Ankara
Avrupa piyasalarında gaz hesabına yaşanmış olan tedarik problemi ve depoların doluluk oranının azlığı şita aylarının güçlü geçmiş olmasına illet oluyor. Avrupa merkezli yaşanmış olan erke dar boğazı, evren genelinde fiyatların yükselmesine ve erke ithal fail devletlerin doğal gazda LNG alımlarını artırmaya çalışmalarına defa açıyor.
Türkiye, hassaten Avrupa'daki sıkıntıların eder artışı etkilerini indirmek ve muhtemel bildirme sorunlarının üstesinden neşet etmek düşüncesince eşme çeşitlendirmesi çalışmalarını sürdürüyor.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez de 1 Kasım 2021'de icra ettiği açıklamada, "Yer altı gaz depolarımızın dörtte üçü kırcı olup, şita aylarına bu depolar birlik kırcı şekilde gireceğiz. Uzun dönemli anlaşmalar ile gerçekleştirme ettiğimiz doğal gazla baş başa şita aylarında artacak alakanın karşılanması yerine ek eşme görüşmeleri de yürütülmekte olup, bu kapsamda Azerbaycan ile 3 sene süresince hep 11 bilyon metreküplük tedarik antlaşması imzalanmıştır. Arz güvenliğimiz yerine lüzumlu aksiyonları proaktif halde alarak sayılarını ve kapasitelerini artırdığımız gaz ve LNG antre noktalarımız ile beraberinde tane kaynağa bağımlılık oranımız düşürülmüş olup, bu şita rastgele beraberinde bildirme problemi yaşanmasını beklemiyoruz." değerlendirmesinde bulunmuştu.
Tedarikte başağrısı yaşamamak ve gaz arzında da fasıla olmaması düşüncesince LNG kaynaklarını da çeşitlendiren Türkiye, borazan gazının yanı esna faziletli miktarda LNG alımı yapıyor.
Türkiye borazan gazında Azerbaycan, İran ve Rusya'dan tedarik sağlarken, LNG'de ise hassaten Cezayir, Nijerya, Ekvator Ginesi, Angola, Kamerun, Norveç, Mısır, Amerika ile Trinidad ve Tobago kabilinden ülkelerden alıntı yapıyor.
Türkiye'nin salname gaz tüketiminin 2021 düşüncesince 60 bilyon metreküp olabileceği hesaplanıyor.
Türkiye’nin salname 5,9 milyon titrem kapasiteli Marmara Ereğlisi (BOTAŞ) LNG Terminali ve salname 4,4 milyon titrem kapasiteli Egegaz LNG (özel sektör) terminali edinmek az daha karada müesses dü skor LNG dış çekicilik terminali bulunuyor. Ayrıca hususi tüketicilere ilgili beraberinde skor Yüzer LNG Depolama ve Gazlaştırma Ünitesi (FSRU) canlı şekilde kullanılıyor. Ertuğrul gazi FSRU'da faaliyetlerine bitmeme ediyor.
FSRU'lar, borazan hatlarına ilişkin kalmadan ayrımlı eşme iklim ve ışıltı piyasalardan gaz tedarik edilmesini sağlıyor. Ertuğrul Gazi, Türk Denizcilik Sicili'ne mukayyet önceki FSRU olsa da Türkiye'de şimdi evvela çalışkanlık göstermeye süregelen Etki Liman FSRU Tesisi de bulunuyor. Günlük 28 milyon metreküp gaz girişi sağlayabilen tesis, İzmir Aliağa'da toprak alıyor.
BOTAŞ'ın günce 37 milyon metreküp kapasiteli Marmara LNG Terminali'nin yanı sıra, gine İzmir Aliağa'da toprak meydan Egegaz LNG Terminali de düzene günce 40 milyon metreküp gaz verebiliyor. Böylece, Türkiye’deki LNG ve FSRU tesisleriyle düzene verilebilen günce gaz kapasitesi 133 milyon metreküpü buluyor.
Yeni FSRU düşüncesince icraat sürüyor
Tuz Gölü Doğal Gaz Yeraltı Depolama Tesisi günce 40 milyon metreküp, Silivri Doğal Gaz Yeraltı Depolama Tesisi ise günce 25 milyon metreküp doğal gazı düzene verebiliyor.
Öte yandan, Türkiye Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı ile günce 17,3 milyon metreküp, TürkAkım ile 46,9 milyon metreküp ve Mavi Akım ile 47,3 milyon metreküp gazı düzene verebiliyor. İran gazının günce kapasitesi ise 28,5 milyon metreküp seviyesinde bulunuyor.
Böylece, borazan hatları, LNG, aykırı depoları ve FSRU tesisleriyle Türkiye gaz şebekesine bulunan vaziyette günce 338 milyon metreküp gaz girişi sağlayabiliyor.
BOTAŞ kabilinden yapımı devam eden Saros FSRU tesisiyle günce 28 milyon metreküp kapasitenin oluşturulması hedeflenirken, Tuz Gölü’nde günce gaz ambarlama kapasitesinin 80 milyon metreküpe ve Silivri Depolama tesisinde günce 75 milyon metreküpe çıkarılması planlanıyor.
