Her sene sanki 1915 Ermeni Soykırımı yerine dilendirilen hadisenin olmadığı, o tarihte yalnızca hadiseler çıkartan Ermeni komitecilerin Osmanlı Devleti kabilinden atıf ve iskan sonucuna revan ortak proses bulunduğunu özetleyen müverrih Doç. Dr. Oktay Bozan, hadiselerin gerçekte 1895 senesinde nice ilde bulunduğu denli Diyarbakır'da da Ermeni komiteler kabilinden çıkartıldığını söyledi. Her sene 24 Nisan bulunduğu devir Avrupa'da muhtemelen çevreler, muhtemelen ülkeler, Türkiye'yi, milletimizi, tarihini ve devletimizi itibarsızlaştırmak düşüncesince ortak genosit suçlaması yapıldığını aktaran Doç. Dr. Bozan, gazeteci görünümlü, aydınlık görünümlü, mebus görünümlü ortak kadro Ermenilerin, Ermeni komitelerin desteklemesi ilişkin devlettin aldığı tedbirlerin baş haset bulunduğunu belirtti.
‘Ermeniler, Müslümanları kardeş, Müslümanlarda, Ermenileri mahrem benimseme ederdi'
Ermeniler ile Türkler kestirmece yerine 11. Yüzyıldan itibaren bu arada yaşadığına yer veren Doç. Dr. Bozan, “Daha öncede 7. Yüzyıldan itibaren Müslümanların idaresi altında yaşıyorlardı. 19. Yüzyılın sonlarına denli Ermeninler ile Müslümanlar ortada kayda bedel ortak hadise yaşanmadığını görüyoruz. Hatta bunu şuradan görebiliriz. Diyarbakırlı talih adamı, müverrih Ali Emiri Efendi şurası söylüyor. Vilayeti Şarkı isminde sanlı eserinde diyor ki, ‘Bir Müslüman hacca gittiği devir ailesini Ermeni komşusuna bırakırdı. Bir Ermeni'de Kudüs'e ve ya ayrıksı bölgelere gittiği devir ailesini Müslüman komşusuna bırakırdı.' Bundan çevre Ermeniler, Müslümanları kardeş, Müslümanlarda, Ermenileri mahrem benimseme ederdi. Peki ne vakte kadar? 1878 yılı ondan sonra dü maşer arasındaki ilişkilerin kopmaya başladığını görüyoruz. Fakat, 1877-78 tarihinde Osmanlı- Rus harbe yaşanıyor. Savaştan sonraları Ermeni meselesi arsıulusal ortak maslahat biçimine dönüştürülüyor. Osmanlı devletini kafasına koyan, bunu planlayan iri devletler. Bunlar kim? İngiltere, Fransa, Rusya'dır, bunları Ermeni meselesini arsıulusal ortak meseleye dönüştürüyorlar. Bunun üstünden Ermeni toplumunu politize etmeye başlıyorlar. Bu süreçten sonraları şark vilayetlerinde konsolosluklar, misyonerlik kurumları, ecnebi okullar ve Ermeni diyanet adamları ağız ağıza Müslümanlar ile Ermeniler arasındaki o kadim ilişkileri bozmaya çalışıyorlar. Bir müddet sonraları buralarda komiteler kuruluyor. Hınçak ve Taşnak örgütleri kuruluyor ve bunlar nice yerde bomba yapmayı öğreniyorlar. Halep'e revan tecimen bomba, tabanca getiriyor. Ve derece derece camianın burada silahlanmaya başladığını görüyoruz” dedi.
“1895 Cuma haset Diyarbakır'da 8 camiye eş anlı saldırı düzenleniyor”
1890 tarihinde binlerce senedir ortak arada canlı kadim halklar ortada ortak emniyetsizlik ortaya çıktığını kaydeden Bozan, laflarını şöyleki sürdürdü:
“Mesela İngiliz konsolosluğu Diyarbakır'da diyor ki, ‘siz fenomen çıkarın tığ size karışma edelim.' Diyarbakır'da 1895 tarihinde ehemmiyetli ortak fenomen olacak. O vakadan doğrudan biraz ilk önder Ömer Efendi sarığından tutulup sürükleniyor burada. Müslümanlar kımıldatma edilmeye, iri hadiseler çıkarılmaya çalışılıyor. Bunlara karşın sağduyunun galip geldiğini görüyoruz. Ama dört başı mamur bunların ondan sonra 1895 yılı 1 Kasım'ına geldiğimiz zaman, nice il denli Diyarbakır'da da hadiseler oluyor. Diyarbakır'daki olayların gerelti arkasına bakılmış bulunduğu devir Tomas Mendilciyan diyerek ortak ferdin evinde yakalanan ortak name var. Mektupta diyor ki, ‘ huzurun bitmeme etmesi bizim aleyhimizedir.' Müslümanları kımıldatma buyurmak düşüncesince onların mabetlerinize saldırmamız gerek.' 1 Kasım 1895 Cuma haset Diyarbakır'da 8 camiye eş anlı saldırı düzenleniyor. Başta Diyarbakır Ulu Camii peyda buyurmak üzere, Şeyh Mattar Camii, Sultan Sasa Camii denli camilere eş anlı saldırı yapılıyor.”
“Nitekim 1915 atıf ve iskan sonucuna revan sürecin gerçekte en ehemmiyetli ayağı 1895”
Bu saldırıların bulunduğu gün, Diyarbakır'da namaza kılınmadığını anımsatan Doç. Dr. Bozan, “Diyarbakır'da kanlı ortak Cuma yaşanıyor. Ve bu kanlı Cuma zımnında nice Müslüman cami avlusunda yaşamını kaybediyor. Cami avlusunda Müslümanlar ile Ermeni komiteciler ortada mukatele yaşanmış oluyor. Bu olayların bulunduğu gündüz bire ortak sürede doğrudan ilerimizde bulunan Demirciler Çarşısında coşkunluk çıkarılıyor. Bu coşkunluk nice yere yayılacak. Bu coşkunluk sipahiler pazarı, buğdaycılar pazarı dediğimiz bölgelere yayılmasıyla bu arada Diyarbakır'da 878 kıta dükkan, atölye, depo, tezgah ortak nevi Diyarbakır'ın dirilik damarının yandığını görüyoruz. Halk ortada (Çarşiya şavuti) dediğimiz gaileli çarşı hadisesi böylelikle 1 Kasım 1895 günlü hadise bulunduğunu görüyoruz. Olaylar 3 gündüz sonraları arama dibine münfail oluyor. Nitekim 1915 atıf ve iskan sonucuna revan sürecin gerçekte en ehemmiyetli ayağı 1895 yılı diyebiliriz” halinde konuştu.
Rıdvan Kılıç
