DEÜ'lü uzmanlar raporda, depremlere ilgilendiren ortalık gözlemleri, sismolojik ve jeodezik veriler ile oluşan çatı hasarlarına bağlı belirgi ve değerlendirmelere arsa verdi. Depremden etkilenen kentlerde 9 binden çok çatı incelenerek açılan raporda, bir çok kez 2000 yılı önceleri binaların yıkıldığına nazarıitibar çekildi.
Türkiye'nin deprem araştırmalarındaki itibarlı yükseköğretim kurumlarından Dokuz Eylül Üniversitesi (DEÜ), Kahramanmaraş merkezli 7.7 ve 7.6 ile Hatay merkezli 6.4 büyüklüğündeki depremlere müteveccih yeni ortak deprem raporu yayımladı. DEÜ Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği, Jeofizik Mühendisliği ve Jeoloji Mühendisliği bölümleri ile Deprem Araştırma ve Uygulama Merkezi (DEÜ-DAUM) bilgi kullanıcılarını çeşidinden hazırlanmakta bulunan 72 sayfalık raporda, depremlere ilgilendiren ortalık gözlemleri, sismolojik ve jeodezik veriler ile oluşan çatı hasarlarına bağlı belirgi ve değerlendirmelere arsa verildi.
DEÜ Rektörü Prof. Dr. Nükhet Hotar'ın direktifiyle gayret maruz deprem araştırmalarının ortak parçası adına dört bölümden oluşan raporun önceki bölümünde “Jeolojik-Jeomorfolojik Arazi Gözlemleri”, ikinci kısımda “Jeofizik ve Jeodezik Ön Değerlendirme Sonuçları”, üçüncü kısımda “Bina Hasarları Ön Değerlendirmesi” ve akıbet kısımda “Sonuçlar ve Değerlendirmeler” arsa aldı.
“Raporumuz emniyetli kentlere okazyon olacak”
Raporla dayalı değerlendirmede mevcut Rektör Hotar, “Deprem felaketinden etkilenen bölgelerdeki yapılış stokunun vaziyetini belirleme buyurmak neredeyse DEÜ Rektörlüğü adına ortak emek vermek başlattık. Bu noktada alana revan üniversitemizin dayalı sahalarında işyar bilgi insanlarından oluşan ekiplerimiz, ortalık emek harcamaları yürüterek 9 binden çok binayı incelediler. Ekiplerimizin elde ettikleri bulgulara uyarınca dayalı insan ve kurumlara kösemenlik edeceğini düşündüğümüz ortak rapor oluşturuldu” dedi. Yapılan tespitlerin ılımlı ve derinliğine vadede Türkiye Ulusal Risk Kalkanı Modeline tavsiye mektubu sağlayacağına inandıklarını kaydeden Rektör Hotar, “Cumhurbaşkanımızın önderliğinde diyar çapında başlatılan çalışmaların, şimdi emniyetli kentlerin ve yapıların oluşmasına okazyon olacağına inanıyoruz. Bu noktada raporumuzun deprem ve afete tedbir politikalarıyla dayalı çalışmalara yardım sağlayacağına inanıyoruz” gibi konuştu.
9 bin çatı incelendi
Raporda, DEÜ Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Bölümü talim üyeleri çeşidinden açılan ortalık tetkik ve rasat kadrosunun Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya ve Gaziantep illerinde kısaca 9 bin binada tetkik yaptığına nazarıitibar çekildi. Binalardaki rasat ve tespitler kararında maddeler gibi kâr paylaşan DEÜ'lü bilgi insanları, hasarlı ve göçen binaların bir çok kez 2000 yılı önceleri yapıldığına nazarıitibar çekti. Raporda şu ifadeler arsa aldı: “Hasarlı ve göçen yapılar bir çok kez deprem yükleri altında sıvılaşabilen döşeme üstünde arsa almakta ve asliye sistemlerinde ehliyetsizlik bulunmaktadır. Bu binalarda beton ve teçhizat gereç kalitesi ile iş akıbet aşama yetersizdir.”
