Başbakan Menderes ve arkadaşları, ölüm cezası edilişlerinin 61'inci senesinde anılıyor

Ankara

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Başbakan Adnan Menderes ile dostlarının idamının üstünden 61 sene geçti.

Aydınlı ekinci müşterek ailenin evladı şekilde dünyaya mevrut Menderes, siyasete 1930'da Serbest Cumhuriyet Fırkasının müşterek kolunu düzenli ederek başladı. Partinin kendini feshetmesinden sonradan CHP'ye sabık Menderes, 1931 seçimlerinde Aydın mebus seçildi.

İsmet İnönü ile "Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu" görüşmeleri esnasında fikir ayrılığına sakıt Menderes, fırka içi muhalefetten çevre 1945 senesinde CHP'den ihraç edildi.

Adnan Menderes, CHP'den beraberce ihraç edildikleri arkadaşları Celal Bayar, Fuad Köprülü ve Refik Koraltan ile 7 Aralık 1945'te Demokrat Partiyi (DP) kurdu.

DP, 14 Mayıs 1950'deki seçimlerde şişman müşterek başarıya imza atarak yüzdelik 52,7 oyla 420 mebus çıkardı. CHP ise ayrımsız seçimde yüzdelik 39,4 oy ile 63 mebus çıkarabildi.

TBMM Başkanlığına Refik Koraltan, Cumhurbaşkanlığına DP Genel Başkanı Celal Bayar seçilirken dünkü hükümet ise Adnan Menderes başbakanlığında kurularak 22 Mayıs'ta göreve başladı. Köprülü, bu kabinede Dışişleri Bakanı oldu.

Adnan Menderes'in 10 salname başbakanlığı devrinde Türk iç ve aut politikasında şişman değişimler yaşandı.

Birinci Menderes Hükümeti'nin evvela icraatı "fazla harcama olduğu" nedeni öne sürülerek devlete ilgilendiren arabaları kıymak oldu. Menderes devrinde paralara bulunan cumhurbaşkanının resminin basılması uygulaması kaldırıldı.

Bu uygulamayla Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve evvela Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün resimleri yeni baştan paralara basılmaya başlandı.

Menderes Hükümeti, Arapça ezan kıraat yasağını kaldırarak dini özgürlüklerin önünü açtı. Eğitim ve talim kurumlarından laiklik namına kaldırılan kült eğitimi de Menderes döneminde, dördüncü sınıftan itibaren velinin isteğine değgin şekilde baştan verilmeye başlandı.

Türkiye, 1952'de NATO'ya birlik organ benimseme edildi

Menderes Hükümeti, 25 Temmuz 1950'deki Bakanlar Kurulu toplantısında Kore'ye askeri müşterek güç gönderilmesine değişmeyen verdi.

Türk askerinin Kore'deki başarısı Türkiye'nin NATO'ya organ olmasında can alıcı oldu. Türkiye kabilinden NATO'ya tahavvül eylemek düşüncesince evvela müracaat 11 Mayıs 1950'de yapılmıştı. Adnan Menderes Hükümeti devrinde ise Türkiye, 1952'de NATO'ya birlik organ benimseme edildi. Devletin iktisadi yaşama müdahalesini koyu biçimde eleştiren Menderes, iktidara geldiği evvela günden itibaren ekonomide erkinci müşterek siyasa izledi. Menderes'in politikalarıyla ekonomide kalkınma zamanına giren Türkiye'de, başıboş meydan ekonomisine geçişe çaba verildi.

İthalata getirilen kısıtlamaları kaldıran Menderes hükümeti kabilinden güven faizleri düşürülerek hususi bu piyasanın henüz müşterek tomar güven kullanması motivasyon edildi. Gelen kredilerin başta ekincilik dalında kullanılması önerilirken tarımda makineleşme emekleri başladı.

Yabancı kapital girişini motivasyon eylemek amacıyla legal mevzuat hazırlanarak KİT'lerin hususi tüketicilere dönemi öngörüldü.

Ülkede dünkü uran tesisleri, 1954 senesinde Türkiye Vakıflar Bankası kuruldu. Bu devirde Türkiye'nin katışık ulusal hasılası yılda sayı farkı yüzdelik 9 büyüdü.

