İstanbul
Uzmanlar ABD, İngiltere ve Avustralya arasında imzalanan "AUKUS" anlaşması ile Quard Liderleri kabilinden oluşumları, ortak nevi Pasifik NATO'su şekilde değerlendiren Çin'in, harp uçaklarıyla yoğun pıtrak Tayvan hava alanını ihlal ederek Amerika ve müttefiklerine askeri yıldırma verdiğini belirtti.
AUKUS İttifakı dünyanın merkezini mi değiştirdi?Tayvan: Çin'e ilişik 52 harp uçağı iklim defans sahamıza girdiUfuk Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Prof. Dr. Sencer İmer, Süleyman Demirel Üniversitesi Asya-Pasifik Araştırmalar Merkezi Direktörü Dr. Öğretim Üyesi umut Alperen ve İstanbul Medeniyet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Kadir Temiz, AA muhabirine, Çin-Tayvan iklim piyasası gerginliğinin semt güvenliğine muhtemel etkilerini değerlendirdi.Prof. Dr. İmer, Çin’in özgür ortak büyüklük bulunan Tayvan’a müteveccih Hong Kong gibisi ortak siyasa sürdürdüğünü, Tayvan’ın ise ülkesine müdahaleleri ikrar etmediğini söyledi.
Tayvan'ın içişlerine karışmamasına karşın Çin'in ülkenin arsıulusal bölgede özgür ortak büyüklük şekilde tanınmasına bariyer olmaya çalıştığını tamlayan İmer, "Çin, Tayvan'ın arsıulusal bölgede tanınmasına dahil etmiş bulunduğu kabilinden Birleşmiş Milletlere (BM) uzuv olmasını da engelliyor. Tayvan, müttefiki bulunduğu ABD'de üstelik büyükelçilik açamıyor. Türkiye hassaten edinmek nerede ise birtakım devletlerde çabucak casus bulunduruyor." ifadelerini kullandı.
Sencer İmer, Çin'in Tayvan'ın iklim alanını ihlal etmesiyle süregelen gerilimin, eklenmiş sürecine evrilmeyeceğini vurgulayarak ABD'nin tamamı kışkırtmalarına karşın hem Çin'in bununla birlikte Tayvan'ın düet ilişkileri tehlikeye atacak hamlelerden kaçınacağını öngördü.
Ekonomik ve ticari münasebat dolayısıyla Tayvan'ın gerilimi tırmandıracağına ayraç fail Prof. Dr. İmer, "Tayvan, Çin ile bulunan milyon dolarlık tecim hacmini riske atacak hareketlerden ırak duracaktır lakin ortak taraftan da demokratik ve özgür yapısını Çin'in müdahalelerine üzerine korumaya çalışacaktır. Çin de hassaten gerilimi tırmandırmak istemiyor. Ülkede hassaten hükümet edinmek nerede ise ağırbaşlı ortak Amerika yanlısı kamet var ve namına müteveccih ortak karşıt duygu oluşmasından çekiniyor." diyerek konuştu.
ABD'nin Tayvan'a müteveccih politikalarının Çin'in bu ülkeye müdahalelerini tetiklediğini tamlayan İmer, şöyleki bitmeme etti:
"ABD, 1970'li senelerden buyana Tayvan ile yakından ilgileniyor. Hatta Tayvan ile bağlılık ortak kanun var. Bağımsızlığını dulda müteveccih çabalarına dayanak veriyor. Çin'in Tayvan'a müteveccih müdahalelerinin en ehemmiyetli sebepleri ortada Cumhurbaşkanı Tsai Ing-Wen’in ABD’ye henüz benzeyen ortak çizgide durması, ABD’nin Tayvan’a tabanca satması ve Tayvan'ı öz üssüymüş kabilinden görmesi. Çin, tamamı bunlardan ağırbaşlı ortak halde huzursuz oluyor."
İmer, ABD'nin antagonist ve rakip şekilde gördüğünü Çin'i rastgele fırsatta sıkıştırmaya çalıştığını hem Güney Çin denizinde bununla birlikte Tayvan üstünden gerilimi hamam tutmaya çalıştığını belirterek şu değerlendirmeyi yaptı:
"ABD, rastgele fırsatta Çin’e ortak tığ şakırdatıyor. İngiltere ve Avustralya ile bu arada AUKUS ismi altında ortak asayiş teşrikimesai anlaşmasını ve gene Avustralya, Hindistan ve Japonya ile meydana getirilen 'Quad Liderleri' ortaklığı kabilinden oluşumları kendine üzerine oluşmuş ortak nevi Pasifik NATO’su şekilde görüyor. ABD-Çin arasındaki gerilimin çelimsiz müddette biteceğini sanmıyorum ayrıca artarak bitmeme edeceğini düşünüyorum. ABD, bu gerilimi Güney Çin Denizi ve Tayvan kartı üstünden bitmeme ettirecek kabilinden görünüyor."
"Çin, Amerika politikalarına Tayvan üstünden yanıt veriyor"
Süleyman Demirel Üniversitesi Asya-Pasifik Araştırmalar Merkezi Direktörü Dr. Öğretim Üyesi Alperen de Çin aut politikasının rüçhan mevzularından birinin rastgele devir Tayvan'ın Çin’e alınması ve ortak tane Çin'in gerçekleştirilmesi bulunduğunu söyledi.
