hakkındaki İran, Şii milisleri Suriye'ye sokmaya başladı. DEAŞ, Rakka'yı muhaliflerden aldı.
30 Haziran 2014: DEAŞ, neymiş halifelik anons etti.
22 Eylül 2014: Amerika öncülüğündeki koalisyon, DEAŞ'a iklim saldırısı başlattı.
26 Ocak 2015: YPG/PKK, ABD'nin 4 ay devam eden koyu iklim desteğiyle Aynularab'ı DEAŞ'tan aldı. Böylece ABD-YPG/PKK ittifakı başladı.
Mart 2015: İdlib, askeri muhaliflerin ve kefaret karşıtı silahlı grupların eline geçti.
21 Mayıs 2015: DEAŞ, Tedmur (Palmira) kentini ele geçirerek Suriye'nin kestirmece yarısında egemenlik sağladı.
30 Eylül 2015: Rusya, iç harbe aracısız karışan oldu. Rejime sağlamış yer aldığı iklim desteğiyle muhalifleri köşeye sıkıştırdı.
18 Aralık 2015: BMGK, 2254 mahdut kararını benimseme etti. Siyasi geçişin tarz haritası belirlendi.
24 Ağustos 2016: Türk Silahlı Kuvvetleri ve Suriye Milli Ordusu, Fırat Kalkanı Harekatı'nı başlattı. Suriye'nin kuzeyinde 2 bin 55 kilometrekare alan, DEAŞ'tan temizledi.
23-24 Ocak 2017: Türkiye ve Rusya'nın girişimiyle önceki Astana toplantısı yapıldı.
4 Nisan 2017: Rejim, Han Şeyhun beldesinde düzenlemiş yer aldığı kimyevi tabanca saldırısında minimum 100 sivili öldürdü.
Ekim 2017: Terör örgütü DEAŞ çekilerek, Rakka ve Deyrizor'un şişman tarafını yıldırı örgütü YPG/PKK'ya tasdik etti.
Ocak 2018: Türkiye, Afrin'deki yıldırı örgütleri YPG/PKK-DEAŞ'a erinç Zeytin Dalı Harekatı'nı başlattı.
21 Mayıs 2018: Başkent Şam sırf rejimin kontrolüne girdi.
15-31 Temmuz 2018: Ülkenin güneyindeki iller, Ürdün ve İsrail sınırı, sırf rejimin eline geçti.
17 Eylül 2018: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rus mevkidaşı Vladimir Putin, İdlib'deki ateşkesi esirgeme dibine meydan Soçi mutabakatını imzaladı fakat rejimin ihlalleri himmet kesmedi.
25 Mart 2019: Eski Amerika Başkanı Donald Trump, Golan Tepeleri'ni İsrail toprağı kendisine tanıdığı olan sonucu imzaladı.
6 Mayıs 2019: Esed diyeti güçlerinin İdlib'in güneyine müteveccih mütebaki hamle ve tacizleri esmer harekatına dönüştü.
9 Ekim 2019: Türk Silahlı Kuvvetleri, Suriye Milli Ordusu'yla Suriye'nin kuzeyinde YPG/PKK ve DEAŞ yıldırı örgütlerine erinç Barış Pınarı Harekatı'nı başlattı.
12-13 Ekim 2019: Harekat kapsamında TSK ve SMO askerleri 12 Ekim'de Rasulayn ve 13 Ekim'de Tel Abyad kaza merkezini kurtardı.
27 Ekim 2019: Terör örgütü DEAŞ'ın sergerde Ebu el-Bağdadi ABD'nin İdlib'de düzenlemiş yer aldığı operasyonla öldürüldü.
Aralık 2019: Esed diyeti ve destekçileri İdlib Gerginliği Azaltma Bölgesi'ne esmer saldırıları başlattı.
27 Şubat-5 Mart 2020: Türkiye, İdlib'de mütareke müşahede misyonu tay tay arabası 34 askerini martir fail kefaret unsurlarına erinç Bahar Kalkanı Harekatı'nı yürütme etti.
5 Mart 2020: Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ortada meydana gelen toplantının peşi esna İdlib'de mütareke dair uygun kalındı. Mutabakat gereği mütareke 6 Mart 00.01'de yürürlüğe girdi.
15 Nisan 2021: Esed diyeti devalüasyonla Suriye lirasının kıymetini nısıf yarıya düşürdü.
26 Mayıs 2021: Esed rejimi, arsıulusal camianın erinç çıkmasına karşın neymiş talih başkanlığı seçimini düzenledi. Rejim, halkın yarısından fazlasının katılmadığı seçimden Esed'in oyların yüzdelik 95,1'ni aldığını kanıt etti.
18- 22 Ekim 2021: BM Cenevre Ofisi'nde Suriye Anayasa Komitesi toplantılarının altıncı turu, BM Suriye hususi Temsilcisi Geir O. Pedersen başkanlığında gerçekleşti.
3 Şubat 2022: Amerika Başkanı Joe Biden, Amerika güçlerinin, DEAŞ sergerde Ebu İbrahim el Haşimi el-Kureyşi'yi Suriye'de planlı müşterek operasyonda öldürdüğünü açıkladı.
