Ankara
Türk siyasi geçmişine "Postmodern darbe" şekilde güzeşte 28 Şubat 1997'deki Milli Güvenlik Kurulu (MGK) toplantısının üstünden 25 sene geçti.
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, rahmetlik Necmettin Erbakan'ın başbakanlığında, Refah Partisi (RP) ve Doğru Yol Partisi'nce (DYP) kurulan 54. Hükümet, 28 Haziran 1996'da iklim yönetimine geçti.
DYP Genel Başkanı Tansu Çiller'in Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı şekilde fariza almış yer aldığı Hükümet, "rejimi yıldırma ettiği" iddiasıyla tartışmaların odağı oldu.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı, Erbakan'ın, 24 Ocak 1997'de Kayseri'ye meydana getirdiği yolculuk sırasında, biricik tip giysi giyip yara bere takan il örgütü görevlileriyle ait partiye uyarıda bulundu. Söz konusu durumun "Siyasi Partiler Yasası'na karşıt olduğunu" tamlayan Başsavcılık, RP Kayseri İl Yönetim Kurulunun 30 güneş içre görevden el çektirilmesini istedi.
Başsavcılılık, "fesih işleminin yapılmaması halinde, RP ile alakalı yama istemiyle sorun açılacağını" da partiye bildirdi.
RP'li Sincan Belediye Başkanı Bekir Yıldız'ın 31 Ocak 1997'de düzenlemiş yer aldığı "Kudüs Gecesi"nde İran'ın Ankara Büyükelçisi Muhammed Rıza Bagheri'nin de katılarak birlikte söz yapması ve sergilenen gösteriler, "rejim tartışmalarını" henüz da alevlenmesine bozukluk oldu.
Başbakan Erbakan, 1 Şubat 1997'de itirazlara ve DYP'li birtakım bakanların "imza atmayız" tepkisine karşın "üniversitelerde başörtüsünü başıboş bırakan" kararnameyi Bakanlar Kurulunda imzaya açtı.
"Tanklar, Sincan'dan geçti"
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı ve Devlet Güvenlik Mahkemesi (DGM) Başsavcılığı, tepkilere kez açan "Kudüs Gecesi"ni düzenleyen RP'li Belediye Başkanı Yıldız ile alakalı 2 Şubat 1997'de değişik anket başlattı.
Bu gecede mütekellim İran'ın Ankara Büyükelçisi Bagheri, 3 Şubat 1997'de Dışişleri Bakanlığına çağrılarak gıcırtı edildi.
Bu arada, 28 Şubat sürecinde hafızalara elde eden "Sincan'dan tankların geçmesi" vakası yaşandı.
Sincan'da 4 Şubat 1997'de 15 tank ve 20 kariyer, ilçeden geçerek Yenikent'teki manevra bölgesine gitti.
"Askerin uyarısı" şekilde değerlendirilen bu gelişme, Sincanlılar çeşidinden "darbe oluyor" gibi algılanarak, şaşkınlığa kez açtı.
"Siyasi tartışmalara kez açtı"
Yaşanan gelişmeler dair harekete güzeşte zamanın İçişleri Bakanı Meral Akşener, Sincan'dan tankların geçmiş yer aldığı güneş Belediye Başkanı Yıldız'ı görevden uzaklaştırdı.
Ankara DGM'deki sorgusunun peşi sıra Terörle Mücadele Şubesince gözaltına tahsil edilen Yıldız, beraberindeki 9 kişiyle "yasa dışı silahlı çeteye yardım, halkı gayz ve düşmanlığa tahrik" iddiasıyla tutuklandı.
Yaşananlar, zamanın Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in de engelleme yer aldığı ağırbaşlı siyasi tartışmalara bozukluk oldu.
Dönemin Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller'in yaşanmış olan süreçten duyduğu hastalığı Başbakan Erbakan'a iletmesi ve sonrasındaki gelişmeler, ortak yönetim ortakları ortada sorunlara kez açtı.
"Demirel: Türkiye'nin diyet meselesi yok"
Siyasiler ortada yaşanmış olan gerginlik, kamuoyuna da yansıdı. Bu kapsamda, sivil polis polis maşer örgütlerinin eş temsilcileri çeşidinden Ankara'da erkin katılımlı birlikte miting düzenlendi.
İran Büyükelçisi Bagheri ise Kudüs Gecesi'ndeki konuşmalarının peşi sıra küsurat tepkiler dair ülkesine kullanmak mecburiyetinde kaldı.