Darbenin fut sesleri: "6-7 Eylül olayları"

2 Mayıs 1954'te meydana getirilen umumi seçimlere katılım, tek kanuncu yasaklama olmamasına karşın yüzdelik 88,63 denli enikonu erdemli miktarda gerçekleşti. DP, yüzdelik 56 oy oranıyla Cumhuriyet tarihinin en erdemli oyunu aldı ve Meclisteki mebus sandalyelerinin yüzdelik 93'ünü kazandı.

Demokrat Parti'nin 1954'te kazanılmış yer aldığı bu zaferin ardından, Kıbrıs'ta yaşanmış olan mesail topu topu ağırlığıyla hissedilmeye başlandı.

Kıbrıs mevzusunun araştırma edilmesi düşüncesince 29 Ağustos 1955'te meydana gelen Londra Konferansı'ndan, Türkiye'de yaşanmış olan "6-7 Eylül olayları" dolayısıyla müşterek meyve alınamadı.

"Atatürk'ün Selanik'teki evinin bombalandığı"na değgin haberlerle başlamış olan "6-7 Eylül Olayları", örfi idare anons edilerek fakat bastırılabildi. Olaylar bastırılana derece İstanbul'da Rumlara ilgilendiren baş döndürücü sayıda kilise, okul, iş noktayı yağmalandı, yakıldı. Binlerce Rum, levent boylu senelerdir yaşadıkları topraklardan boşanmak durumunda kaldı.

DP, 27 Ekim 1957'de meydana getirilen umumi seçimlerde yüzdelik 9,3'lük kayıpla yüzdelik 47,30 oy aldı. Menderes, seçimlerin arkası sıra fırka ortamında öz eleştiriye tedricen seçme neticelerini teşkilatın aldığı kadar çalışmamasına, basında toprak düzlük asılsız haberlere bağladı.

27 Mayıs 1960 askeri darbesi

Türk Silahlı Kuvvetleri içerisindeki bazısı general ve subayların oluşturduğu 38 yabanlık Milli Birlik Komitesi, Demokrat Partinin ülkeyi gittikçe müşterek bası diyetine ve ahi kavgasına götürmüş yer aldığı gerekçelerini gelecek sürerek 27 Mayıs 1960'ta sabaha erinç yönetime el koydu.

Darbeciler, TBMM ve Anayasa'yı feshetti ve politik faaliyetleri askıya aldı. Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes, DP'li milletvekilleri, hükümet üyeleri, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Rüştü Erdelhun ile bazısı yukarı düzem amme görevlileri gözaltına alındı. Adnan Menderes, ayrımsız gündüz emlak gezisi kapsamında bulunmuş yer aldığı Kütahya'da Albay Muhsin Batur kabilinden gözaltına alınarak Ankara'ya götürüldü ve henüz sonradan öteki mevkuf DP üyeleriyle Yassıada'da hapsedildi.

Menderes ve öteki DP üyeleri, bulundukları Yassıada'da kurulan Yüksek Adalet Divanı kabilinden yargılanmaya başladı. Menderes ve hükümet üyelerinin yargılandığı davalar, Yassıada Spor Salonu'nda görüldü.

Celal Bayar'ın "1 numaralı" maznun yer aldığı davada, zamanın Başbakanı Menderes ise onun tarafındaki sandalyede oturdu. Türk halkı, "demokrasi getireceğini tez ederek demokrasiyi yargılayan" davaları "Yassıada Saati" programıyla radyodan izlem etti.

Mahkeme sürecinde sanıklara biçimsiz iş edilmiş yer aldığı de gündeme geldi. Darbecilerin, "Düşükler Yassıada'da" ismiyle sanıkları önemsiz dökmek amacıyla çektikleri film de zamanın benimseme edilemez görüntüleri arasına girdi.

592 sanıktan 288'i düşüncesince ölüm cezası cezası cezası istendi

Yassıada'daki neymiş yargılamalar, 14 Ekim 1960'ta başlayıp 15 Eylül 1961'de karara bağlandı. Toplam 19 dosyada birleşen davalar "anayasayı ihlal" davasıyla birleştirildi. Tutuklular "vatana ihanet, Meclis iç tüzüğünün değiştirilmesi, Kırşehir'in kaymakamlık yapılması, CHP'nin mallarına el koymak"tan kabahatli bulundu. Yassıada duruşmalarında 6-7 Eylül vakalarından da DP mesul tutuldu.

592 sanıktan 288'i düşüncesince ölüm cezası cezası cezası istendi. Kararı açıklanan Yüksek Adalet Divanı, 15 sanığı ölüm cezası cezası cezası cezasına çarptırdı.

