Ankara
AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, Türkiye'de evvel darbe, 1960'ta, birlikte kadro subayın, kudret partisi Demokrat Parti'nin (DP) "Türkiye'yi bası diyetine ve ahi kavgasına götürdüğü" iddiasıyla yönetime el koymasıyla yaşandı.
Eski Başbakan Adnan Menderes, emektar Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve emektar Maliye Bakanı Hasan Polatkan'ın idamıyla sonuçlanan darbe, ülkede alan talan birlikte sürecin önünü açtı.
Toplumsal olayların arttığı, aykırı görüşlü gruplar ortada çatışmaların yaşandığı bu süreçte, 16 Şubat 1969'da Türkiye politik geçmişine "kanlı pazar" şekilde sabık fenomen yaşandı. İstanbul'a demirleyen Amerikan 6. Filosu'nu gıcırtı esnasında 2 ad öldü, yüzlerce ad yaralandı.
Anayasa değişikliğiyle "DP'lilerin politik haklarının reddetme edilmesi"ne müteveccih Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) maruz teklif, zamanın politik tartışmalarını elan da alevlendirdi. Genel Başkanlığını İsmet İnönü'nün icra ettiği CHP'nin de müspet bakmış bulunduğu bu teklife, silahlı kuvvetler erinç çıktı. Büyük tartışmaların yaşandığı bu süreçte, kanun değişikliği teklifi, komisyonda art istifa geçirmek durumunda kaldı.
Siyasi yüklülük bitmeme ederken 1969 umumi seçimine gidildi. Süleyman Demirel'in liderliğindeki Adalet Partisi, seçimlerde iri muvaffakiyet kazanarak biricik başına kudret oldu. Demirel'in başvekil bulunduğu bu seçimde, 143 mebus çıkaran CHP, anne muhalefette kalmaya bitmeme etti.
Siyasi ve iktisadi mesail derinleşti
Görevi devraldıktan sonradan içeride ve dışarıda sert aşırı sorunla karşılaşan Demirel Hükümeti, haşhaş ekimi zımnında ABD'nin iri baskısına sunulan kaldı.
Hükümetin, gayrikanuni teşekkül eylemleri, çıkmaz ve darülfünun vakalarıyla erinç karşıya kalmış bulunduğu bu süreçte, politik ve iktisadi mesail da derinleşti.
Türkiye'de 10 binlerce işçi, "Sendikal teşkilatlanma ve iş bırakımı hakkının kısıtlanacağı" sebebi öne sürülerek özellikle İstanbul peyda geçirmek neredeyse Türkiye genelinde gelişim ve yürüyüşlere başladı.
Polisin karışma etmiş bulunduğu eylemlerin büyümesi üzerine, Bakanlar Kurulunca İstanbul ve Kocaeli'de örfi idare duyuru edildi. Bu süreçte, kimi endüstri bölgelerinde polisin yanında askeri birlikler de fariza aldı.
Ayrıca, üniversitelerde aykırı görüşlü gruplar ortada çıkan ve itimat güçlerince zorlukla bastırılan olaylarda, aşırı sayıda mektepli yaralandı.
Eski ABD'nin Ankara Büyükelçisi Robert Komer'in arabasının ODTÜ'yü ziyareti esnasında yakılması, Ankara'da, Deniz Gezmiş ve arkadaşlarınca 4 Amerika askerinin kaçırılıp ondan sonra başıboş bırakılması da zamanın öne çıkan vakaları ortada arazi aldı.
Darbenin fut sesleri
1971'e gelindiğinde darbenin fut sesleri duyulmaya başlandı. Ordunun kumanda kademesinde karışma fikrinin ciddilik kazanılmış bulunduğu bu süreçte, Başbakan Demirel'in "Türk Silahlı Kuvvetlerinin Cumhuriyet'in ve rejimin bekçiliği, yurdun iç ve aut tehlikelere erinç savunulması görevlerini bırakıp şehir idaresini ele alması halinde, kendi kendine korumakla yükümlü oldukları rejim, Cumhuriyet ne duruma gelir?" lafları dikkati çekti.