Kudüs Gecesi'nden 4 güneş sonraları İçişleri Bakanlığına birlikte makale yaban gönderen zamanın Cumhurbaşkanı Demirel, "Belediyelerdeki köktendinci kadrolaşmanın hemen incelenmesini" istedi. Bunun dair İçişleri Bakanı Meral Akşener, valiliklere gönderilmiş yer aldığı yazıda "Cumhurbaşkanı'na bilim inhisar etmek üzere" mevzunun araştırılması emirini verdi.
Başbakan Erbakan, 21 Şubat 1997'de Cumhurbaşkanı Demirel ile meydana getirdiği söz daha sonra "Türkiye'nin diyet meselesi yok." açıklaması yaptı.
Aynı gün, Washington'da Türk-ABD Konseyi kapanış balosunda mütekellim zamanın Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Çevik Bir, senelerce zihinlerden silinmeyecek "Sincan'da demokrasiye denge ayarı yaptık." ifadelerini kullandı.
"8 zaman 45 dakikalık tarihi toplantı"
Tartışmaların en dip döneminde, Cumhurbaşkanı Demirel'in 26 Şubat'ta Başbakan Erbakan'a "rejim dair endişelerini dile getiren birlikte betik gönderdiği" otaya çıktı.
Yaşanan topu topu bu gelişmelerin ışığında, 28 Şubat 1997'de MGK, Cumhurbaşkanı Demirel'in başkanlığında toplandı.
MGK tarihinin en etraflıca toplantılarından bir tanesi olan, Türkiye'ye politik ve içtimai manada acemi birlikte taraf çizen bu toplantı, 8 zaman 45 dakika sürdü. Çankaya Köşkü'nde zaman 15.10'da başlamış olan toplantı, zaman 23.55'te sona erdi.
MGK toplantısına Başbakan Necmettin Erbakan, Genelkurmay Başkanı Orgeneral İsmail Hakkı Karadayı, Dışişleri Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Tansu Çiller, Milli Savunma Bakanı Turhan Tayan, İçişleri Bakanı Meral Akşener ile Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Hikmet Köksal, Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Güven Erkaya, Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Ahmet Çörekçi, Jandarma Genel Komutanı Orgeneral Teoman Koman ve MGK Genel Sekreteri Orgeneral İlhan Kılıç da katıldı.
Toplantıda, MİT Müsteşarı Sönmez Köksal, Dışişleri Bakanlığı Müsteşarı Onur Öymen, Emniyet Genel Müdürü Alaaddin Yüksel, Olağanüstü Hal Bölge Valisi Necati Bilican ve Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri Necdet Seçkinöz, Genelkurmay İstihbarat Başkanı Korgeneral Çetin Taner ile MGK Genel Sekreter Başyardımcısı Korgeneral Necdet Timur da amade bulundu.
"Bildiride 'laiklik' vurgusu"
Toplantı daha sonra piyasaya sürülen 4 maddelik MGK bildirisinde ezcümle "Cumhuriyet ve diyet aleyhtarı yıkmacı ve yarıcı grupların, laik ve anti-laik ayrımı ile demokratik ve içtimai ahbaplık devletini güçsüzleştirmeye yeltendiklerinin rüyet edildiği" belirtilerek, "Anayasa ve Cumhuriyet yasalarının uygulanmasından katiyen ödünleme verilmeyeceği" vurgulandı.
Bildirinin en dikkati çekici ifadeleri ise şunlar oldu:
"Toplantıda özellikle Anayasa ile Mustafa Kemal Atatürk milliyetçiliğine ilişkin demokratik, laik, içtimai ahbaplık devleti şekilde belirlenen Türkiye Cumhuriyeti devletine ile alakalı yüzyıl dışı birlikte kılık kıyafet altında mefruşat meydana getirmeye müteveccih diyet aleyhtarı ameliyat de gözden geçirilmiş; Türkiye Cumhuriyeti'nin varlığını, Mustafa Kemal Atatürk mebde ve inkılapları doğrultusunda, modern uygarlık yolunda, demokratik mekanizma içerisinde ilerlemesini inanca dibine düzlük Anayasa ve Cumhuriyet yasalarının uygulanmasından katiyen ödünleme verilmemesi gerektiği; Anayasa'nın tanımladığı Cumhuriyet'in demokratik, laik ve içtimai ahbaplık büyüklük ilkelerinin dimdik birlikte biçimde düzenlenmesine olanak sağlayacak güvenlik, geçim ve maşeri barışın ehemmiyet ve evleviyet taşıdığı; Cumhuriyet ve diyet aleyhtarı yıkmacı ve yarıcı grupların laik ve anti-laik ayrımı ile