Tunus
Tunus Cumhurbaşkanı Kays Said'in, cumhur reisi kararnameleriyle teşri ve icra yetkisini devralmasını ve yasa tekliflerinin Anayasa'ya uygunluğunu denetleyen muvakkat komisyonu feshetmesini AA muhabirine değerlendiren uzmanlar, Cumhurbaşkanı'nın Anayasa'yı askıya almaya çalıştığını fakat dâhilen ve haricen gelebilecek tepkiler zımnında bunu açık açık söyleyemediğini anlatım ediyor.
Cumhurbaşkanı'nın, içerideki destekçilerinin Anayasa'ya bağlılığından, diyar dışındaysa Tunus'un "darbeci devlet" şekilde sınıflandırılmasından çekindiğini vurgulayan uzmanlar, "Said'in kararlarına erinç çıkmada muhalefetin eneze kalacağı" yahut "kararlara erinç büyümek düşüncesince müşterek iç savaş alanı oluşturulacağı" anlamında dü huysuz düşün bildirme ediyor.
"Cumhurbaşkanı'nın kararları Anayasa'nın askıya katılması anlamına geliyor"
Akademisyen ve siyasal çözümleyici Tarık el-Kehlavi, Anayasa'nın 80. maddesinin uygulanma biçiminin eleştirildiğini anlatım etti.
Said'in ortada veya en azından resmi söylemde Anayasa'yı korumaya ilişkin bulunduğunu dediğine ayraç fail Kehlavi, "Cumhurbaşkanı, 80. husus çerçevesinde, intikal kararları yayımlayarak Anayasa değişikliğinin kabil bulunduğunu düşünüyor." dedi.
Kehlavi, "Pratikteyse Cumhurbaşkanı'nın yaptığı, Anayasa'nın askıya katılması anlamına gelir. Çünkü intikal kararları gerekçesiyle, yürütmeye hususi birtakımı bölümlerinin askıya katılması Anayasa'nın askıya katılması demektir." diyerek konuştu.
"Said, Anayasa'nın dışına çıkmanın siyasal mesail oluşturacağının farkında"
Cumhurbaşkanı Said'in Anayasa'nın dışına çıkıp çıkmadığı anlamında müşterek ağız dalaşı bulunduğunu ve bu münakaşanın siyasal değil anayasal bulunduğunu kaydeden Kehlavi, "Said, siyasal sebeplerle formaliteden Anayasa'ya ilişkin görünüyor. Çünkü içeride namına dayanak sağlayan şahısların Anayasa'ya ilişkin bulunduğunu biliyor. Dışarısı açısından da bu husus önemli. Anayasa'nın dışına çıkmanın siyasal mesail oluşturacağının ve arsıulusal arenada başağrısı olacağının farkında." dedi.
Cumhurbaşkanı'nın siyasal anlamda anayasal çerçevede kalma gerekliliği hissettiğini fakat uygulamada intikal kararlarına gerekseme duyduğunu tamlayan Kehlavi, "Bu sebeple Anayasa referandumu olana derece reislik sistemi çağında yaşayacağız." ifadesini kullandı.
Said'in intikal kararları kanalıyla devletin yönetimi dair emektar sistemi geride bırakmaya çalıştığını anlatım fail Kehlavi, "Eski yetkilerle başvekil atama edilirse, cumhurbaşkanının kusursuz kontrolü altında olmayabilir. Ancak dünkü kararlar, başbakanın cumhurbaşkanının yönetimi altında olmasını sağlayacak." diyerek konuştu.
Muhalefetin, Said'in planına erinç eğleşme mevzusundaki potansiyeline de yer veren Kehlavi, "Siyasi taraflar, Said'in kararlarına erinç çıkmaktan fazla intikal döneminin detaylarını bilmememizden akıl duyuyor." dedi.
"Cumhurbaşkanı çelişkili"
Anayasa Hukuku Profesörü Cevher bin Mubarek de "Cumhurbaşkanı'nın, destekçileri ve taraftarlarına icra ettiği konuşma, Anayasa'yı askıya almakta azimli bulunduğunu gösteriyor. Cumhurbaşkanı çelişkili. Anayasa'ya ilişkin bulunduğunu ve Anayasa çerçevesinde akıntı ettiğini söylüyor. Diğer taraftan bire müşterek konuşmada intikal kararlarından bahsediyor." ifadesini kullandı.
Said'in Anayasa'nın az şimdi yarısını askıya aldığını tamlayan Bin Mubarek, "Bu, Anayasa'ya müşterek saldırıdır. Cumhurbaşkanı'nın yarısını ihlal ederek Anayasa'ya ne hürmet zarfında kalabileceğini anlayamıyoruz." halinde konuştu.
