Afghanistan
Taliban 1996'da Afganistan'daki yönetimi ele geçirdiğinde Bamyan vilayetindeki 1500 salname zamanı Buda heykellerini dinamitlerle parçalaması dünyada tepkilere tarz açmıştı. Ülkede 15 Ağustos'ta müşterek el henüz kontrolü ele meydan Taliban'ın zamanı eserlere bağlı tutumu iptila konusu olmuştu.
Yaklaşık 37 senedir Afganistan Ulusal Müzesi’nde etkin Muhibzade, müşterek ay ilkin ziyaretçilerine kapılarını açan müzeyle alakalı AA muhabirine bilim verdi.
Muhibzade, Afganistan’da ön müzenin 1919 ila 1929 yıllarında diyar emiri Emanullah Han devrinde hükûmet merkezi Kabil'deki Baği Bala (Yukarı Bahçe) sahasında müşterek binada kurulduğunu, bahis konusu binada krallık ailesine alakalı mücevherlerin, el yazması kitapların, sembol ve el dokuması giysilerin sergilendiğini belirtti.
Baği Bala'daki müzenin kısaca 60 sene ilkin bugünkü millî müzeye taşındığını özetleyen Muhibzade, "Emanullah Han, Afganistan’daki zamanı yerlerde kazı bilimsel tetkikat gerçekleştirmek az daha zamanın Fransa hükümetiyle anlaşmıştı. Bu kazılardan çıkan parçalar buraya getirildi. Yüz bin nüsha zamanı yapıtı koruyorduk. 1992-1995 yıllarındaki iç harp devrinde hem müze binası bununla beraber asar baş döndürücü dokunca gördü. Bina bombalandı, binlerce im bu zamanda taşınmazlar dışına kaçırıldı." dedi.
Muhibzade, bulunan müze binasındaki arazi sınırlılığı zımnında zamanı eserlerin müşterek kısmının sergilenemediğini ve depolarda tutulduğunu dile getirerek, "Eski mevki başkanı Hamid Karzai devrinde taşınmazlar dışına kaçırılan eserlerin yurda dönmesi düşüncesince baş döndürücü efor gösterdik. Çabalarımız son verdi ve 10 bin civarındaki zamanı yapıtı ülkeye getirdik." sanarak konuştu.
Yaklaşık 4 ay ilkin ülkede kontrolü ele meydan Taliban yönetiminin müzeyle alakalı tutumuna yer veren Muhibzade, "Taliban yönetiminin iktidarı ele geçirdiği ön günlerde müze kapanmıştı ancak Taliban yönetimi müzeye yahut zamanı eserlere tek dokunca vermedi." halinde konuştu.
Bir yüzyıl ilkin kurulan müzenin yerleşkesinde 10'dan müşterek tomar silahlı Taliban çalışanı iş tutuyor.
"Sanat eserlerini esirgeyici insanoğlu adına hatırlanmak istiyoruz"
Müzeyi gezen ziyaretçilerden Kabil dışından mevrut fakülte hocası Muhammed İshak Hanefi, müzedeki eserlerin korunması icap ettiğini söyledi.
Hanefi, "Bu zamanı eserleri kıymetlendirmek düşüncesince biraz arkadaşla Celal Abad’dan geldik. Bu asar elden bizlere alakalı değil, topu topu İslam hayatına aittir. Bu eserleri korumalıyız. Dünyada elden savaşla değil, firez ve konuşma eserlerini esirgeyici insanoğlu adına hatırlanmak istiyoruz." ifadelerini kullandı.
"Buradaki eserler, medeniyetimiz ve tarihimizin nişaneleridir"
Müzeye öğrencilerini getiren Hatemun Nebiyyin Üniversitesi ekonomi Fakültesi Dekanı Dr. Gulamrıza Resuli ise Afganistan Ulusal Müzesi'ndeki eserlerin Afganistan medeniyetinin nişaneleri bulunduğunu vurguladı.
Resuli, "Banka paraları mevzulu dersimiz var. Bu çerçevede rastgele sene öğrencilerimizi müzeye getirip zamanı ve ulusal paralarımızı tanıtmaya çalışıyoruz." dedi.
Öğrencileri müzeye getirmelerindeki amacı, "yeni nesle firez ve önceki tarihlerini tanıtmak" adına açıklanan Resuli, "Buradaki eserler, bizim medeniyetimiz ve tarihimizin nişaneleridir. Yeni neslimiz öz tarihlerini tanımalı ve kimlikleri kendince bilim sahibi olmalıdır. Geçmiş tarihlerinden haberli adına İslam kültürünü ilerilere taşımalıdırlar." sanarak konuştu.
Resuli, bu müzede Kuşan İmparatorluğu (M.S.30-375), Ahameniş İmparatorluğu (M.Ö 550-M.Ö. 329) ve İslam geçmişine alakalı eserlerin arazi aldığına ayraç ederek, "Afganistan çağ bulunduğu kadar eskiden de nice budun ve kavimlerin yaşamış bulunduğu semt olmuştur. Tüm dünyaya şurası beyan etmek istiyorum ki tığ öz firez ve firez bilincimizden vazgeçmeyeceğiz." dedi.
Üniversitenin Hukuk Fakültesi 3. dershane talebesi Maharen Mili ise "Müzeyi gezdikten sonra, böylesi varlıklı gün ve kültürel geçmişe cemaat müşterek diyar yurttaşı olmaktan alım çalım duydum. Bu zamanı eserlerimizin topu topu evren müşterilerini kabilinden görülmesini isterim." ifadelerini kullandı.