demokratik ve içtimai ahbaplık devletini güçsüzleştirmeye yeltendikleri; Türkiye'de laikliğin hemen rejimin değil bire birlikte sürede demokrasinin ve camianın huzurunun da teminatı ve birlikte hayat seçimi olduğu; devletin strüktürel özünü gerçekleştiren içtimai ahbaplık devleti ve doğruluk prensipleri anlayışından vazgeçilemeyeceği, yasalarla belli kuralların menfez gerisi edilerek meydana getirilen yüzyıl dışı uygulamaların da hukukun üstünlüğü ilkesiyle bağdaşmayacağı; Türkiye'nin 1997 yılı içre AB'ye kusursuz unsur olacak devletler listesine girmeyi rüçhan birlikte amaç alarak sürdürdüğü, hakeza birlikte devirde resmi ve sivil polis polis kasıntı ve firmaların bu sürece katkıda bulunmasının mukteza olduğu, bu sebeple, demokrasimiz ile alakalı kuşkulara kez açacak, Türkiye'nin gayrimenkul dışındaki imajını ve itibarını zedeleyecek değme ayrışık spekülasyona sonuç özgülemek gerektiğini, Türkiye Cumhuriyeti'nin laik, demokratik insanoğlu haklarına saygılı, içtimai birlikte ahbaplık devleti yer aldığı yolundaki asliye ilkelerinin Anayasamızın ve devletimizin teminatı altında olduğu; rejimin, namına ve istikbaline müteveccih tartışmaların, içre bulunduğumuz ortamda Türkiye'ye yarardan baş döndürücü dokunca verdiği; açıklayan bu esaslar bilakis davranışların, toplumumuzda geçim ve itimatı nakzen acemi gerginliklere ve yaptırımlara bozukluk olabileceği değerlendirilmiş, bu mevzularda alınacak ve katılması müstelzim tedbirlerin Bakanlar Kuruluna bildirilmesine değişmeyen verilmiştir."
"Erbakan kararları imzalamadı"
MGK bildirisinin yayımlanmasının ardından, 1 Mart 1997'de askerlerin MGK toplantısına getirerek, hükümetten yapılmasını istediği 20 konu ortaya çıktı. Bu taleplerin arasında, "Temel eğitimin 8 yıla çıkması, önder dil cambazı okullarının mekanizma okullarına dönüştürülmesi, irticai faaliyetlere karıştıkları düşüncesince TSK'daki görevlerine sonuç sunulan askerlerin belediyelerde istihdam edilmesinin önüne geçilmesi" de vardı.
Erbakan, bu 20 maddedeki birtakım ifadeleri benimseme etmeyerek, kararları imzalamadı. 3 Mart'ta DYP'nin birtakım önde mevrut isimleri, hükümetten çekme çağrısında bulundu.
Çiller, Başbakanlık'ta birlikte araya geldiği Erbakan'ı "MGK kararlarını imzalaması" dair iknaya çalıştı.
Bu süreçte birlikte matbuat toplantısı düzenleyen Erbakan, acemi hükümet arayışlarına aksülamel göstererek, "Hükümet TBMM'de kurulur, MGK'da kurulmaz" ifadelerini kullandı.
Bazı sivil polis polis maşer kuruluşları da izahat yaparak, MGK kararlarına kusursuz dayanak verdiklerini anlatım etti.
"MGK kararları kez ayrımını hızlandırdı"
Çiller, Erbakan'dan Temmuz 1997'de Başbakanlık vazifesini namına devretmesini istedi. Bu arzusu reddeden Erbakan, 5 Mart 1997'de MGK kararlarını imzaladı. Çiller, Başkanlık Divanı toplantısında MGK kararları ve uygulanması dair TBMM'de umumi söz açılması düşüncesince Erbakan ile anlaştıklarını, umumi söz önergesini hafta başlangıcında Meclise sunacaklarını açıkladı. Ancak öbür partilerin kaba aksülamel göstermesi dair bu tasar uygulanamadı.
Cumhurbaşkanı Demirel, MGK'nın anayasal ve kendine saf birlikte yapılış bulunduğunu vurgulayarak, "MGK kararlarının uygulanmaması gibi devletin yürümeyeceğini, uygulamayanların mesul olacağını" kaydetti.
Bunun dair Erbakan, MGK kararları düşüncesince RP'li bakanlar Fehim Adak ve Şevket Kazan ile DYP'li Nevzat Ercan'dan oluşan birlikte "uygulama komitesi" kurdu.
Bundan ahir süreçte, özellikle 8 salname akıcı terbiye bilimi bilimi edinmek kıl payı MGK kararlarının uygulanmasında ortaya çıkan tartışmalar, DYP ve RP arasındaki kez ayrımını hızlandırdı.
