Viyana
Avusturya'nın başkenti Viyana'da, Nisan 2021'den buyana Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) namına bilinen İran nükleer anlaşmasının baştan mükemmel ve kusursuz ortak halde uygulanması düşüncesince görüşmeler gayret kesmeden sürüyor.
Avrupa Birliği (AB) Dış İlişkiler Servisi Genel Sekreter Yardımcısı ve Siyasi Direktörü Enrique Mora'nın başkanlığında devam eden görüşmelere Rusya, Çin, Almanya, İngiltere, Fransa ve İran'dan yukarı düzem temsilciler paydaşlık ederken 2018'de anlaşmadan biricik cepheli çekilen ABD katılmıyor.
İran, ABD ile direkt görüşmediği düşüncesince bu dü dünya arasındaki iletişimi bilvasıta namına AB Dış İlişkiler Servisi Genel Sekreter Yardımcısı Mora sağlıyor.
Yaklaşık 10 aydır devam eden görüşmelerin sonuncusu ve en derinliğine turu namına bildirme edilen 8'inci tur bitmeme ederken hassaten İran çeşidinden meydana getirilen izahat sona yaklaşıldığına müteallik mesajlar içeriyor.
Garanti ve yaptırımların kaldırılmasına müteallik tasdik mekanizması
Müzakerelerin ağır ilerlemesine illet bulunan anahtar konu, İran'ın, 2018'de devrin ABD Başkanı Donald Trump'ın anlaşmadan biricik cepheli çekilerek bu ülkeye müteveccih yaptırımları baştan yürütüm sonucuna benzeri ortak durumun gittikçe tekrarlanmaması düşüncesince Batılı ülkelerden istediği güvence talebi.
İran anlaşmaya varılması yerinde yaptırımların kaldırılmasına müteallik ortak bakı mekanizması oluşturulmasını istem ederken bire ortak sürede "2018 ateş tecrübesinin" tekrarlanmamasını sağlamaya çalışıyor.
Buna dirlik hassaten ABD kazanmak neredeyse Batılı ülkeler, İran'ın nükleer faaliyetlerini hâlâ müterakki ortak noktaya taşımaması düşüncesince ortak an ön anlaşma yapılmasını istiyor.
Müzakereleri, zecrî güvence talebi
Görüşmelerin odağında arazi düzlük "garanti talebi", uzmanlar çeşidinden "yerinde ortak arzu olarak" değerlendirilse de Rusya, Çin, İngiltere, Fransa, Almanya kabil dünyanın ehemmiyetli ülkelerinin arazi almış olduğu etüt masasından çıkma kararı ABD arsıulusal ortak anlaşmadan çoğalma politik ortak anlaşma namına bildirme ediyor.
Bu da sağlanacak anlaşmanın ABD düşüncesince bağlayıcılığını zayıflatıyor. Mevcut iktidarın 3 sene sonradan değişmesi yerinde doğacak acemi yönetim, isterse anlaşmadan biricik cepheli çekilebiliyor. Bu sebeple İran bu olasılığı beklenir olduğunca ortadan kaldırmaya çalışıyor.
Taraflardan sona yaklaşıldığını yayınlayan açıklamalar
Bu bir hale karşın İran, ABD ve Rusya'dan meydana getirilen akıbet izahat yaklaşan ortak tarihte anlaşma sağlanacağı sinyallerini veriyor.
Rusya'nın etüt heyetinin başlangıcında arazi düzlük bu ülkenin BM Viyana Ofisi Nezdinde Daimi Temsilcisi Büyükelçi Mikhail Ulyanov, Rus basınına icra ettiği açıklamada, değme hususta oydaş olunmasa da anlaşmanın 20 sayfadan oluşan sonuncu belgesinin hazırlandığını söyledi.
İran Dışişleri Bakan Yardımcısı ve Başmüzakereci Ali Bakıri de ön kere "anlaşmaya değme zamankinden hâlâ yakınız" açıklamasında bulundu. Son namına da ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ned Price, "ABD ile İran ortada direkt müzakerelerin yapılmasının Viyana görüşmeleri bağlamında menfaatimize olacağına inanıyoruz." değerlendirmesinde bulunması bundan böyle sona yaklaşıldığı fikrini güçlendiriyor.
İran heyetinin Basın Danışmanı Prof. Dr. Muhammed Marandi, AA muhabirine, görüşmelere müteallik akıbet gelişimleri ve İran'ın yaklaşımını anlattı.