Yumuşak büküm vurgusu
Depremlerde binaların çökmesinde çalışan görevi gözlemlenen “yumuşak kat” düzensizliğine de aksan meydana getirilen raporda, “Hasarlı ve göçen bir çok binanın döşeme katında muhtelif dükkanlar arsa almakta olup, güzel büküm düzensizliği bulunmaktadır. Hasarlı ve göçen bazısı binalarda çekilme büküm bulunması sebebi ile rijitlik düzensizliği bulunmaktadır. Kolon kiriş kararlaştırma bölgelerinde etriye sıklaştırması yapılmamış binalarda hasarın bu alanda yoğunlaştığı ve binanın ciddi hasar almasına hastalık bulunduğu ayrıca bir çok devir binanın ağız ağıza göçmesine hastalık bulunduğu görülmüştür” ifadeleri arsa aldı. DEÜ'nün bölgedeki incelemelerinin sonucunda, deprem yönetmeliklerine makul adına nesir edilen, beton ve teçhizat kalitesinin ehliyetli bulunduğu binalarda ise ehemmiyetli hasar oluşmadığına nazarıitibar çekildi.
İskenderun merkezi eneze döşeme niteliğinde
DEÜ'lü uzmanlar, mikrotremor ve SPAC faaliyetlerinden elde edilmiş önceki jeofizik bulguları değerlendirdiklerinde, İskenderun site merkezi ve periferi kesiminin döşeme bilge titreşme periyodu değerlerinin faziletkâr bulunduğu ve eneze döşeme durumunda bulunduğunu belirledi. Raporda, emek vermek dalında elde edilmiş bağan VS30 gayret değerlerinin de bunu desteklediğinin gözlemlendiğine aksan yapıldı.
Hatay depremi sismik deposu oluşturdu
Raporda, Dünya'nın yağız kısmında akıbet yüzyılda meydana mevrut en şişman depremlerden bir tanesi adına değerlendirilen Kahramanmaraş depremlerinde, önceki anne hayret esnasında üç fayın ansızın (Amanos, Pazarcık ve Erkenek fayı); ikinci anne şokta ise Çardak ve Doğanşehir faylarının baş başa kırıldığına nazarıitibar çekildi. 20 Şubat tarihindeki Hatay Defne depreminde ise Antakya Fayı'nın şimal segmentinin, depremin sismik kaynağını oluşturduğu anlatım edildi. Küresel Konum Belirleme Sistemi (GNSS) verilerinden elde edilmiş alana müteveccih sonuçların da değerlendirildiği raporda, “GNSS verilerinden elde edilmiş neticeler menfez önüne alındığında Kahramanmaraş, Hatay, Osmaniye, Malatya, Elazığ'daki GNSS istasyonları güneybatıya doğru, Kahramanmaraş Ekinözü, Adana Feke, Adana Tufanbeyli'deki istasyonlar kuzeybatıya doğru, Gaziantep ve Kilis'teki istasyonlar kuzeydoğuya akıllıcasına Adıyaman'daki istasyon ise güneydoğuya akıllıcasına akım etmiştir” ifadelerine arsa verildi.
GNSS istasyonlarında depremin etkisiyle mihman biçimsizleşme oluştuğu tamlanan raporda, “Bir ayrıksı ifadeyle, depremin tesirinin ortadan kalkmasıyla akım fail noktalar önceki konumlarına art dönmemiş; semt mihman deformasyona uğramıştır. 6 Şubat 2023'de meydana mevrut 7.7 ve 7.6 depremlerinin, GNSS devir serilerindeki değişimlerin gözlemlenmesiyle serbest ortak alanda çarpıcı bulunduğu ortaya konmuştur” açıklamalarında bulunuldu.
Deprem riski
Raporda, muhtemelen bölgelerdeki deprem risklerine de nazarıitibar çekilerek, “Coulomb gerilimi diyagramının al mülevven bölgelerine yanıt mevrut kuzeybatıda Sivas ve çevresi, kuzeydoğuda Malatya ve çevresi, güneydoğuda Gaziantep'in güneyi ve Suriye, güneybatıda Hatay ve çevresi, batıda ise Aksaray'a genişliğinde gerginlik artımının olması zımnında deprem riskini faziletkâr bulunduğu söylenebilir” denildi.
Büyük yıkıma hastalık bulunan depremlerin doğrudan arkası sıra DEÜ'nün tamamı birimleriyle yaraları sarmaya başladığına ve depremlere müteveccih ilmî tetkikat gerçekleştirdiğini kaydeden DEÜ Rektörü Prof. Dr. Nükhet Hotar, deprem bölgesindeki toprak emek harcamaları ve deprem tahlillerinin bitmeme ettiğini, oluşacak yeni sonuçların tutanağa ekleneceğini belirtti.