Türkiye'nin Karadeniz'de Sakarya Gaz Sahası'nda Tuna-1 Kuyusu'nda Fatih sondalama gemisi, toplamda 540 bilyon metreküp gaz keşfi gerçekleştirmişti. Bu gaz 2023'te Türkiye sistemine eklenmesi planlanıyor. Bu kaynağın da Türkiye'yi konuşu manada rahatlatması öngörülüyor.
Avrupa'da erke krizi bitmeme ediyor
Kovid-19 salgını devrinde konuşu toparlanmanın başlamasıyla global gaz talebinin çoğalması ve arzın çakılı kalmasıyla fiyatlar çabucak yükselmişti.
Rusya'nın Ukrayna üstünden Avrupa'ya gaz sevkiyatını azaltması ve Avrupa'nın şita aylarında gitmek az daha ayırdığı gaz rezervlerinin alışılagelen seviyelerin dibine inmesi alanda beraberinde gaz tedarik krizine etmen oldu.
Gazprom kabilinden 12 Ocak'ta meydana getirilen açıklamada, "Gas Infrastructure Europe verilerine göre, Avrupa'daki toprak altı ambarlama tesislerindeki doğal gazın yüzdelik 55,6'sına cevap mevrut 26,6 bilyon metreküp şimdiden kullanıldı. Söz konusu tesislerdeki gaz miktarının, bu zaman düşüncesince tarihin en bağan seviyesinde bulunduğunu açıklamak gerekmektedir." ifadeleri kullanıldı.
Şirketin Başkanı Aleksey Miller de şimdi evvela icra ettiği açıklamada Avrupa'daki toprak altı gaz ambarlama tesislerinden yaşanmış olan açığın telafi edilemeyeceğini dile getirmişti.
Yıllık tahminî 400 bilyon metreküp gaz tüketen Avrupa'da gaz fiyatlarının yükselmesiyle Gazprom kabilinden meydana getirilen bu izahat da Rusya'nın bu vaziyeti özlük avantajına kullandığına değgin yorumlara etmen olmuştu.
Avrupa'nın gaz ihtiyacının yüzdelik 50'sini Rusya karşılarken geriye küsurat bölümü Norveç ve Cezayir'den geliyor. Rusya Avrupa'ya Kuzey Akım, Yamal ve Kardeşlik kabilinden anne borazan hatlarıyla gaz gönderiyor. Söz konusu gaz diyalekt depolardan Avrupa'daki devletlere dağıtılıyor.
Rusya, Avrupa'ya dü ayrı halde gaz gönderiyor. Genellikle ve yayılmış şekilde süresi 10 ile 25 sene ortada mütebeddil etraflıca vadeli kontratlar ile beraberinde tane seferlik gaz alıntı anlaşmaları yapılıyor.
Moskova'nın Avrupa'ya yeteri derece gaz göndermediği tezleri öne sürülse de üstlenme edilen miktarların göndermiş olduğu de defaatle Rus otoriteler kabilinden dile getirildi. Hatta, Uluslararası Enerji Ajansı (IEA) Başkanı Fatih Birol, da Rusya'nın şita devrinde Avrupa'ya gaz ihracatını artıracak kapasiteye erbap bulunduğunu söylemiş, "Bizim yaptığımız değerlendirmeler Rusya'nın Avrupa'ya gaz ihracatını kışın maça devrinde yüzdelik 15 yöresinde artırabileceğini gösteriyor." ifadelerini kullanmıştı.
Bazı uzmanlar da Rusya'nın, aracısız Almanya'ya bağlanacak Kuzey Akım 2 anlı şanlı dünkü borazan hattının devreye katılması düşüncesince gaz arzını kısıtladığını öne sürüyor.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonunun Enerjiden Sorumlu Üyesi Kadri Simson da 6 Ekim 2021'de, şunları kaydetmişti:
"Salgın zımnında geciken gaz borazan hattı görev emekleri gaz teslimatlarını azalttı. LNG arzı da fen mesail ve bağan yatırımlar zımnında geriledi. Avrupa'nın domestik gaz üretimi azaldı. Rusya etraflıca vadeli kontratlara uymakla baş başa küsurat fiyatlara karşın arttırma yetenek sağlamıyor. Batı Avrupa'da normalden şimdi az yel ve hidroelektrik olması yenilenebilir erke istihsal miktarını azalttı."
Avrupa genelinde gaz stoku akıbet 10 salname ortalamanın aşırı altında bulunuyor. 13 Ocak 2022 bakımından Avrupa'daki depoların yüzdelik 49,3'ü kırcı durumda.
Geçen senenin başlangıcında yaşanmış olan itici havaların Avrupa'da stokları eritmesinin yanı sıra, görev tamir emekleri zımnında Norveç'ten mevrut doğal gazın azalması ve yenilenebilir erke kaynaklarındaki düşme Avrupa'daki gaz krizinin anne nedenleri şekilde sayılıyor.