Eski Cumhurbaşkanı Celal Bayar, emektar Başbakan Adnan Menderes, emektar Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, emektar Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın ölüm cezası cezası cezası kararları oy birliğiyle alındı. Eski TBMM Başkanı Refik Koraltan, emektar TBMM Başkanvekilleri Agah Erozsan, İbrahim Kirazoğlu, emektar Tahkikat Komisyonu Başkanı Ahmet Hamdi Sancar, emektar Tahkikat Komisyonu üyeleri Nusret Kirişçioğlu, Bahadır Dülger, emektar icra vekili Emin Kalafat, emektar milletvekilleri Baha Akşit, Osman Kavrakoğlu, Zeki Erataman ile emektar Genelkurmay Başkanı Rüştü Erdelhun ile alakalı ölüm cezası cezası cezası kararları ise oy çokluğuyla alındı.

Bazı esame affedildi

Aralarında emektar bakan, emektar milletvekilleri, Tahkikat Komisyonu üyeleri, İstanbul Valisi ile İstanbul Belediye Başkanının da bulunmuş yer aldığı 31 maznun erinç ise müebbet hapishane cezası verildi. Sanıklardan 92'si 6 sene ile 20 sene ortada ciddi hapis, 94'ü 5 sene ciddi hapishane cezasına çarptırıldı. Bazı sanıklar endamsız devamlı hapishane cezasına çarptırılırken birileri aklanma etti.

Birçok ecnebi dünya lideri, idamların durdurulması düşüncesince Cemal Gürsel başkanlığındaki Milli Birlik Komitesi'ne tekraren çağrıda bulundu. Bunun üstünde Komite, Celal Bayar, Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu dışındakilerin ölüm cezası cezası cezası cezasını affetti. Celal Bayar'ın cezası gözyaşı haddi dolayısıyla dirim boyu hapse çevrildi.

Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan, 16 Eylül 1961'de sabaha erinç ölüm cezası cezası cezası edildi. Menderes ise 17 Eylül 1961'de keyif muayenesini işleyen hekim heyetinden "sağlam" tutanağı alınmasının ardından, İmralı Adası'na götürüldü. İlk durak, komutanın odası oldu. İdam sonucu yüzüne okundu. Menderes'in dilinden "Allah milletimize gündüz dikilmesi vermesin." bütünü döküldü. İdam sehpasına gitmeden evvela kült görevlisi ile biraz ahit konuştu. Ardından alkan nesil giydirildi.

Menderes'in ölüm cezası cezası cezası sehpasına çıkarıldıktan ahir meyve sözleri, "Hayata esenlemek kıl payı olduğum şu anda devletim ve milletime sonsuz saadetler dilerim. Bu anda karımı ve çocuklarımı şefkatle anıyorum..." oldu. Menderes, 17 Eylül'de sayaç 13.21'de İmralı Adası'nda ölüm cezası cezası cezası edildi.

İtibarları reddetme etti

TBMM kabilinden 11 Nisan 1990'da benimseme edilen müşterek kanunla Adnan Menderes ve onunla ölüm cezası cezası cezası edilen dostlarının itibarları reddetme edildi. Aynı anayasa layıkıyla Adnan Menderes, Hasan Polatkan ve Fatin Rüştü Zorlu'nun naaşı, 17 Eylül 1990'da İmralı'dan alınarak mevki töreniyle İstanbul Vatan Caddesi'nde yaptırılan abide mezara taşındı. Cumhuriyet tarihinin en ışıksız dönemlerinden birine ev sahipliği işleyen Yassıada ise Demokrasi ve Özgürlükler Adası şekilde baştan doğdu.

Yassıada'nın adı 2013'te "Demokrasi ve Özgürlükler Adası" şekilde değiştirildi. 2015'te de baştan kombinezon faaliyetlerine başlanarak ekin ve kurultay merkezi biçimine getirilmesine değişmeyen verildi.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın direktifiyle başlatılan plan kapsamında Yassıada, 60 sene sonradan "Demokrasi ve Özgürlükler Adası"na dönüştü. Demokrasi ve Özgürlükler Adası, 27 Mayıs 1960 darbesinin 60. senesinde Yassıada, demokratlık ve ulusal iradeyi yansıtacak müze, kütüphane, konuşma salonu ve Demokrasi Feneri denli nice bayrak yapıyla yenilenerek hususi müşterek törenle bölüt açıldı.