Cumhurbaşkanı'nın dünkü müşterek seçme yasasından gır ettiğini ve "yasa tasarısı" ifadesini kullandığını aktaran Bin Mubarek, bunun da "yasama yetkisini" kullanacağı anlamına geldiğini vurguladı.
"Yasa tasarısı" ifadesinden Meclise sunulması döneminin düşünüldüğünü fakat şu anda belirsizliğin bilge bulunduğunu kaydeden Bin Mubarek, intikal kararlarıyla yasamanın askıya katılması zımnında ayrımlı teşri süreçlerini beklediklerini aktardı.
Bin Mubarek, şunları kaydetti:
"Cumhurbaşkanı, yasa tasarısını kararnamelerle yürürlüğe koyacağını düşünüyor. Ancak Anayasa'ya göre, seçme yasası, kararname kapsamına girmiyor. Anayasa kabilinden yasaklanmış bulunmasına karşın kararnamelerle ne seçme yasası çıkaracak? Tüm bunlara karşın Anayasa'ya ilişkin olacağını söylüyor."
Said'in kararlarına erinç müşterek "iç cephe" oluşturulabilir
Said'in aut dünyaya daim "Anayasa'yı askıya almadığı" mesajı verdiğine dikkati çekici Bin Mubarek, "Çünkü haricen namına aşırı bası yapılıyor. Cumhurbaşkanı, Anayasa'nın askıya alınmasının, Tunus'u darbeci müşterek büyüklük şekilde bölümleme edeceğinin farkında. Bunun hukuki, finansal ve iktisadi yansımaları olacağını da biliyor." dedi.
Muhalefetin Tunus'un istikbaline tesirini de değerlendiren Bin Mubarek, "Tunus'taki umumi iklim değişmeye başladı. Körü körüne Said'in kararlarını destekleyen partiler, kaba izahat hazırlamaya başladı. Darbe derinleştikçe bu eda da bitmeme edecek. Ülkenin ehemmiyetli sivil polis polis maşer oluşumlarından Tunus Genel İşçi Sendikası da tavrını değiştirmeye başladı." ifadesini kullandı.
Bin Mubarek, doğacak eyyam ve haftalarda Said'in kararlarına erinç müşterek iç savaş alanı oluşturulması anlamında etkileşimler olabildiği öngörüsünde bulundu.
"Cumhurbaşkanı ihtimal de kimseyi dinlemeyerek müşterek maceraya atılacak"
Ülkede işlerin şimdi da kompleks müşterek çözüm alarak "darbenin, evi her insanın başına yıkacağını" kail Bin Mubarek, Cumhurbaşkanı'nın hükümetin kurulması dair caba sıkıntıya gireceği görüşünü dile getirdi.
Bin Mubarek, "Yabancı ülkeler, Avrupa Birliği anayasal müşterek süreçten sabık yasal müşterek hükümet ister. Bu da Meclisin baştan görevinin başına dönmesini gerektirir. Ancak Cumhurbaşkanı bunu bildirme etmiyor. Dolayısıyla bu gestalt hükümetin kurulmasına bariyer olacaktır. Uluslararası bölgede tanınmama endişesi de var. Her anlamda sıkkın müşterek durum." ifadesini kullandı.
Bin Mubarek, laflarını şu şekilde sürdürdü:
"Cumhurbaşkanı ihtimal de içeride ve dışarıda kimseyi dinlemeyerek müşterek maceraya atılacak ve tasarladığı şeyleri uygulamaya koyulacak. Belki diyar düşüncesince felakete kez anahtar gelişmeler yaşanacak, kendimizi boğucu müşterek krizin zarfında bulacağız."
Said, teşri ve icra yetkilerini devraldı
Tunus Cumhurbaşkanı Said, 25 Temmuz'da Meclisin çalışmalarını dondurması ve başbakanı azletmesinden sonradan 22 Eylül'de yetkilerini genişleten dünkü kararnameler yayımladı.
Yeni kararnamelerle Cumhurbaşkanı'nın teşri ve icra yetkisine müteveccih dehşet tensikat yapılmış oldu ve yasa tekliflerinin Anayasa'ya uygunluğunu denetleyen muvakkat komite feshedildi.
Cumhurbaşkanı'nın yetkilerini genişleten kararnameler Resmi Gazete'de yayımlandı.
Buna göre, Tunus Cumhurbaşkanı'na Bakanlar Kurulunun görüşünü aldıktan sonradan Cumhurbaşkanlığı kararlarıyla "yasama metinleri" emisyon yetkisi verildi.
Kararname uyarınca, Bakanlar Kurulu bundan sonradan Meclise değil Cumhurbaşkanı'na erinç mesul olacak. Cumhurbaşkanı, başbakanı atayacak, kabin üyelerini, hükümetin siyasetini ve kararlarını belirleyecek.
Cumhurbaşkanı'na başkaca rastgele muhtelif Cumhurbaşkanlığı kararını el oylamasına arz yetkisi de verildi.