Sonunda ordu, 27 Mayıs 1960'dan kestirmece 11 sene sonradan çıplak siyasete baştan karışma etti. 12 Mart 1971'de sayaç 13.00'te, Genelkurmay Başkanı Orgeneral Memduh Tağmaç, Kara Kuvvetleri Komutanı Faruk Gürler, Deniz Kuvvetleri Komutanı Celal Eyiceoğlu ve Hava Kuvvetleri Komutanı Muhsin Batur'un imzasını haiz muhtıra, TRT radyolarından okundu.
Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'a, Başbakan Demirel'e, TBMM'ye ve Cumhuriyet Senatosu'na mukayyet gönderilen 3 maddeli muhtırada, Demirel istifa etmez ve adına askerlerin onaylayacağı birlikte hükümet kurulmazsa, ordunun idareyi aracısız dair alacağı bildirildi.
Muhtırada ne dendi?
"Parlamento ve hükümet, süregelen tutum, düşünce ve icraatıyla yurdumuzu anarşi, ahi kavgası, içtimai ve iktisadi rahatsızlıklar içerisine sokmuş, Atatürk'ün bizlere amaç verdiği çağcıl medenilik seviyesine iktiran yapmak ümidini kamuoyunda kaybetmiş ve anayasanın öngördüğü reformları gerçekleşme ettirememiş olup Türkiye Cumhuriyeti'nin geleceği ciddi birlikte zarar içerisine düşürülmüştür." görüşünün savunulduğu muhtırada, şu ifadelere arazi verildi:
"Türk milletinin ve sinesinden çıkan Silahlı Kuvvetlerinin bu vahametli yassı dair duyduğu sıkıntı ve ümitsizliğini giderecek çarelerin, partiler üstü birlikte tatlılıkla meclislerimizce değerlendirilerek bulunan kargaşalı hali giderecek anayasanın öngördüğü reformları Atatürkçü birlikte görüşle ele ilişki ve devrim kanunlarını uygulayacak çıpa ve tatminkâr birlikte hükümetin demokratik kavait süresince teşkili zorunlu görülmektedir. Bu özellik çabucak gerçekleşme ettirilemediği takdirde, Türk Silahlı Kuvvetleri, kanunların namına vermiş bulunduğu Türkiye Cumhuriyeti'ni arkalamak ve gözetmek vazifesini adına getirerek idareyi aracısız doğruya dair almaya kararlıdır."
Deniz Gezmiş ve arkadaşları ölüm cezası edildi
Başbakan Süleyman Demirel'in istifa geçirmek durumunda kalmış bulunduğu bu süreçte Türkiye, "ara rejim" zamanına girdi. Çok sayıda azap ve biçimsiz iş iddiasının ortaya atıldığı, demokrasinin kaybedilmiş bulunduğu bu dönemde, asliye adalet ve özgürlükler de ciddi çıban aldı.
Muhtıra ondan sonra süregelen operasyonlarda, nice ad gözaltına alınıp hapse atıldı. Bu süreçte, Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan, 6 Mayıs 1972'de ölüm cezası edildi.
Dönemin CHP Kocaeli Milletvekili Nihat Erim, partisinden istifa ederek 26 Mart 1971'de başvekil he ve acemi hükümeti kurdu. Çok etraflıca ömürlü sıfır acemi kabine, yerini 22 Mayıs 1972'de Ferit Melen hükümetine bıraktı.
Melen hükümeti de birlikte müddet sonradan rolü bırakınca 15 Nisan 1973-26 Ocak 1974 tarihlerinde fariza özne Mehmet Naim Talu Hükümeti ülkeyi seçime götürdü. Talu'dan sonradan Başbakanlık koltuğuna 37. Hükümet'i kuran Bülent Ecevit oturdu.
12 Mart 1971 Muhtırası'nın arkası esna 12 Eylül 1980'e derece sabık 9 yılda, 11 hükümet değişikliği yaşandı.