"Demirel, intihap yöntemini gösterdi"
Başbakan Yardımcısı Çiller, DYP Grup Toplantısı'nda meydana getirdiği konuşmada, MGK kararlarına direnilmemesini istedi. Bundan sonraları DYP'de "hükümetten çekilelim" sesleri yükselmeye başladı.
Anayasa Mahkemesinin yapılış sene dönümünde mütekellim Cumhurbaşkanı Demirel, "Kimse laik Cumhuriyet'e seçenek aramaya kalkışmasın" ifadelerini kullandı. Demirel, 22 Nisan'daki birlikte bambaşka konuşmasında ise Türkiye'nin içre bulunmuş yer aldığı krizden depar belgesi yöntemini "seçim" şekilde gösterdi.
MGK, 26 Nisan'da toplandı ve 28 Şubat'ta tahsil edilen kararların ne derece uygulandığını belirleyebilmek düşüncesince "İzleme Komitesi" kurulmasını kararlaştırdı. Bu komite, değme ay MGK'ya birlikte de yazanak sunacaktı.
Dönemin Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı Vural Savaş, 21 Mayıs 1997'de "Anayasa'nın laiklik ilkesine karşıt eylemlerin odağı durumuna geldiği açıklıkla anlaşıldığı" gerekçesiyle, RP'nin sonsuz kapatılması istemiyle sorun açtı.
"Erbakan, hükümetin istifasını sundu"
Genelkurmay Başkanlığı içerisinde 11 Haziran'da irticaya ile alakalı "Batı Çalışma Grubu" oluşturuldu.
Haziranın 18'inde Başbakan Necmettin Erbakan ile yardımcısı Tansu Çiller, "giderek küsurat maşeri yüklülük zımnında hükümetin nite bitmeme edeceği" mevzusundaki görüşmelerinde uzlaştılar. Başbakanlığı Çiller devralacak, BBP hükümete girecek ve er intihap yapılacaktı. Bu anlaşmadan sonraları Erbakan bire birlikte güneş hükümetin istifasını Cumhurbaşkanı Demirel'e sundu.
Erbakan, Demirel ile görüşmesinde RP, DYP ve BBP'nin anlaştığını, Bakanlar Kurulu ve hükümet programının amade bulunduğunu bildirdi ve hükümeti ihdas görevinin Çiller'e verilmesini istedi.
Cumhurbaşkanı Demirel devrisi güneş ihtilaf önderi Mesut Yılmaz, Bülent Ecevit, Deniz Baykal ve Hüsamettin Cindoruk ile görüştü, peşi sıra da hükümeti ihdas vazifesini ANAP Genel Başkanı Yılmaz'a verdi. Yılmaz'ın görevlendirilmesine RP, DYP ve BBP liderleri aksülamel göstererek, Demirel'i eleştirdi.
"Yeni hükümet kuruldu"
Demirel başkanlığında 25 Haziran'da gerçekleşen MGK toplantısı, Erbakan'ın katılmış yer aldığı sonuç MGK toplantısı oldu. 30 Haziran'da 55. Cumhuriyet Hükümeti, ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz'ın başbakanlığında kuruldu.
ANAP-DSP ve DTP ortaklığıyla kurulan hükümette DSP önderi Bülent Ecevit Başbakan Yardımcısı şekilde fariza aldı.
MGK kararlarından en baş döndürücü tartışılan 8 salname akıcı terbiye bilimi bilimi ile ait kanun tasarısı, 16 Ağustos 1997'de TBMM'de 242'ye ile alakalı 277 oyla benimseme edildi. 8 salname akıcı terbiye bilimi bilimi uygulaması, 1997-1998 eğitim-öğretim yılının açıldığı 15 Eylül'den itibaren uygulanmaya başlandı.
Bu arada, Anayasa Mahkemesi RP'yi, 16 Ocak 1998'de "demokratik ve laik cumhuriyet ilkelerine karşıt davranarak, devletin ülkesi ve milletiyle ayrılamaz bütünlüğü ve ulus egemenliği ilkelerini çiğnediği ve irticai faaliyetlerin odağı olduğu" nedeni öne sürülerek kapattı. Genel Başkan Necmettin Erbakan ile Şevket Kazan, Ahmet Tekdal, Şevki Yılmaz, Hasan Hüseyin Ceylan, İbrahim Halil Çelik'in milletvekillikleri düşürüldü ve 5 sene siyasa yasağı konuldu.
22 Şubat 1998'de kararın Resmi Gazetede yayımlanmasıyla RP'nin 14 sene devam eden siyasi hayatı sona erdi.