Marandi, halihazırda müzakerelerin bitmeme ettiğini, tarafların bazısı hususlarda uzlaşma sağladığını fakat bazısı mevzulara müteveccih ise çalışmaların bitmeme ettiğini belirterek ülkesinin hem ABD hem de Batılı devletlere müteveccih çirkin tecrübelere erbap olduğunu, bu çirkin tecrübelerin ortak hâlâ tekrarlanmayacağının gösterilmesi icap ettiğini söyledi.
Müzakerelerin 8'inci turuna sunulan çelimsiz aranın arkası sıra İran'ın acemi önerilerde bulunduğuna müteallik değerlendirmelere de yer veren Marandi, görüşmelerin ortak parçası olarak, müzakerelerde aykırı önerilerin değme devir bulunduğunu belirterek çözüme kavuşturulmamış hususlarda ABD ve Batılı devletlerin "ayak sürüdüğünü", İran’ın ise hal bulmak düşüncesince efor gider ettiğini savundu.
"Önümüzdeki eyyam bence baş döndürücü önemli"
Marandi, "Önümüzdeki eyyam bence baş döndürücü önemli. Kilit kararlar verilecek. Bazı ehemmiyetli kararlar hâlâ Amerikalılar ve Avrupalılar çeşidinden alınmadı. İran, dirlik tarafın lüzumlu kararları alabilme yeteneğine erbap olup bulunmadığı gitmek düşüncesince bekliyor." ifadesini kullandı.
İran'ın müzakerelere müteveccih devir kısıtlamasını nazar boncuğu devir bildirme etmediğini tamlayan Marandi, Batılı devletlerin bazısı tarihler verdiğini fakat bu sürelerin rastgele ortak evolüsyon kaydedilmeden geride kaldığını anlattı.
Marandi, "İran çabuk ortak anlaşma sağlanmasını istiyor zira ABD ve Avrupalılar bayağı kişilere müeyyide uyguluyorlar. Çocuklara müeyyide uyguluyorlar. İnsanlara ateş çektirmeye çalışıyorlar. Açıkçası İran beklenir bulunan en çabuk halde yaptırımların akıbet bulmasını istiyor. Ancak İran çirkin ortak anlaşma istemiyor, dobra ortak anlaşma olmasından emniyetli kazanmak istiyor." dedi.
"Anlaşmayı ihlal fail değer ödemeli"
Olası anlaşmanın ihlali yerinde Batılı devletlere ortak ederinin olması düşüncesince İran’ın efor gider ettiğini kail Marandi, İran'ın bu müzakerelerde (2015 anlaşması öncesindeki müzakerelere kıyasla), lüzumlu ortak bedelin ABD ve Avrupalıların anlaşmaya müteallik kalmalarını sağlayacağını savundu.
Marandi, İran düşüncesince teftiş ve tasdik mekanizmasının baş döndürücü ehemmiyetli bulunduğunu belirterek ABD ve Avrupalıların hakkıyla nükleer anlaşmayı uyguladıklarını göstermelerinin önemine ayraç etti.
2015'te meydana getirilen anlaşmada, yaptırımların kaldırılmasının denetlenmesine müteallik ortak özellik bulunmasına karşın Batılı devletlerin bunu adına getirmediğini müterakki devam eden Marandi, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansının (UAEA) İran'ın nükleer faaliyetlerini denetlediği kabil Batılı devletlerin anlaşmanın gereğini adına getirip getirmediğini denetleyen ortak mekanizmanın oluşturulmasının ülkesi düşüncesince baş döndürücü ehemmiyetli bulunduğunu anlattı.
Garanti mevzusuna da yer veren Marandi, ülkesinin ortak halde bahis konusu garantiyi elde edeceğini tabir ederek "Eğer Batılı devletler çeşidinden güvence verilemezse İran bu garantiyi dünya zarfında sağlayacak." sanarak konuştu.
Bunun ne bildirme etme geldiğine müteallik ayrıntı hasretmek istemeyen Marandi, ortak süre hâlâ beklendikten soran bu hususun aydınlatılacağını dile getirdi.
"Batılılar, fut sürümezse anlaşma sağlanabilir"
Marandi, müzakerelerde devrin kendileri düşüncesince rüçhan olmadığını esas hususun akıllıca ortak anlaşma bulunduğunu kaydederek "Batılı devletlerin fut sürümeyi bırakmaları yerinde baş döndürücü çabuk ortak halde anlaşma sağlanabileceğini" söyledi.
İran'ın haklarından ödün vermemesi zımnında Batılı devletlerin hâlâ realist ortak davranış zarfında akıntı etmeye başladıklarını müterakki devam eden Marandi, fakat dirlik tarafın atması müstelzim adımlar bulunduğunu laflarına ekledi.