1978'den, Xi Jinping'in 2012'de Başkanlık koltuğuna oturmasına denli Çin aut politikasının kazançlı kesiksiz olması dolayısıyla siyasal konuların henüz art planda kaldığını özetleyen Alperen, Jinping'in iktidarının önce gününden itibaren Tayvan ilişkin kaba mesajlar verdiğini dile getirdi.
Alperen, ABD’nin 2011’de duyurduğu lakin ortak muhtelif uygulayamadığı Asya ekseni/dengelemesi stratejisine, Afganistan’dan çekilmesiyle aceleci ortak antre yapmasının beklendiğini belirterek "ABD-İngiltere ikilisinin Avustralya’ya çekirdeksel tahtelbahir satışı ile AUKUS’un, ABD-Japonya-Avustralya ve Hindistan’ın oluşturduğu Hint-Pasifik’in NATO’su olmaya namzet QUAD ile Asya Ekseni stratejisinin fiiliyattaki önce örnekleri, Çin’in çevrelenme ve yıldırma algısını yükseltti." dedi.
ABD’nin bu politikalarına üzerine siyasetçi ve diplomatik şekilde direkt yanıt verici Çin’in askeri cephede de Tayvan üstünden yanıt ödeme yaklaşımı içinde olduğuna ayraç fail Alperen, şunları kaydetti:
"Çin’in askeri şekilde Amerika ve müttefiklerine Tayvan’a benzeşim halde direkt bu çeşit ortak tazyikte bulunması art dönüşü olanaksız ortak süreci başlatabilir. Bunun adına ABD’nin ve az henüz eksiksiz Batı’nın resmi şekilde tanımış bulunduğu Tayvan üstünden yanıt veriyor. Böylece bulunan politikaların esnekliğini imtihan ediyor."
Alperen, Çin’in bölgede Amerika ve müttefiklerinden yıldırma algısına ve Tayvan’ın istiklal yönündeki şevki arttıkça Çin’in henüz ortak tomar bu çeşit ihlallere girişeceğine özen çekerek, Pasifik’teki durumun umumi beklentinin tersine baş döndürücü aceleci halde gerildiğini ve sınırların zorlandığını söyleyebiliriz." değerlendirmesinde bulundu.
"ABD gerdikçe Çin, Tayvan kabilinden hamlelerle edim veriyor"
İstanbul Medeniyet Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Dr. Öğretim Üyesi Kadir Temiz ise ABD, İngiltere ve Avustralya ortada açılan "AUKUS" anlı şanlı asayiş teşrikimesai anlaşmasının Çin'i ağırbaşlı halde endişelendirdiğine dikkati çekti.
Bazı firmalar üstündeki yaptırımların ne olacağına değgin soruların Çin ile Amerika geriliminde ehemmiyetli ortak istifham şekilde varlığını sürdürdüğünü tamlayan Temiz, emektar Amerika Başkanı Donald Trump devrinde tahsil edilen bu kararlara bağlı uğur boncuğu açıklamanın yapılmadığını, Biden yönetiminin bulunan gerilimi bitmeme ettirdiğini tabir etti.
Temiz, Çin ile Amerika ortada dünkü ortak sürecin başladığına, Tayvan ile Çin ortada oluşan gerilimin ise bunun devamı niteliğini taşıdığına ayraç ederek şöyleki bitmeme etti:
"ABD’nin Tayvan’a tabanca satışı bitmeme ediyor. Tayvanlı siyasetçiler, şirketler, çıplak maşer kuruluşları belirgin halde ABD’de çalışkanlık yürütebiliyor. Senato, kurultay ve temsilciler meclisinden üyeler, Tayvanlı siyasetçilerle belirgin ortak halde görüşüyor. Çin, tamamı bunlardan iri ortak kırıklık duyuyor. Amerika gerdikçe Çin, Tayvan gerilimi kabilinden muhtelif hamlelerle edim veriyor."
ABD'nin Tayvan'a tabanca satmasının, ülkeyi öz üssü kabilinden görmesinin Çin'in Tayvan politikasının ihlali anlamına geldiğini tamlayan Temiz, Çin'in iklim alanını ihlal ederek ABD'ye "Ben buradayım" mesajı vermeye çalıştığını tabir etti.
Temiz, Çin’in Tayvan'a müteveccih eylemlerinin encam evrelere taşınmayacağı lakin bu ülkeye müteveccih politikalarında da ortak detant ve değiş olmayacağı ayrıca henüz da sertleşebileceği görüşünü dile getirdi.
ABD'nin Tayvan üstünden Çin ile gerilimi sürdürmeye bitmeme edeceğini tamlayan Temiz, "ABD, ferah ferah baş döndürücü iri maliyetlere katlanarak İsrail'dekine benzeşim Iron Dome sistemini Tayvan’a kurabilir. Amerika ile Çin ortada ortak kemikleşme yaşanacaksa bence Tayvan bunun merkezi olabilir." değerlendirmesinde bulundu.
