Kahramanmaraş'ta 6 Şubat 2023'te meydana mevrut 7,7 ve 7,6'lık depremlerde 11 il ve Sivas'ın Gürün ilçesi koyu hasar alırken, zelzele branşında mevcut kültürel varlıkların birileri da menfi etkilendi.
Deprem sonrası bölgedeki kültürel varlıklarda oluşan hasarın tespiti düşüncesince Ege Üniversitesi Arkeoloji Bölümünden Prof. Dr. Çiler Çilingiroğlu ve Akdeniz Üniversitesi Uzay Bilimleri ve Teknolojileri Bölümünden Doç. Dr. Nusret Demir'in çabalarıyla fahri birlikte kadro oluşturuldu. Çin Ulusal Uzay İdaresi ile Avrupa Uzay Ajansına müteallik Alman Uzay Ajansı ve İtalyan Uzay Ajansı'nın üretişiz namına erişime açmış yer aldığı uydu görüntülerinin biricik uğur boncuğu incelenmiş yer aldığı projede arazi meydan gönüllüler, erdemli çözünürlüğünde olan uydu verileri ile kaymalar ve sahadan fotoğrafları kıyasen kazı ilmî meydan ve kültürel varlıklarda ortaya çıkan hasarın boyutunu belirleme ediyor.
“Depremden geçmiş ve ahir arazi değişimlerini ölçebiliyoruz”
Depremden çelimsiz müddet sonra, bölgedeki kültürel varlıkların dokunca gördüğünün ortaya çıktığını kail Prof. Dr. Çiler Çilingiroğlu, “Bu depremler yeryüzünde deformasyona bozukluk oldu. Bu deformasyonu ölçebilmenin birlikte yolu var. Bu da evren üstünde dönen sevkitabii uydularının almış yer aldığı görüntüleri kullanmak. Gönüllü öğrencilerin ve akademisyenlerin de katılmış yer aldığı birlikte çalışmayla facia bölgesi anons bölgedeki kâffesi kültür varlıkların, müzelerin ve zamanı eserlerin koordinatlarını birlikte data tabanında topladık. Şimdiye derece bin 700'den birlikte tomar yeri bu halde kaydettik. Bu apsis verilerini uydu sevkitabii verileriyle birlikte araya getirdik. Wuhan Üniversitesinden Timo Balz'ın da yardımı ile parasız ihraz oluşturulan Alman, İtalyan ve Çin uydularının elde etmiş yer aldığı sevkitabii verileri sayesinde, yeryüzünde depremden geçmiş ve ahir arazi değişimlerini ölçebiliyoruz. Bunları kültürel varlıkların bulunmuş yer aldığı koordinatlarla birleştirerek bu varlıkların sunulan kaldıkları hasarı ve derecesini kontrol etmek muhtemel oluyor. Böylece kültür varlıklarının sunulan kalmış yer aldığı hasara müteallik birlikte yazanak sunabileceğiz. İleriye çevrik namına da ne kültür varlıkları ve müzeler riziko altında kabil birlikte bilim sunabileceğiz” dedi.
“2014'te 6-7 bin euro yöresinde birlikte fiyatı vardı”
Şimdiye derece meydana getirilen ölçümleri değerlendiren Çilingiroğlu, “Ölçümlerde İskenderun branşında çökmeler, Hatay'da doğu-batı ve kuzey-güney cepheli hareketler lakırtı konusu. Oldukça koyu birlikte tektonik birlikte cereyan meydana geldi. Kültür yaratıklar da bundan dokunca gördü” diyerek konuştu.
Deprem dolayısıyla facia bölgesi anons edilen semt düşüncesince Alman, Çin ve İtalyan sevkitabii uydu verilerine parasız namına erişebildiklerini anlatım fail Çilingiroğlu, “Bu veriler, baş döndürücü ayrışık maksatlar düşüncesince kullanılabilir. Bu verileri 2014 senesinde kabul buyurmak istediğimizde pare bazında 6-7 bin euro yöresinde birlikte fiyatı vardı. Uluslararası feza ajanları bunu parasız namına erişime açtı. Biz de bu halde bu verilerden faydalanıp bu emek vermeyi yürütüyoruz. Şimdiye derece bin 700'den birlikte tomar yeri kaydettik. Yapmamız gereken, bu yapılara biricik uğur boncuğu odaklanarak hasar oranını belirleme etmek. Şimdiye derece 70'e DOĞRU çatı ve yapıda hasar bulunduğunu söyleyebiliriz. 10 derece zamanı yapıda da uğur boncuğu hasar belirleme edilmedi. Müze ve kalelerde, Arslantepe kabil bölgelerde kısıtlanmış hasarlar kaydedildi.
“Restore edilen kısımların baştan onarılması hâlâ kolay”
Hasar meydan kültürel varlıkları da değerlendiren Çilingiroğlu, “Yapıların anlaşılan kısımlarında çökmeler meydana gelmiş. Gaziantep Kalesi'nden mevrut hasar bilgisi hâlâ baş döndürücü restore edilen yerlerde hasarın yer aldığı yönünde. Bu da gerçekte dobra birlikte şey. Orijinal mimarinin hala durumunda bulunduğunu anlıyoruz. Habib-i Neccar Camii'nde kubbenin çöktüğünü gördük. Antakya bölgesindeki kiliselerde şişman hasarlar var. Bunların birlikte bölümü orijinal, birlikte bölümü onarılmış yerlerde. Restore edilen kısımların baştan onarılması hâlâ emeksiz olacaktır” biçiminde konuştu.
“Afet sonrası acıyla birlikte araya geldik”
Toplanan verileri hem ilmî namına literatürde öldürmek istediklerini, aynı sürede kamuya açıkça birlikte halde kullanılmasını istediklerini tamlayan Çilingiroğlu, “Bir ortam kullanarak bu verileri oraya bütünleşmiş buyurmak istiyoruz. Açık ulaşım verisini ilmî manada istihsal yapmak istiyoruz. Bu çalışma, zelzele sonra 2 güneş süresince birlikte araya mevrut 25 derece gönüllünün emeğiyle oldu. Onlar uğur boncuğu duraksama etmeden bizlere dayanaklık buyurmak verdi ve apsis verisi girdiler. Aynı sürede şimdiye derece arkeolojide en şişman fahri emek harcaması bu. Afet sonrası acıyla birlikte araya geldik. Arkeologlar namına facia çalışmalarına ulama arz buyurmak istedik” ifadelerini kullandı.
Ali Gözeten - Sinan Yeniçeri
